نگاهی به زندگی فردی و سیاسی کریم اهل‌ بیت(ع)

به گزارش ایکنا از البرز، امام حسن(ع) در شب نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه منوره متولد شد. مادر گرامیشان حضرت زهرای اطهر(س) در آن زمان، دوازدهمین بهار زندگى بابرکت خویش را پشت سر نهاده بود.

پیامبر اکرم(ص) به امام حسن(ع) و برادرش امام حسین(ع) علاقه خاصی داشت و بار‌ها فرمود: «حسن و حسین فرزندان من هستند.» همچنین رسول خدا حدیثی معروف در همین زمینه دارند: «حَسَنٌ وَ حُسَیْنٌ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ مَنْ أَحَبَّهُمَا أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَبْغَضَهُمَا أَبْغَضَنِی؛ حسن و حسین(ع) دو سرور جوانان اهل بهشت‌اند، هر که آنان را دوست بدارد مرا دوست داشته و هرکه با آنان دشمنی کند، با من دشمنی کرده است.»[1]

امام حسن(ع) بیش از هفت سال، زمان جد بزرگوار خود را درک و در آغوش مهر آن حضرت(ص) به سر برد و پس از رحلت پیامبر(ص) که با شهادت مادر گرامیش حضرت فاطمه زهرا(س) دو یا سه ماه بیشتر فاصله نداشت، تحت تربیت پدر بزرگوار خود امام علی(ع) قرار گرفت.

امامت امام حسن مجتبی(ع)

مدت امامت آن حضرت(ع) ۱۰ سال به طول انجامید و نزدیک به شش ماه هم به اداره امور مسلمین پرداخت. در این مدت معاویه که دشمن سرسخت امام علی(ع) و خاندان آن امام همام(ع) بود و سال‌ها به خونخواهی عثمان و در آخر با هدف رسیدن به خلافت جنگیده بود در زمان امام حسن(ع) به جنگ با پسر رسول خدا پرداخت.

یکی از موضوعات مهم دوران حیات طیبه امام دوم شیعیان امام حسن مجتبی(ع)، موضوع صلح با معاویه بود. این مسئله در طول تاریخ مورد تحلیل‌های درست و غلط بسیاری قرار گرفته است. این قرارداد صلح در سال 41 بین امام حسن(ع) و معاویه با شروط مهمی بسته شد. خیانت برخی سرداران سپاه امام حسن(ع)، حفظ مصلحت مسلمانان و حفظ جان شیعیان از جمله دلایل تن دادن امام حسن(ع) به این صلح‌نامه بوده است. این صلح‌نامه چند شرط داشت که از مهم‌ترین آنها منع معاویه از تعیین جانشین پس از خود، خودداری از توطئه علیه امام حسن(ع) و حفظ جان مسلمانان بود. با این حال، معاویه به هیچ‌ یک از شرط‌ها عمل نکرد.[2]

خلق کریمانه کریم اهل بیت(ع)

بردباری، مهربانی، بخشندگی، فروتنی، گذشت، پرهیزگاری و عبادت خالصانه از جمله ویژگی‌های بارز امام دوم شیعیان بود. در میان این خصایص؛ سخاوت کریم اهل‌بیت پررنگ‌تر از خصایص دیگر است. امام حسن(ع) هیچ‌گاه سائلی را از خود نمی‌راند و هرگز پاسخ نه به نیازمندان نمی‌داد و تمامی جنبه‌های معنوی بخشش را در نظر می‌گرفت. ایشان به بهانه‌های مختلف، همه را از خوان کرم خویش بهره‌مند می‌ساخت و آن قدر بخشش می‌کرد تا شخص نیازمند بی‌نیاز می‌شد؛ زیرا طبق تعالیم اسلام، بخشش باید به‌گونه‌ای باشد که فرهنگ گدایی را ریشه‌کن کند و در صورت امکان، شخص را از جرگه نیازمندان بیرون کند.

بردباری حضرت امام مجتبی(ع) از دیگر امتیازات خاص این امام معصوم بود. در دوران سیاه معاویه تبلیغات شوم بنی‌امیه در حدی بود که آشکارا در منابر به حضرت علی(ع) اهانت می‌کردند.

