تکنولوژی در خدمت قرآن؛ راهکاری نوین برای ارتقای آموزش قرآن
یک حافظ کل قرآن معتقد است: با توجه به تغییرات سریع دنیای امروز، استفاده از روش‌های نوین آموزشی می‌تواند راهی مؤثر برای جذب و آموزش نسل جوان به قرآن باشد.
سجاد مالکی، حافظ کل قرآن و رتبه اول رشته حفظ 15 جزء استقامتی قرآن در رده سنی بزرگسالان در مرحله استانی سی‌‌ویکمین دوره مسابقات قرآن و عترت بسیج البرز، به‌عنوان یکی از چهره‌های برجسته قرآنی استان البرز، در مسیر حفظ قرآن به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته است. علاقه‌اش به قرآن از دوران کودکی و تحت‌تأثیر محیط خانواده شکل گرفت و از آن زمان تاکنون، با تلاش‌های بی‌وقفه و پشتکار مثال‌زدنی، توانسته است در عرصه‌های مختلف قرآنی به جایگاهی ویژه برسد. وی در این گفتوگو با اشاره به تجربیات و چالش‌های خود در حفظ قرآن، از تأثیر این کتاب آسمانی در زندگی روزمره می‌گوید و بر اهمیت گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه تأکید می‌کند.
ایکنا- چطور با قرآن آشنا شدید و چه عواملی در شکل‌گیری علاقه‌تان به علوم قرآن نقش داشت؟
در مورد آشنایی با قرآن باید بگویم که از دوران کودکی تحت‌تأثیر خانواده‌ام قرار گرفتم. پدربزرگم همیشه من را به جلسات قرآن می‌برد و پدرم نیز در این زمینه نقش زیادی در رشد معنوی من داشت. از همان دوران کودکی بود که شروع به حضور در محافل قرآنی کردم و علاقه‌ام به تلاوت و حفظ قرآن هر روز بیشتر می‌شد. قرآن برای من همیشه نه تنها یک کتاب آسمانی، بلکه یک راهنمای جامع برای زندگی است.
ایکنا- فعالیت‌های شما در چه حوزه‌هایی متمرکز است و چگونه به سمت تدریس و حفظ قرآن رفتید؟
من در حال حاضر دکترای علوم قرآنی دارم و از آنجایی که همیشه قرآن را به‌عنوان یک شیوه زندگی می‌بینم، سعی می‌کنم این آموزه‌ها را به نسل‌های جدید منتقل کنم. به همین منظور، در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی در حال تدریس هستم و همچنین در جلسات حفظ قرآن حضور فعال دارم. در طی سال‌ها توانستم در مسابقات مختلف قرآنی شرکت کنم و رتبه‌های خوبی کسب کنم که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، رتبه اول مسابقات قرآن بسیج در سطح ملی بود. این موفقیت‌ها حاصل تلاش مستمر و استفاده از تجارب اساتید برجسته‌ای چون استاد موسوی، ابوالقاسمی و باقریان است.
ایکنا- با توجه به تجربه‌ای که در مسابقات قرآنی دارید، به‌ویژه در سطح ملی، چه عواملی را برای موفقیت در این مسابقات مؤثر می‌بینید؟
برای موفقیت در مسابقات قرآنی، مهم‌ترین عامل، تمرین مداوم و دقیق است. حفظ قرآن به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای معنوی من، نیازمند سال‌ها پشتکار و نظم است. همچنین در این مسیر، بهره‌گیری از اساتید و بزرگان قرآنی برای اصلاح و بهبود سبک حفظ و تلاوت بسیار حائز اهمیت است. در این مدت، هر مسابقه به‌عنوان یک چالش جدید برای من مطرح می‌شد و همواره سعی می‌کردم از هر تجربه‌ای برای رشد بیشتر استفاده کنم. در کنار این‌ها، حمایت‌های خانوادگی و انگیزه درونی برای ارتباط بیشتر با قرآن نیز نقش بسیار زیادی در پیشرفت من داشته است.
