آنکه به حسبناالله پناه می‌برد از موشک و فتنه نمی‌هراسد
آیه «حسبناالله و نعم الوکیل» در شرایط حساس کنونی منطقه، فراتر از یک ذکر به‌مثابه محور مقاومتی روانی و معنوی امت اسلامی است که با تکیه بر آن، آرامش حقیقی و استواری ناگسستنی در برابر تهدیدات سخت و نرم رژیم صهیونیستی حاصل می‌شود. این شعار الهی، نه تنها پشتوانه حفظ ثبات اجتماعی بلکه رکن اساسی پیروزی‌های راهبردی در میدان جنگ نرم و سخت امروز است.
در فضای پرتنش این روزها که افکار عمومی منطقه تحت تاثیر درگیری‌های چندلایه سیاسی، نظامی و رسانه‌ای میان ایران و رژیم صهیونیستی قرار گرفته، واژه‌هایی چون «امنیت»، «آرامش» و «ایمان» جایگاه مهم‌تری در ادبیات اجتماعی پیدا کرده است. در چنین شرایطی، قرآن کریم به‌عنوان منبع اصلی آرامش و الهام معنوی امت اسلامی، بیش از همیشه مورد توجه قرار می‌گیرد. در این مصاحبه با حجت‌الاسلام احمد اشرفی، رئیس اداره امور قرآنی اوقاف البرز، درباره نقش قرآن در مدیریت روانی جامعه در شرایط بحران، جنگ و ترس، گفت‌وگو کرده‌ایم.
ایکنا- اجازه بدهید از یک پرسش کلیدی آغاز کنیم؛ آیا قرآن برای مدیریت شرایط بحرانی از جمله جنگ و ناامنی راهبردهای روشن و کاربردی ارائه داده است؟
قطعاً. قرآن کریم کتابی است که تنها به حوزه فردی یا عبادی محدود نمی‌شود، بلکه در دل زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی حضور دارد. قرآن برای مواجهه با تمام موقعیت‌های انسان، از آرامش درونی گرفته تا مواجهه با جنگ، اضطراب، تهاجم، بحران، و حتی شکست نظامی، نسخه‌های مشخصی ارائه کرده است.
در واقع، «راهبرد قرآنی در بحران» یک موضوع جدی و مورد غفلت‌مانده در فضای نخبگانی ماست. وقتی خداوند در سوره توبه می‌فرماید: «إِلَّا تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ... فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ». این نشان می‌دهد که آرامش روانی و سکینه در موقعیت طرد، تهدید و تعقیب دشمن هم امکان‌پذیر است.
در شرایط جنگ یا تهدید به جنگ، اولین چیزی که آسیب می‌بیند، «امنیت روانی جامعه» است. قرآن، برخلاف ادبیات صرفاً شعاری، از درون دل مؤمن شروع می‌کند و بر ایجاد «طمأنینه» تاکید می‌کند؛ یعنی آرامشی درونی که بر اساس توکل، ایمان و یقین شکل می‌گیرد، نه صرفاً اطلاعات نظامی.
ایکنا- امروز شاهد جنگ‌های شناختی و عملیات روانی شدید از سوی دشمنان اسلام هستیم. آیا قرآن سازوکاری برای ایستادگی روانی در برابر این جنگ‌ها دارد؟
بله، آنچه ما امروز به‌عنوان «جنگ روانی» یا «عملیات شناختی» می‌شناسیم، در قرآن با واژگانی چون «ارهاب»، «تخذیل»، «اشاعه فاحشه»، «تثبیط»، «ارجاف» و... ذکر شده است. دشمنان پیامبر اسلام نیز از همین ابزارها استفاده می‌کردند تا جامعه ایمانی را به تردید و اضطراب بکشانند. خداوند در آیه ۶۰ سوره انفال می‌فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ... تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ» یعنی اصل مقابله روانی را با ابزارهای مادی و معنوی به رسمیت می‌شناسد.
اما مهم‌تر از تجهیزات، سازوکار حفظ ثبات درونی است. در سوره آل‌عمران آیه ۱۷۳، مؤمنانی که از تهدید دشمن آگاه شده‌اند، اما می‌گویند: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» این واکنش ذهنی، نقطه آغاز مصون‌سازی روانی جامعه مؤمن است. امروز ما باید این الگو را احیا کنیم.
