محفل قرآنی ماه و مهر؛ مکثی میان شتاب علم و آرامش ایمان

به گزارش ایکنا از البرز؛ بعدازظهر یک روز پاییزی، تالار امام خمینی(ره) دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سکوتی آمیخته با انتظار، آرام گرفته بود. نور ملایم پاییزی از پنجره‌های بلند می‌تابید. صدای گام‌های آرام استادان، زمزمه‌های کوتاه دانشجویان و باز و بسته شدن درها، سکوت تالار را می‌شکست.

در ردیف‌های جلو، استادان و کارشناسان دانشگاه، حواسشان به همه چیز بود؛ از نظم صندلی‌ها گرفته تا حرکت دوربین‌ها و آماده شدن مجری. گوشه‌ای از تالار، خانواده شهید مصطفی مرآتی نشسته بودند.

وقتی نوجوان ۱۶ ساله، مهیار قاسمی، قاری دانش‌آموز روی سن رفت، سکوت سنگینی حکم فرما شد و لحظه‌ای که اولین آیه قرآن جاری شد، صدا و سکوت در هم آمیخت. تلاوتش شفاف و پرقدرت بود اما همراه با آرامشی که فضای معنوی سالن را پر می‌کرد. دانشجویان سرهایشان را کمی خم کرده و گوش می‌دادند، صدایش حس هم‌زمان تأمل و حضور معنوی را پخش کرد.

در این لحظه، جزئیات کوچک هم معنا پیدا می‌کردند: برگشت آرام صفحه قرآن، نگاه‌ همدلانه استادان به یکدیگر و سکوتی که مثل موجی از احترام و معنویت میان حاضران جریان داشت. حاضران در برنامه هر کدام به سبک خود نشان می‌دادند که این محفل تنها یک برنامه دانشگاهی نیست بلکه تجربه‌ای است که علم، معنویت و زندگی روزمره را به هم پیوند می‌دهد. 

لحظه‌های بعد از تلاوت، مقدمه‌ای شد برای ادامه برنامه؛ سخنرانی کارشناسان، گفت‌وگو با استادان، مشارکت دانشجویان و قرعه‌کشی هدایا. محفل قرآنی ماه و مهر 2، نمایشی زنده از پیوند معنویت و پژوهش دانشگاهی بود، جایی که علم و ایمان، تجربه و حضور، هم‌زمان جاری می‌شدند.

بعد از پایان تلاوت مهیار قاسمی، سعید عزیزی، کارشناس صدا و سیما با سخنانی آغاز کرد: قرآن کتاب زندگی است، بسیاری از آیات آن مستقیماً به مدیریت منابع، کشاورزی، محیط‌زیست و مسائل اجتماعی اشاره دارد. وقتی این آموزه‌ها را مطالعه می‌کنیم، درمی‌یابیم که قرآن کلید فهم بسیاری از چالش‌های امروز جامعه ماست.

وی افزود: گاهی تصور می‌شود که علم و دین دو مسیر جدا هستند، اما واقعیت این است که قرآن و علم مکمل یکدیگرند. تجربه امروز شما دانشجویان و حضور در این محفل، نمونه‌ای زنده از این تلفیق است. 

عزیزی ادامه داد: به عنوان کسی که سال‌ها در صدا و سیما کار کرده‌ام، دیده‌ام چگونه آموزش و رسانه می‌تواند ذهن و روح انسان را شکل دهد. اما هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند جای تجربه مستقیم حضور در محافل معنوی مانند این برنامه را بگیرد. لحظه‌ای که طنین قرآن در تالار پیچید و همه شما سکوت کردید، این تجربه تحقق یافت؛ تجربه‌ای که ذهن و قلب را همزمان روشن می‌کند.

این فعال فرهنگی بیان کرد: آیات قرآن درباره کشاورزی، قحطی، محیط‌زیست و مدیریت منابع، همگی به ما می‌آموزند که علم باید با اخلاق و ارزش‌های انسانی همراه باشد. اگر بخواهیم امنیت غذایی کشور را بهبود ببخشیم یا بحران‌های محیط‌زیستی را مدیریت کنیم، باید این آموزه‌ها را با پژوهش علمی تلفیق کنیم. 

وی گفت: یکی از نکاتی که روی آن تأکید می‌کنم، نقش دانشجویان در این مسیر است. شما باید بیاموزید چگونه با نگاه قرآنی، تصمیمات علمی و عملی خود را اخلاقی و معنادار کنید. 

