45 سال تحول کشاورزی؛ از انقلاب تا تولید پایدار
مسئول نمایندگی ولی فقیه در جهاد کشاورزی البرز با اشاره به رشد چشمگیر تولیدات کشاورزی پس از انقلاب اسلامی گفت: تلاش مستمر جهادگران و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، کشاورزی ایران را به سمت خوداتکایی و پیشرفت‌های گسترده هدایت کرده است که این روند همچنان ادامه دارد و اهداف بلندمدتی برای رشد پایدار در این بخش در دست اجراست.
با توجه به تحولات عظیمی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف کشور رخ داده، بخش کشاورزی و روستاها نیز شاهد تغییرات و پیشرفت‌های چشمگیری بوده‌اند. در این میان، جهادگران و نهادهایی چون سازمان جهاد کشاورزی نقش بسزایی در ارتقای وضعیت معیشتی و توسعه روستاها ایفا کرده‌اند. برای بررسی این دستاوردها و نقش جهاد در تحولات پس از انقلاب، با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین قبادی، مسئول نمایندگی ولی فقیه در جهاد کشاورزی استان البرز گفت‌وگویی داشتیم که در آن به بررسی فعالیت‌های این نهاد در راستای تحقق اهداف انقلاب و توسعه کشاورزی پرداخته‌ایم.
ایکنا- لطفاً تصویری کلی از وضعیت کشاورزی کشور پیش از انقلاب اسلامی ارائه دهید؛ ما از کجا شروع کردیم؟
برای درک تحولات بزرگ حوزه کشاورزی در ایران، ابتدا باید به عقب برگردیم؛ به روزگاری که روستاها فراموش‌شده بودند و کشاورزی، گرفتار عقب‌ماندگی ساختاری. پیش از انقلاب اسلامی، نه‌تنها زیرساخت‌های کشاورزی مدرن وجود نداشت، بلکه بخش عمده‌ای از روستاها حتی از ابتدایی‌ترین امکانات مانند برق، جاده یا بهداشت نیز محروم بودند.
تولیدات کشاورزی ایران در آن زمان حدود ۲۵ میلیون تُن بود و این رقم پاسخگوی جمعیت ۳۰ میلیونی کشور هم به‌سختی بود. از امنیت غذایی خبری نبود؛ وابستگی به واردات مواد غذایی بسیار بالا بود و حتی برای تأمین گندم مورد نیاز، کشور به خارج وابسته بود. کشاورزی ما سنتی، مصرف‌محور و بدون پشتوانه علمی و فناورانه بود.
ایکنا- انقلاب اسلامی چه تغییر رویکردی در قبال روستاها و کشاورزی ایجاد کرد؟
مهم‌ترین اتفاق، تغییر نگاه حاکمیت نسبت به روستاها و مردم آن بود. انقلاب اسلامی از همان ابتدا بر نقش مردم، عدالت اجتماعی و رفع تبعیض جغرافیایی تأکید داشت. با تشکیل جهاد سازندگی و جهاد کشاورزی عملاً بازسازی ایران از بطن روستا را آغاز کرد.
جهاد کشاورزی با بهره‌گیری از نیروهای جوان، مؤمن و پرانگیزه، بدون بودجه‌های کلان یا تشکیلات پیچیده، وارد روستاها شد و خدماتی فراهم کرد که دولت‌های پیش از انقلاب در انجام آن ناتوان بودند. ساخت جاده، لوله‌کشی آب، احداث مدارس، برق‌رسانی، بهداشت و حمایت‌های معیشتی از کشاورزان، نقطه‌ی عطفی بود. جهادی که نه‌فقط توسعه‌گر، بلکه الهام‌بخش بود.
ایکنا- امروز پس از گذشت 45 سال از انقلاب، کشاورزی ایران در چه جایگاهی ایستاده است؟
ما با بیش از ۸۵ میلیون نفر جمعیت، سالانه بالغ بر ۱۲۵ تا ۱۲۹ میلیون تُن محصولات کشاورزی تولید می‌کنیم. یعنی نسبت به سال‌های پیش از انقلاب، شاهد افزایشی بیش از چهار برابر در میزان تولید هستیم. این رشد حیرت‌انگیز تنها حاصل گسترش سطح زیرکشت نبوده؛ چراکه در این سال‌ها سطح زیرکشت فقط حدود ۳۳ درصد رشد داشته است (از ۱۲ میلیون هکتار به ۱۶ میلیون هکتار).
یعنی بیش از ۳۵۰ درصد افزایش عملکرد، مدیون فناوری‌های نوین، اصلاح بذر، بهره‌وری آب، سیستم‌های آبیاری هوشمند، آموزش و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به عرصه تولید است. امروز ما در برخی محصولات، مانند گندم، شیر، طیور، میوه‌ها و سبزیجات، خودکفا یا حتی صادرکننده هستیم.
