بخشش و کرامت؛ بارزترین ویژگی امام حسن عسکری(ع)
امام حسن عسکری، بیشتر دوره زندگی‌اش را در شهر سامرا و در یک اردوگاه نظامی تحت نظارت شدید خلفای ستمگر عباسی بود. لقب عسکری، مظلومیت این امام بزرگوار را می‌رساند و شرایط این امام مظلوم به گونه‌ای بود که عموم جامعه محضر امام را به معنای درست کلمه نتوانستند درک کنند.
به گزارش ایکنا از البرز، امام حسن عسکری(ع) یازدهمین امام شیعیان در هشتم ربیع الثانی سال 232ه.ق در مدینه دیده به دنیا آمد. وی فرزند امام هادی(ع) و پدر امام زمان(ع) است که کنیه‌اش ابومحمد است. امام حسن عسکری(ع)، 6 سال امامت در شرایط سخت و همراه محاصره را بعهده داشت. لقب عسکری به اقامت اجباری وی در سامرا اشاره دارد.
امام عسکری(ع) از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری با شیعیان ارتباط داشت. لقب‌های این امام بزرگوار را هادی، نقی، زکی، رفیق و صامت ذکر کرده‌اند. برخی از مورخان لقب«خالص» را هم گفته‌اند.1
مهم‌ترین ویژگی‌های امام یازدهم شیعیان
از احادیث نقل شده که امام حسن عسکری(ع) همچون امامان دیگر به مدد ارتباط با عالم غیب، از آگاهی و دانشی غیبی برخوردار بوده است و به نظر می‌رسد آن حضرت بیش از امامان دیگر، از این آگاهی به صورت «ابزار هدایت» استفاده می‌کرد. چنانچه در بسیاری از روایات نقل شده راوی ابراز داشته است که من فلان مطلب به ذهنم رسید یا فلان تقاضا را در ذهن داشتم و امام بدون آنکه من کلامی بگویم در آن مورد چنین گفت یا تقاضای مالی و غیره مرا همانگونه که در ذهن داشتم پاسخ داد.2
یکی دیگر از صفات امام حسن عسکری(ع) سخاوتش بود. وی از بخشنده‌ترین مردم بود و وکلایی در بیشتر مناطق اسلامی تعیین کرده بود تا حقوق شرعیه را از مردم وصول کرده به فقیران، تهیدستان و درماندگان بدهند و با آنان عهد کرده بود که این اموال را در راه خیر و حل اختلافات میان مسلمین و دیگر موارد مفید صرف کنند.3
احادیث بسیاری از امام حسن عسکری(ع) نقل شده است. در احادیثی به نقل از تحف‌العقول، امام عسکری(ع) خطاب به شیعیانش میفرماید:(شما را سفارش می‌کنم به کوشش و راستگویی و اینکه امانت هر کسی را که به شما امانتی سپرده است، به او بازگردانید چه آن شخص، نیکوکار باشد چه تبهکار.
برای همسایگان خود، همسایگان خوبی باشید. با آنان نماز گزارید، در تشییع جنازه‌هایشان حاضر شوید و مریضان آنان را عیادت و حقوق شان را ادا کنید. اگر کسی از شما راستگو باشد و ادای امانت کند و با مردم خوش رفتار باشد، آن زمان مردم‌می گویند:«این، یک شیعه است.» و همین مسأله، من را شادمان می‌کند. از خدا بترسید و تقوای الهی را پیشه خود سازید و با اعمالتان زیور و زینت برای ما باشید و مایه زشتی و بد نامی ما نباشید. هرگونه دوستی را برای ما جلب کنید و هر بدی را از ما دور سازید. زیرا هر خوبی که در حق ما گفته شود، سزاوار آنیم و هر بدی که در حق ما گفته شود، شایسته آن نیستیم).
از وجود مبارک امام حسن عسكری(ع) رسيده است كه «ليست العبادة كثرة الصيام و الصلاة و إنّما العبادة كثرة التفكّر فی‌أمر الله». عبادت در اين نيست كه انسان نمازهای زياد بخواند، روزه‌های زياد بگيرد. البته نماز واجب و نماز مستحب و نافله هم مشخص است، اما بيش از آن مقدار انسان بايد وقت را صرف در معرفت بكند، لذا فرمود: اساس عبادت آن تفكر است آن مقصدشناسی و مقصوديابی است، بحث‌های توحيدی، معرفت خدا، اسمای حسنای الهی، صفات ذاتی حق، معنای تجلی و فعل خدا، معنای حضور خدا در كنار افعال و مانند آن مهم است كه فرمود: اساس عبادت تفكر است و درايت. اين درايت اگر با عمل همراه باشد انسان هم راه را طی می‌كند هم به مقصد می‌رسد و هم مقصود را به اندازه خود مشاهده می‌كند. بنابراين آنچه از وجود مبارک امام عسكری(ع) به ما رسيده است تهيه كردن اين سه عنصر محوری يعنی هم زاد و توشه مسافرت هم راحله و مركب سفر و هم تفكّر درباره مقصد و مقصود.