عزیزی ابرازکرد: به یاد داشته باشید که بسیاری از مسائل اجتماعی و محیط‌زیستی ما، پاسخ‌های روشنی در قرآن دارند. از کوچک‌ترین نکات مدیریتی گرفته تا مسائل بزرگ امنیت غذایی، قرآن ما را راهنمایی می‌کند. امیدوارم همه شما از تجربه امروز بهره‌مند شوید و یاد بگیرید که چگونه می‌توان با تلفیق آموزه‌های قرآن و دانش دانشگاهی، مسائل جامعه را بهتر حل کرد. 

با شنیدن آخرین کلمات، محمدعلی ابراهیم‌زاده‌موسوی، رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بر جایگاه نشست و توجه همه، از استادان تا دانشجویان مشتاق، معطوف به او شد. 

وی گفت: محفل قرآنی ماه و مهر 2 فرصتی است تا یادآوری کنیم که دانشگاه مکانی است که علم، اخلاق و معنویت می‌توانند در کنار هم تجربه شوند. حضور قرآن در چنین فضایی نه تنها حس احترام و تعهد را زنده می‌کند، بلکه به دانشجویان نشان می‌دهد که مسیر علمی بدون پشتوانه اخلاقی و معنوی ناقص است.

این مسئول بیان کرد: در حال حاضر ما با چالش‌هایی مثل امنیت غذایی، مدیریت منابع، بحران‌های محیط‌زیستی مواجهیم. اگر دانشجویان بتوانند آموزه‌های قرآنی را در پروژه‌های علمی و تحقیقاتی خود به‌کار بگیرند، می‌توانند راهکارهایی ارائه کنند که نه تنها علمی، بلکه اخلاقی و معنوی نیز باشد.

ابراهیم‌زاده‌موسوی توضیح داد: برخی ممکن است فکر کنند که قرآن و علم دو مسیر متفاوت هستند، اما تجربه امروز به خوبی نشان داد که این دو مسیر می‌توانند مکمل هم باشند. وقتی دانشجویان می‌بینند که چگونه آموزه‌های قرآنی می‌تواند به راهنمایی در تصمیمات علمی و مدیریتی کمک کند، حس مسئولیت و تعهدشان به جامعه افزایش می‌یابد.

رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران تصریح کرد: امروز ما شاهد مشارکت فعال دانشجویان در این برنامه‌ معنوی و علمی بودیم؛ از تلاوت گرفته تا پرسش و پاسخ و قرعه‌کشی هدایا. این تجربه مشارکتی حس تعلق و همکاری جمعی را میان دانشجویان افزایش داد. 

ابراهیم‌زاده‌موسوی در ادامه با اشاره به اهمیت محیط زیست گفت: آیات قرآن درباره زمین، منابع و محیط‌زیست، راهنمایی عملی برای دانشمندان و پژوهشگران امروز است. وقتی ما به کشاورزی پایدار، مدیریت منابع آب و خاک و بهره‌وری توجه می‌کنیم در حقیقت همان درس‌های قرآنی را به صورت عملی اجرا می‌کنیم. 

وی ادامه داد: یکی دیگر از نکات مهمی که می‌خواهم به آن اشاره کنم، اهمیت هم‌افزایی میان نسل‌های مختلف دانشگاه است؛ استادان، پژوهشگران، دانشجویان و حتی خانواده شهدا حضور دارند و هر کدام سهم خود را در این برنامه معنوی و علمی دارند. این ترکیب باعث می‌شود که این محفل تبدیل به تجربه‌ای ملموس، انسانی و الهام‌بخش شود.

این مسئول ابراز کرد: امیدوارم این برنامه، الهام‌بخش نسل جدید دانشجویان باشد تا با تکیه بر آموزه‌های قرآن، پروژه‌های علمی خود را به گونه‌ای پیش ببرند که اثرگذاری واقعی در جامعه داشته باشد. این همان چیزی است که دانشگاه به عنوان یک مرکز علمی و انسانی باید به آن دست یابد: تربیت دانشمندانی که هم به علم، هم به اخلاق و هم به معنویت پایبند هستند.

فضای تالار امام خمینی(ره) لحظه‌ای آرام گرفت، دانشجویان، استادان و خانواده شهدا، همه به جایگاه خیره شده بودند. در همین لحظه، علی سلاجقه، عضو هیئت علمی دانشکدگان کشاوزی و منابع طبیعی تهران سخنان خود را آغاز کرد. 

وی گفت: یکی از بزرگ‌ترین درس‌هایی که قرآن به ما می‌دهد، توجه به محیط زیست و مسئولیت انسانی نسبت به زمین و منابع طبیعی است. این آموزه‌ها فقط جنبه معنوی ندارند، بلکه راهنمای عملی برای مدیریت منابع، کشاورزی پایدار و توسعه مسئولانه کشور هستند.