ایکنا- در سال‌های اخیر، به‌ویژه در مسابقات قرآن بسیج، شاهد حضور گسترده‌تری از افراد هستیم. این تغییرات نشان‌دهنده چیست؟
قطعاً این تغییرات مثبت به‌دلیل برنامه‌ریزی و تبلیغات دقیق و سراسری است. در گذشته، مسابقات قرآن بسیج بیشتر محدود به افراد خاص و گروه‌های خاصی بود که به‌صورت سنتی در مساجد یا محافل دینی شرکت می‌کردند. اما امروز، با توجه به تبلیغات گسترده از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و همچنین ارتباط‌های سراسری، افراد از تمامی نقاط کشور، حتی از مناطق دورافتاده، به این مسابقات جذب می‌شوند. این حضور گسترده نشان‌دهنده اهمیت بیشتر قرآن در جامعه و تلاش بیشتر برای توسعه فرهنگ قرآنی است. به اعتقاد من، هرچه این روند ادامه یابد، مسابقات قرآن به یک عرصه رقابتی بسیار معتبر و جهانی تبدیل خواهد شد.
ایکنا- اگر بخواهیم از بعد اجتماعی نگاه کنیم، آیا به‌نظر شما نسل امروز به اندازه کافی به قرآن و مفاهیم آن توجه دارند؟ چرا گاهی دیده می‌شود که مردم قرآن را فقط به‌عنوان یک کتاب دینی و تشریفاتی می‌بینند؟
متأسفانه باید بگویم که در برخی از خانواده‌ها قرآن بیشتر به‌عنوان یک کتاب سنتی و تشریفاتی دیده می‌شود؛ در حالی که قرآن باید به‌عنوان یک راهنمای عملی در تمام جوانب زندگی شناخته شود. بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند که قرآن فقط برای مناسبت‌های خاص، مانند مراسم ختم، یا برای خواندن در محافل مذهبی است. اما قرآن کتابی است که می‌تواند برای همه ابعاد زندگی فردی، اجتماعی، خانوادگی و حتی شغلی راهکار و هدایت داشته باشد. یکی از علت‌های اصلی این مشکل، عدم ارتباط مستمر و عمیق با قرآن است. اگر هر فردی ارتباط روزانه‌ای با قرآن داشته باشد و مفاهیم آن را در زندگی خود به کار گیرد، به‌طور طبیعی قرآن در زندگی او مؤثر خواهد بود.
ایکنا- چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهید تا ارتباط مردم با قرآن بیشتر و عمیق‌تر شود؟ به‌ویژه در نسل جوان.
برای ارتباط بیشتر با قرآن، اولین گام تغییر نگاه است. باید قرآن را نه تنها یک کتاب مذهبی، بلکه یک ابزار ضروری برای زندگی روزمره بدانیم. در این راستا، برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و هنری می‌توانند نقش کلیدی داشته باشند. به‌طور مثال، باید در مدارس، دانشگاه‌ها و محافل عمومی برنامه‌های تخصصی و کاربردی قرآن برگزار شود که در آن‌ها مفاهیم قرآن به‌طور عملی و روان آموزش داده شود. همچنین، باید تلاش کرد تا قرآن را در قالب‌هایی جذاب و قابل فهم برای نسل جوان ارائه دهیم. مهم‌تر از همه، باید افراد را تشویق کنیم تا به‌طور مستمر با قرآن در ارتباط باشند و هر روز چند دقیقه از وقت خود را به مطالعه و تفکر در آیات قرآن اختصاص دهند.
ایکنا- چطور می‌توان قرآن را به نسل جوان و جامعه معرفی کرد تا تأثیر عمیق‌تری داشته باشد؟
قرآن باید از طریق رفتار و اخلاق افراد به جامعه معرفی شود. اگر ما به‌عنوان افرادی که قرآن را می‌شناسیم و با آن ارتباط داریم، در رفتارهای روزمره‌مان، در تعامل با دیگران، در سلام و علیک، در برخوردها و تصمیمات‌مان، اصول قرآن را رعایت کنیم، این خود نوعی معرفی قرآن به دیگران است. به عبارت دیگر، ما باید در زندگی‌مان قرآن را عینیت ببخشیم. به‌طور مثال، زمانی که مردم می‌بینند من اخلاق خوبی دارم و در موقعیت‌های مختلف قرآن‌گونه رفتار می‌کنم، به‌طور ناخودآگاه به سمت این کتاب آسمانی جذب می‌شوند و حتی ممکن است تصمیم بگیرند که فرزندشان را به کلاس‌های قرآن بفرستند. اگر من در محیط کار یا مدرسه به قرآن و اصول آن احترام بگذارم، این رفتار تأثیر زیادی در دیگران خواهد داشت.