ایکنا- چه تفاوتی میان آرامش در قرآن و آرامش در نگاه روان‌شناسی مدرن وجود دارد؟
آرامش در روان‌شناسی مدرن عمدتاً به تعادل هورمونی، کنترل ذهن، تمرینات تمرکزی یا مدیریت استرس بازمی‌گردد. اما قرآن، آرامش را محصول اتصال به منبع لایتناهی قدرت یعنی خداوند معرفی می‌کند. این آرامش نه وابسته به موفقیت، نه قابل تهدید از بیرون، و نه موقتی است. در سوره انفال، وقتی پیامبر و مؤمنان در شب بدر مضطرب بودند، خداوند می‌فرماید: «إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ... وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ». این تثبیت قدم‌ها، همان آرامش در میدان جنگ است.
ایکنا- آیا در دوران دفاع مقدس، تجربه‌ای موفق از بهره‌گیری از آیات آرامش‌بخش قرآن در جبهه‌ها داشتیم؟
دقیقاً، جنگ تحمیلی ایران علیه عراق یکی از نمونه‌های بارز کاربرد عملی قرآن در میدان جنگ و آرام‌سازی جبهه‌ها بود. خاطرات رزمندگان و فرماندهان مملو است از استفاده از آیات خاص برای تقویت روحیه و حفظ آرامش. سوره‌های انفال، احزاب، محمد، فتح، صف و حتی زلزله در شب عملیات‌ها تلاوت می‌شد. جملاتی مانند «وَلا تَهِنُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ» واقعاً به جان رزمندگان نفوذ می‌کرد. رزمندگان با قرآن زندگی می‌کردند؛ نه فقط با صوت بلکه با معنا. این تجربه باید در جنگ‌های رسانه‌ای امروز نیز احیا شود.
ایکنا- چه سوره‌ها یا آیاتی را برای ایجاد آرامش عمومی در شرایط فعلی جامعه، به‌ویژه در آستانه تنش نظامی، پیشنهاد می‌کنید؟
پیشنهاد ما پنج محور قرآنی است سوره فتح برای القای امید به پیروزی همراه با آرامش، سوره الرحمن برای ایجاد تعادل درونی در برابر فضای رسانه‌ای ناامیدکننده، سوره یس برای انس قلبی و تقویت توکل، آیات ۴۰ سوره توبه و ۶ سوره انشراح: برای آرام‌سازی قلبی و سوره احقاف آیات ۱۳–۱۵: برای باور به یاری خدا در اوج تهدید. همچنین اذکار خاصی مانند «حسبنا الله»، «افوض امری»، و «لا اله الا انت سبحانک...» را پیشنهاد می‌کنیم.
ایکنا- آیا اداره کل اوقاف البرز در این زمینه برنامه‌های خاصی برای آموزش یا ترویج آیات آرامش دارد؟
بله، در قالب طرحی با عنوان «روایت تسکین» ما برنامه‌های متعددی اجرا کرده‌ایم تولید پادکست‌های قرآنی با موضوع «آیات آرامش در فتنه‌ها»، جلسات زنده تفسیر کاربردی با محور سوره فتح و انفال، حضور کارشناسان قرآنی در مدارس و مساجد برای گفتگوهای مستقیم و بسته‌های رسانه‌ای در فضای مجازی با هشتگ #قرآن_و_آرامش.
ایکنا- سخن آخر شما برای ملت ایران در این روزهای پرالتهاب چیست؟
خداوند در سوره توبه آیه ۵۱ می‌فرماید «قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا» اگر ملت ما با این نگاه به آینده بنگرند، هیچ تهدیدی توان زمین‌زدن‌شان را ندارد. آرامش قرآنی یعنی آرامش متکی بر خدا، نه بی‌خبری از خطر. مردم ایران باید قرآن را «راهبرد آرامش ملی» بدانند، نه صرفاً منبع تلاوت در مصیبت‌ها. ایمان به وعده الهی، آینده‌ساز ملت ماست.