داستان مشهوری است که درباره گذشت امام حسن(ع) از بی‌ادبی مردی شامی است. خود آن شخص می‌گوید که به مدینه رفته بودم. مردی را دیدم که بر مرکبی گران‌قیمت سوار شده و لباس‌های نفیسی پوشیده بود. از شکوه او خوشم آمد. پرسیدم: «او که بود؟» گفتند: «حسن بن‌ علی بن‌ ابیطالب» وقتی نام علی را شنیدم، سینه‌ام دریایی از کینه و دشمنی علیه او شد. به او حسادت کردم که چرا علی باید چنین فرزندی داشته باشد؛ از این‌رو، نزد او رفتم و با تندی گفتم: «تو پسر علی هستی؟» فرمود: «آری! فرزند اویم» سپس من تا توانستم به او و پدرش ناسزا گفتم. او صبر کرد تا سخنانم پایان یابد. سپس با خوشرویی از من پرسید: «به گمانم در این شهر غریبی. اگر به خانه نیاز داری، به تو خانه می‌دهم. اگر به مال نیاز داری به تو ببخشم. اگر کمک دیگری می‌خواهی، بگو تا انجام دهم. شاید مرا با شخص دیگری اشتباه گرفته‌ای. اگر جایی می‌خواهی بروی تو را راهنمایی کنم و اگر بارت سنگین است، در آوردن آن به تو کمک کنم. اگر گرسنه‌ای سیرت کنم. اگر برهنه‌ای، تو را بپوشانم. اگر بارت را به خانه من بیاوری و تا وقتی در این شهر هستی، میهمان من باشی، خوشحال می‌شوم. منزل من بزرگ است و برای آسایش تو فراهم است.[3]

مرد شامی با دیدن چنین رفتار کریمانه‌ای از امام حسن(ع) به شدت پشیمان و خجالت‌زده می‌شود و رفتار ایشان را مخالف با تبلیغات مسموم معاویه در شام می‌بیند.

شهادت مظلومانه امام حسن(ع)

امام حسن(ع) مدتی قبل از شهادت از نحوه شهادت خود خبر داده بود. ایشان فرمودند: «من به وسیله زهر، شهید می‌شوم.»

علامه طبرسی نیز درباره شهادت امام حسن(ع) گفته است؛ معاویه به‌منظور قتل امام حسن(ع) زهری برای جعده دختر اشعث که همسر امام بود، فرستاد و به او مژده ازدواج با پسرش یزید را داد و گفت: چون این زهر را به خورد حسن بن‌ علی دهی، من تو را به عقد یزید، پسر خود درآورده، ملکه جهان گردانم و چون آن ملعون امام حسن(ع) را زهر خورانید و امام به شهادت رسید، به شام رفت و گفت: من به عهدم وفا کردم و اینک وقت احسان توست. معاویه گفت: از پیش من دور شو؛ زنی که با مثل حسن‌بن‌علی نسازد، به یقین با پسرم هم سازش نخواهد کرد.

در تقویم شیعیان دو تاریخ هفتم صفر و 28 صفر برای شهادت امام حسن(ع) مشخص شده است. اولین کسی که تاریخ 28 صفر را شهادت امام حسن(ع) دانسته، شیخ مفید در کتاب «مسار الشیعه» است و این در حالی است که خود شیخ مفید در کتاب دیگرش به‌نام «الارشاد» از ذکر این روز به‌عنوان روز شهادت خودداری کرده است و تنها به ذکر ماه صفر اکتفا کرده است، اما تاریخ هفتم صفر بین علما مشهورتر است.

سخنان ارزشمند و توصیه‌های فراوانی از کریم اهل‌ بیت(ع) در منابع شیعه و سنی نقل شده است، امام مجتبی(ع) در یکی از سخنان خود نقشه راه زندگی مردم را در قالب چند جمله کوتاه بیان کردند و فرمودند: «بدانيد كه‌ خدا شما را بيهوده‌ نيافريده‌ و سر خود رها نكرده‌، مدت‌ عمر شما را معين‌ كرده‌ و روزى‌ شما را ميانتان‌ قسمت‌ كرده‌، تا هر خردمندى‌ اندازه‌ خود را بداند و بفهمد كه‌ هر چه‌ برايش‌ مقدر است‌ به‌ او مى‌رسد و هر چه‌ از او نيست‌ به‌ او نخواهد رسيد، خدا خرج‌ دنياى‌ شما را كفايت‌ كرده‌ و شما را براى‌ پرستش‌ فراغت‌ بخشيده‌ و به‌ شكرگزارى‌ تشويق‌ كرده‌، و ذكر و نماز را بر شما واجب‌ كرده‌ و تقوا‌ را به‌ شما سفارش‌ كرده‌ است و آن‌ را نهايت‌ رضايت‌مندى‌ خود مقرر ساخته است.»[4]

منابع:

1- مجلسی محمد باقر، بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار

2- ویکی شیعه

3- كشف الغمة فی‌معرفةاالأئمة

4- تحف‌العقول