ایکنا- اشاره کردید که قرآن باید در رفتار افراد نمایان شود. در این راستا، چه نقشی برای خانواده‌ها در آموزش مفاهیم قرآنی قائل هستید؟ آیا خانواده‌ها می‌توانند به تنهایی در این فرآیند نقش ایفا کنند؟
بدون شک، خانواده‌ها نقش بسیار مهمی در آشنایی فرزندان با قرآن دارند. آنچه که در خانه اتفاق می‌افتد، تأثیر مستقیمی بر شکل‌گیری شخصیت و نگرش‌های فرزند دارد. اگر والدین خود قرآن بخوانند، نماز بخوانند و ارزش‌های قرآنی را در رفتارهای روزمره‌شان بگنجانند، فرزند نیز به‌صورت غیرمستقیم با قرآن و آموزه‌های آن آشنا می‌شود. به عبارت دیگر، خانواده اولین و تأثیرگذارترین محیط برای آشنایی کودکان با قرآن است. البته مدرسه و نهادهای دیگر نیز نقش دارند، اما نقش خانواده غیرقابل انکار است. وقتی بچه‌ها در خانه شاهد اعمال قرآنی باشند، به‌صورت طبیعی به این آموزه‌ها تمایل پیدا می‌کنند و قرآن را به‌عنوان جزئی از زندگی خود می‌بینند.
ایکنا- وضعیت آموزش قرآنی در مدارس و دانشگاه‌ها چگونه است؟ آیا آموزش‌های قرآنی در سطح تحصیلات عالی و مدارس به اندازه کافی جامع و تأثیرگذار است؟
متأسفانه وضعیت آموزش قرآن در بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها هنوز رضایت‌بخش نیست؛ به‌خصوص در دانشگاه‌ها، سطح آگاهی بسیاری از دانشجویان از قرآن پایین است. بسیاری از آن‌ها در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که هیچ ارتباط خاصی با قرآن ندارند و این مسئله باعث می‌شود که در دانشگاه‌ها به قرآن به‌عنوان یک موضوع کم‌اهمیت نگاه شود. حتی برخی از دانشجویان که در مسیر تحصیل قرآن قرار می‌گیرند، به‌طور کامل مفاهیم قرآن را درک نمی‌کنند. این موضوع در مدارس نیز دیده می‌شود که بسیاری از دانش‌آموزان هیچ‌گونه علاقه و آگاهی عمیقی از قرآن ندارند. به نظر من، هنوز نتواسته‌ایم قرآن را به شیوه‌ای جذاب و متناسب با نیازهای روز جامعه معرفی کنیم.
ایکنا- در خصوص چالش‌های آموزش قرآن، آیا فکر می‌کنید که روش‌های آموزشی ما باید تغییر کند؟ به‌عنوان مثال، به‌کارگیری تکنولوژی و فضای مجازی می‌تواند به این فرآیند کمک کند؟
بله، قطعاً. ما باید به‌روز باشیم و از فناوری‌ها و روش‌های نوین در آموزش قرآن بهره بگیریم. نسل جوان امروز با فضای مجازی و تکنولوژی ارتباط نزدیکی دارد، بنابراین استفاده از این فضا برای انتقال آموزه‌های قرآن می‌تواند بسیار مؤثر باشد. متأسفانه، هنوز در بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها از روش‌های سنتی آموزش قرآن استفاده می‌شود که دیگر جذابیت و کارایی لازم را ندارد. به‌طور مثال، مطالبی که به دانش‌آموزان و دانشجویان داده می‌شود، اغلب به‌روز و جذاب نیست و این باعث می‌شود که نسل جدید انگیزه کمتری برای یادگیری قرآن داشته باشد. اگر بخواهیم نسل جوان به قرآن علاقه‌مند شود، باید این مطالب را به شکلی نوین و با استفاده از فضای دیجیتال ارائه دهیم. استفاده از اپلیکیشن‌ها، ویدئوهای آموزشی، و حتی بازی‌های موبایلی که بر پایه مفاهیم قرآنی طراحی شوند، می‌تواند در جذب جوانان مؤثر باشد.