سلاجقه افزود: اگر دقیق شویم، بسیاری از مفاهیم امروز علم محیط‌زیست، کشاورزی مدرن و مدیریت منابع طبیعی، پیش‌تر در قرآن ذکر شده‌اند. عدالت در بهره‌برداری از منابع، احترام به زمین و توجه به آینده، همه پیام‌هایی هستند که قرآن ارائه می‌دهد و ما امروز می‌توانیم آنها را به زبان علم ترجمه کنیم.

وی ادامه داد: در قرآن، آموزه‌هایی درباره حفاظت از زمین، مدیریت منابع و بهره‌وری درست وجود دارد که نکاتی عملی و کاربردی ارائه می‌کنند. این آموزه‌ها به ما یاد می‌دهند که هرگونه تخریب منابع طبیعی، تجاوز به زمین و نادیده گرفتن حقوق دیگران، پیامدهای ملموس و فوری دارد. 

این مسئول بیان کرد: قرآن به ما یادآوری می‌کند که رعایت منابع طبیعی وظیفه اخلاقی و انسانی است. وقتی دانشجو پروژه‌ای را آغاز می‌کند، باید بداند که تصمیماتش اثرات واقعی و ملموس بر جامعه و محیط زیست خواهد داشت. این همان معنای مسئولیت اجتماعی است که امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

وی گفت: بحث کشاورزی پایدار، مدیریت منابع آب و خاک و بهره‌وری منابع، از مسائل کلیدی کشور است. وقتی دانشجویان این مفاهیم را با آموزه‌های قرآن ترکیب می‌کنند، درمی‌یابند که علم و اخلاق دو بال یک پرواز هستند.

عضو هیئت علمی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی تهران با اشاره به لحظه تلاوت مهیار قاسمی گفت: صدای قرآن، لحظه‌ای واقعی از پیوند میان علم و معنویت را خلق کرد. دانشجویان، استادان و خانواده شهدا، همگی در تجربه‌ای مشترک شریک شدند؛ لحظه‌ای که نشان داد که ارزش واقعی علم زمانی آشکار می‌شود که با مسئولیت و اخلاق همراه باشد و یکی از نقاط قوت دانشگاه این است که دانشجویان می‌توانند علاوه بر یادگیری علوم تخصصی، حس مسئولیت و اخلاق حرفه‌ای را نیز پرورش دهند. 

سلاجقه افزود: تجربه حضور در چنین محافلی باعث می‌شود دانشجویان به تفکر عمیق درباره مسئولیت‌های خود دعوت شوند. امیدوارم این برنامه الهام‌بخش دانشجویان باشد تا در پروژه‌ها و پژوهش‌های خود، علاوه بر جستجوی دانش، به اخلاق، مسئولیت اجتماعی و ارزش‌های معنوی نیز توجه کنند. این همان راهی است که می‌تواند دانشگاه را به مرکز رشد علمی، اخلاقی و انسانی واقعی تبدیل کند.

در ادامه، با دو دانشجوی حاضر در محفل قرآنی ماه مهر 2 گفت‌وگو کردیم؛ نازنین و امیره هر کدام با نگاهی متفاوت از تجربه خود سخن گفتند.

نازنین با نگاهی آرام و چهره‌ای که هنوز از حس لحظه تلاوت مهیار قاسمی برق می‌زد، گفت: از همان لحظه‌ای که وارد تالار شدم، حس کردم فضای آن متفاوت است. برای من، دیدن خانواده شهید مرآتی بخش تأثیرگذار مراسم بود. حضورشان، بدون اینکه حتی حرفی بزنند، معنای دیگری به برنامه داد. 

وی ادامه داد: در سخنرانی آقای عزیزی، بیش از هر چیز این جمله‌اش در ذهنم ماند: «قرآن کتاب زندگی است». فکر می‌کنم این حرف دقیقاً همان چیزی است که نسل ما باید بشنود. ما درگیر درس، پروژه، فشار دانشگاه و آینده‌ای نامعلوم هستیم، اما کمتر پیش می‌آید کسی یادمان بیندازد که علم باید با معنا و اخلاق همراه باشد. اگر علم فقط به هدف شغلی یا مدرک محدود شود، تهی می‌شود. اما وقتی در آن نگاه اخلاقی و معنوی باشد، به زندگی جهت می‌دهد.