ایکنا- نقش تحولات دانش‌بنیان را بسیار پررنگ توصیف کردید. استان البرز چطور توانسته در این زمینه پیشتاز باشد؟
البرز با برخورداری از دانشگاه‌های معتبر کشاورزی، مراکز تحقیقاتی پویا و حضور نخبگان، یکی از پیشتازان کشاورزی دانش‌بنیان در کشور است. ما امروز با افتخار می‌گوییم که البرز در تولید برخی محصولات دامی، لبنی و باغی در کشور رتبه نخست را دارد.
شرکت‌های دانش‌بنیان این استان در زمینه‌هایی چون تولید کودهای زیستی، سیستم‌های هوشمند آبیاری، کشت بافت، اصلاح ژنتیکی دام و بذر، کشاورزی دقیق و حتی صادرات فناوری فعال هستند. در واقع، مدل کشاورزی آینده‌محور کشور، همین حالا در استان البرز اجرا شده است.
ایکنا- یکی از مفاهیمی که اخیراً زیاد درباره آن صحبت می‌شود، «مهاجرت معکوس» است. این موضوع در عمل چقدر محقق شده است؟
برخلاف گذشته که روستاها محل ترک بودند، امروز به‌لطف توسعه زیرساخت‌ها، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد در بخش کشاورزی، شاهد بازگشت جوانان به روستاها هستیم. نسل جدید کشاورزان، دیگر تنها به بیل و داس تکیه ندارند؛ آن‌ها با لپ‌تاپ، پهپاد، اینترنت و سیستم‌های گلخانه‌ای هوشمند، تولید را متحول کرده‌اند.
در روستاهای ما امروز جوانانی را می‌بینید که مدرک مهندسی دارند، ولی تصمیم گرفته‌اند به زمین‌های آبا و اجدادی خود بازگردند و با نگاهی علمی، کشاورزی را متحول کنند. این یعنی مهاجرت معکوس به‌معنای واقعی.
ایکنا- در حوزه زنان روستایی و ترویج کشاورزی پایدار چه اقدامات شاخصی صورت گرفته است؟
نقش زنان در اقتصاد روستاها بسیار حیاتی است. ما در البرز و دیگر استان‌ها، برنامه‌های متنوعی برای توانمندسازی زنان روستایی داریم از آموزش پرورش گیاهان دارویی، راه‌اندازی گلخانه‌های کوچک، صنایع تبدیلی و بسته‌بندی گرفته تا برندسازی محصولات خانگی. برخی از این بانوان امروز به صادرکننده تبدیل شده‌اند. علاوه بر آن، برنامه‌های آموزشی برای نوجوانان و جوانان نیز فعال است. ترویج کشاورزی مدرسه‌ای، اردوهای علمی، نمایشگاه‌های آموزشی و حضور در کارگاه‌های عملی، باعث شده نسل جدید، هم دانش کشاورزی داشته باشد و هم انگیزه برای ورود به این حوزه.
ایکنا- اخیراً شاهد برگزاری نمایشگاه عرضه مستقیم محصولات کشاورزی در البرز بودیم. هدف و دستاورد این نمایشگاه چه بود؟
این نمایشگاه در ایام دهه فجر برگزار شد و در نوع خود منحصر به‌فرد بود. برای اولین بار، کشاورزان و تولیدکنندگان واقعی، بدون واسطه، محصولاتشان را به مردم عرضه کردند. محل برگزاری در ورزشگاه شهدای شهرداری کرج (چهارصد دستگاه) بود و استقبال بی‌نظیری صورت گرفت.
ما توانستیم کالاهای کشاورزی و لبنی را با تخفیف ۱۷ تا ۵۰ درصدی عرضه کنیم. این کار هم به نفع مصرف‌کننده بود، هم سود واقعی را به تولیدکننده رساند. هدف ما استمرار چنین نمایشگاه‌هایی در قالب بازارچه‌های دائمی است.
ایکنا- در پایان، اگر بخواهید یک جمع‌بندی داشته باشید، یا پیامی به مردم و مسئولان بدهید، آن چیست؟
انقلاب اسلامی با پشتوانه مردم پیروز شد، و امروز هم اگر دستاوردی در کشاورزی داریم، نتیجه همراهی مردم، تلاش جهادگران و اعتماد به نخبگان است. کشاورزی، تنها یک شغل نیست؛ امنیت غذایی، استقلال اقتصادی و آینده‌نگری یک ملت است.
از مردم می‌خواهم کالای ایرانی، به‌ویژه محصولات کشاورزی داخلی را انتخاب کنند. از جوانان می‌خواهم کشاورزی را نه شغلی سنتی، که صنعتی فناورانه ببینند. از مسئولان نیز انتظار داریم که مسیر رشد دانش‌بنیان‌ها و حمایت از تولیدکنندگان واقعی را هموارتر کنند.
انتهای پیام