ایکنا- به استفاده از روش‌های نوین اشاره کردید. با توجه به تجربیات خود در تدریس، آیا این تغییرات به سادگی در سیستم آموزشی کشور قابل اعمال است؟
این تغییرات به سادگی قابل اعمال نیست، اما قطعاً ضروری است. متأسفانه هنوز بسیاری از اساتید و مدرسان ما به روش‌های سنتی آموزش قرآن پایبند هستند و از به‌کارگیری تکنیک‌های جدید خودداری می‌کنند. به‌طور مثال، من خودم چند سال پیش روش‌های نوین آموزشی را در تدریس قرآن به‌کار بردم، ولی متأسفانه با مقاومت‌هایی روبرو شدم. برخی از افراد به‌ویژه در نهادهای آموزشی، نسبت به تغییرات احساس نگرانی دارند و ممکن است حتی به آن اعتراض کنند. اما حقیقت این است که ما باید به‌طور جدی در روش‌های آموزشی خود تغییراتی ایجاد کنیم و از امکانات جدید استفاده کنیم. روش‌های قدیمی در گذشته کارایی داشتند، اما در دنیای امروز که تغییرات به سرعت اتفاق می‌افتد، ما باید با زمان پیش برویم و از روش‌های علمی و نوین برای آموزش قرآن استفاده کنیم.
ایکنا- آیا همچنان جوانان و نوجوانان باید به قرآن به‌عنوان یک جز ضروری از زندگی نگاه کنند یا اینکه نیاز به اصلاح این دیدگاه داریم؟
قرآن قطعاً باید به‌عنوان یک جز ضروری از زندگی دیده شود، اما در عین حال، می‌توان آن را به شکلی ارائه داد که جذاب و سرگرم‌کننده باشد. قرآن تنها یک کتاب مذهبی نیست، بلکه یک راهنمای کامل زندگی است که می‌تواند به انسان‌ها در تمام جنبه‌های زندگی کمک کند. اینکه ما بتوانیم قرآن را به شکلی جذاب و به زبان روز به نسل جوان معرفی کنیم، به‌طوری که برای آن‌ها نه تنها یک کتاب مقدس، بلکه یک منبع ارزشمند برای حل مشکلات روزمره‌شان باشد، می‌تواند تأثیر زیادی در آشنایی نسل جدید با قرآن داشته باشد.
ایکنا- وضعیت آموزش قرآن در نسل جوان امروز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که امروزه نسل جوان با چالش‌های زیادی در زمینه آموزش قرآن مواجه است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، تغییرات فرهنگی و اجتماعی سریع است که باعث شده بسیاری از جوانان وقت کافی برای حفظ قرآن یا حتی فراگیری مفاهیم عمیق آن نداشته باشند. در گذشته، بسیاری از جوانان از همان سنین پایین با شیوه‌های سنتی قرآن را حفظ می‌کردند، اما امروزه این روش‌ها دیگر چندان جوابگو نیست. نسل جدید به‌طور کلی به شیوه‌های جدید و سرعتی‌تر آموزش نیاز دارد. روش‌های سنتی مانند تکرار مداوم، گرچه مؤثر بودند، اما در دنیای امروز که همه چیز به سرعت در حال تغییر است، دیگر چندان جذاب نیستند.