وی گفت: بعد از مراسم به خودم گفتم شاید وقتش رسیده که نگاهم به دانشگاه را عوض کنم. تا قبل از این دانشگاه برایم فقط جایی بود برای یاد گرفتن مهارت و دانش تخصصی. اما حالا فکر می‌کنم باید مکانی برای پرورش وجدان و تعهد هم باشد. محفل قرآنی ماه مهر برای من مثل یک مکث در میان شتاب روزمره بود؛ مکثی که کمک کرد دوباره یادم بیاید چرا اصلاً درس می‌خوانم و می‌خواهم چه کسی بشوم؟ 

در ادامه امیر با لحنی جدی گفت: من معمولاً در برنامه‌های رسمی دانشگاه انتظار چنین عمقی را ندارم. بیشتر وقت‌ها این برنامه‌ها کلیشه‌ای و تشریفاتی‌اند، اما محفل ماه مهر برایم تجربه‌ای واقعی بود. از همان ابتدا که تلاوت قرآن آغاز شد، فهمیدم با یک مراسم معمولی طرف نیستیم. صدای مهیار، سکوت سالن و حضور خانواده شهید، یک ترکیب واقعی از «احساس» و «تفکر» بود. این فضا باعث شد ذهنم به سمت سؤال‌های جدی‌تر برود؛ مثلاً اینکه چرا علم ما باید از معنویت جدا باشد؟ یا چرا در بسیاری از تحقیقات، جنبه انسانی کار فراموش می‌شود؟

وی افزود: در حرف‌های سخنرانان یک نکته برایم جلب توجه کرد؛ اینکه قرآن به موضوعاتی اشاره دارد که امروز ما آن‌ها را در قالب علم می‌خوانیم. به‌عنوان دانشجوی مهندسی خاک، وقتی شنیدم درباره زمین، انبارداری و محیط‌زیست در قرآن گفته شده، متوجه شدم پیوند بین ایمان و پژوهش خیلی عمیق‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کردم. اگر این نگاه وارد ساختار آموزش دانشگاهی شود ما می‌توانیم پژوهش‌هایی انجام دهیم که فقط برای چاپ مقاله نباشد، بلکه واقعاً به جامعه کمک کند.

وی توضیح داد: همچنین وقتی آقای سلاجقه گفت: «حفاظت از زمین فقط یک وظیفه علمی نیست، بلکه وظیفه اخلاقی و انسانی است»، با خودم فکر کردم اگر آموزش علمی با این نوع نگاه اخلاقی همراه شود، خیلی از بحران‌هایی که در جامعه داریم  از تخریب محیط‌زیست گرفته تا بی‌توجهی به منابع قابل کنترل‌تر می‌شود.

این دانشجوی رشته مهندسی خاک گفت: از نگاه من، پیام اصلی مراسم این بود که علم اگر انسان نسازد، ناقص است و شاید همین جمله خلاصه تجربه امروز من باشد.

با پایان مراسم، جمعیت آرام از جا برخاست. صدای جابه‌جایی صندلی‌ها، زمزمه‌ خداحافظی‌ها و لبخندهای کوتاه، در هوای خنک عصر پاییزی می‌پیچید. اما در نگاه حاضران چیزی دگرگون شده بود؛ عمقی تازه در چشمانشان موج می‌زد، نشانی از اندیشه‌ای پخته‌تر و تعهدی که بی‌کلام فریاد می‌زد.

محفل قرآنی ماه و مهر 2، در ظاهر آیینی فرهنگی بود، اما در ژرفای خود یادآور حقیقتی بنیادین شد که اگر علم، از اخلاق خالی شود، بی‌جهت می‌تازد؛ دانش، اگر از معنویت جدا گردد، به ابزاری سرد بدل می‌شود و دانشگاه، اگر تنها به آموزش تخصص بسنده کند رسالت انسان‌ساز خود را از یاد می‌برد.

در میان آیات تلاوت‌شده و سخنان استادان، حقیقتی دوباره جان گرفت: رشد واقعی در انباشت اطلاعات نیست، بلکه در آمیختن دانایی با وجدان و پژوهش با مسئولیت انسانی است. آن‌گاه که قرآن راهنما می‌شود و علم در خدمت اخلاق قرار می‌گیرد، مسیر آینده روشن‌تر خواهد بود و دانشگاه زمانی معنای واقعی خود را می‌یابد که دانشجویانش در کنار مهارت و دانش دغدغه‌ انسان و زمین را نیز در دل بپرورانند.

پیام این محفل قرآنی روشن بود: قرآن، کتابی برای زیستن است؛ علم، اگر انسان نسازد ناتمام است و دانشگاه وقتی مقدس می‌شود که به جای مدرک، معنا تربیت کند.