سفارش تقوا از يازدهمين امام اين است كه «أورع الناس من وقف عند الشبهة وأعبدالناس من أقام علی‌الفرائض وأزهد الناس من ترک الحرام وأشد الناس اجتهاداً من ترک الذنوب». «پرهيزگارترين مردم كسی است كه وارد كار مُشتَبه، سخن مُشتَبه و عقايد مُشتَبه نشود؛ مطلبی كه مبرهن نيست آن را نپذيرد تا ورع فكری داشته باشد؛ سخنی كه مستدل نيست، نگويد تا ورع در گفتار و نوشتار داشته باشد و كار مشكوک نكند تا در مقام كردار و عمل متورع باشد، فرائض الهی را انجام بدهد تا جز عابدترين مردم عصر خود باشد، از محرّمات بپرهيزد تا جز زاهدترين مردم عصرش باشد و بكوشد كه از گناه نجات پيدا كند.»
سخن امام حسن عسکری(ع) درباره زمان غیبت فرزندشان مهدی(عج)
امام عسکری(ع) همواره در تمام مدت امامت خود سفارشات و توصیه‌هایی برای فرزند خود امام زمان(عج) داشت. خانواده امام تحت شدید ترین نظارت‌های امنیتی بودند و برخی از نواب و اصحاب آن حضرت با وی در ارتباط بودند. امام عسكری(ع) يک فرزند بيشتر نداشت، يعنی امام زمان(ع) برادر و خواهر ندارد.
در روايتی حسن بن‌محمدبن صالح بزاز می‌گويد:«سمعت حسن‌بن علی‌يقول» از امام عسكری(ع) شنيدم كه «إِنَّ ابْنِي هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِي وَ هُوَ الَّذِي يَجْرِي فِيهِ سُنَنُ الْأَنْبِيَاءِ(ع) بِالتَّعْمِيرِ وَ الْغَيْبَةِ حَتَّى تَقْسُوَ قُلُوبٌ لِطُولِ الْأَمَدِ وَ لَا يَثْبُتَ عَلَى الْقَوْلِ بِهِ إِلَّا مَنْ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي قَلْبِهِ الْإِيمَانَ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه». بعد امام(ع) میفرماید: فرزند من كسی كه حجت بعد از من است و سنت‌های انبياء از نظر طول عمر و از نظرغيبت، در او جريان پيدا می‌كند. برای اينكه زمان غیبت خيلی طولانی می‌شود، قساوت قلب پيدا می‌شود، و فقط آنهايی ثابت بر اين قول و جز منتظران واقعی هستند كه دو جهت از طرف خداوند متعال در او باشد؛ يكی اینکه خدا ايمان را در قلب اين آدم راسخ كرده باشد. دوم: «أيّده بروحٍ منه» اعتقاد به آخرين حجت يک جنبه اضافی هم دارد كه بايد يک تاييدی از ناحيه خدا نسبت به اين مومنينی كه می‌خواهند منتظر باشند واقع شده باشد.
شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز امامت امام زمان(عج)
آفتاب امامت غروب می‌کرد، زیرا خداوند این گونه مقدّر کرده بود که این آفتاب از پس پرده غیبت صغرا و سپس غیبت کبرا پرتو افشانی کند. از این رو امام حسن عسکری(ع) بر دو بینش بسیار مهم تأکید کرد؛ نخست؛ تأکید بر شناخت غیبت و گرفتن بیعت برای ولی الله اعظم امام منتظر(عج) و دوم؛ تحکیم شالوده‌های مرجعیت دینی که این دو مهم‌ترین دستگیره در زمان غیبت امام زمان(عج) است.
امام حسن عسکری سرانجام در هشتم ربیع الاول سال 260ه.ق به دست معتمد عباسی از حاکمان ظالم بنی‌العباس که نسبت به آن حضرت کینه و عداوتی شدید داشت و وجود حضرت را خطری بزرگ برای حکومت خویش می‌دانست با زهر به شهادت رسید. مرقد مطهر آن حضرت در شهر سامرا قرن‌ها است که ملجا آرامش شیعیان از سراسر جهان شده است. پس از شهادت آن حضرت تنها فرزندشان؛ حضرت بقیه الله صاحب الزمان(عج) به امامت رسید و هدایت انسان‌ها و همه مخلوقات الهی را در سراسر جهان بر عهده گرفت.4
منابع:
1. ویکی شیعه
2 . طبسی، محمد جواد، حیاة الامام العسکری(ع)، بحارالانوار، جلد ۵۰، بخش مربوط به زندگانی امام حسن عسکری(ع).
3. دانشنامه اسلامی
4. ویکی فقه