ایکنا- چه رویکردهایی می‌تواند این شکاف بین نسل جوان و آموزش قرآن را کاهش دهد؟
نکته اصلی این است که آموزش قرآن باید هم‌راستا با نیازهای امروز جامعه و نسل جوان باشد. برای جذب جوانان، باید از ابزارهای نوین استفاده کنیم. تکنولوژی می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند. به‌طور مثال، اپلیکیشن‌های موبایل، ویدئوهای آموزشی تعاملی، و حتی برنامه‌های تلویزیونی به شیوه‌ای نوین می‌توانند به انتقال مفاهیم قرآنی کمک کنند. همچنین، باید در کنار محتوای قرآنی، از قالب‌های جدید و جذاب استفاده کنیم. انیمیشن‌ها، فیلم‌های کوتاه و حتی پادکست‌های قرآنی می‌توانند در جذب جوانان مؤثر باشند. به‌ویژه باید توجه داشته باشیم که این آموزش‌ها باید در قالب‌های متنوعی ارائه شوند تا برای طیف‌های مختلف سنی و علاقه‌مندی‌ها جذاب باشد.
ایکنا- اینکه نسل جوان به روش‌های جدید نیاز دارد کاملاً روشن است؛ اما در این بین، جوایز و انگیزه‌هایی که برای شرکت‌کنندگان در مسابقات قرآنی در نظر گرفته می‌شود، چطور؟ آیا جوایز فعلی می‌توانند انگیزه لازم را در جوانان ایجاد کنند؟
جوایز در بسیاری از مسابقات قرآنی، نه تنها برای جوانان کافی نیستند، بلکه به‌نوعی باعث دلسردی و افت انگیزه نیز می‌شوند. به‌طور مثال، در یکی از مسابقات اخیر، جایزه نفر اول فقط 600 هزار تومان بود؛ چنین جوایزی نه تنها در خور تلاش و زحمات فراوانی که جوانان برای شرکت در مسابقات می‌کشند نیست، بلکه حتی انگیزه‌بخش هم نخواهد بود. من معتقدم جوایز باید به‌گونه‌ای باشند که علاوه بر ارزش معنوی، به‌طور عملی نیز جوانان را تشویق به تلاش بیشتر کنند. پیشنهاد من این است که جوایز از نوع مادی نباشند بلکه فرصت‌هایی برای آموزش بیشتر، تسهیلات تحصیلی، یا حتی تجهیزات و جوایزی مانند دوچرخه یا دستگاه‌های آموزشی باشند که برای جوانان جذابیت بیشتری دارند.
ایکنا- چه دیدگاهی به آینده آموزش قرآن در کشور دارید؟
آینده آموزش قرآن در کشور بستگی به نگاه و رویکرد ما به نسل جوان دارد. اگر بخواهیم نسل جدید را به‌طور مؤثر جذب کنیم، باید شیوه‌های آموزش خود را به‌روز کنیم و از امکانات نوین بهره‌برداری کنیم. من خوشبین هستم که با پیشرفت‌های تکنولوژی و تغییر نگرش‌ها، می‌توانیم تحول عظیمی در این حوزه ایجاد کنیم. به‌ویژه باید به دنبال ایجاد بسترهایی برای استفاده بیشتر از رسانه‌های جدید باشیم تا بتوانیم به شکلی جذاب و کاربردی قرآن را به نسل جوان معرفی کنیم. در این صورت، آینده‌ای روشن برای آموزش قرآن در کشور خواهیم داشت.
ایکنا- به‌عنوان سؤال پایانی چه توصیه‌ای برای کسانی که می‌خواهند وارد مسیر حفظ قرآن شوند، دارید؟
برای کسانی که قصد دارند وارد مسیر حفظ قرآن شوند، اولین توصیه من این است که با ایمان و انگیزه شروع کنند. حفظ قرآن نه‌تنها یک کار دینی و معنوی است، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک راهنمای جامع در تمام ابعاد زندگی عمل کند. در این مسیر، ممکن است با چالش‌ها و سختی‌هایی مواجه شوند، اما همانطور که قرآن می‌فرماید، «هر کس در این راه قدم بگذارد، خداوند او را یاری خواهد کرد». علاوه بر این، توصیه من به حفظ قرآن به‌صورت تدریجی است. بسیاری از جوانان به‌دلیل حجم زیاد مطالب از این مسیر دلسرد می‌شوند. بهتر است که با گام‌های کوچک شروع کنند و به‌تدریج به مراحل بالاتر برسند. حفظ قرآن، زندگی فرد را از نظر معنوی و دنیوی متحول می‌کند و برکت در تمام جوانب زندگی فرد ایجاد خواهد کرد.
انتهای پیام
