بازخوانی جایگاه حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) از منظر قرآن و اهل بیت(ع)
حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) در میان مسلمانان نهتنها از جایگاهی رفیع برخوردار است، بلکه نام و یاد آن حضرت در دلهای میلیونها نفر از پیروان اهل بیت عصمت و طهارت جایگاه ویژهای دارد. شخصیت حضرت فاطمه بهطور غیرقابلانکاری در قرآن و احادیث بهطور مکرر مورد ستایش و تقدیر قرار گرفته است.
حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) در میان مسلمانان نهتنها از جایگاهی رفیع برخوردار است، بلکه نام و یاد آن حضرت در دلهای میلیونها نفر از پیروان اهل بیت عصمت و طهارت جایگاه ویژهای دارد. شخصیت حضرت فاطمه بهطور غیرقابلانکاری در قرآن و احادیث بهطور مکرر مورد ستایش و تقدیر قرار گرفته است. از سوره کوثر که بهطور خاص در شأن آن حضرت نازل شده تا آیات تطهیر، مودت، و دیگر آیات و روایات، همگی نشاندهنده موقعیت ممتاز و جایگاه ویژه ایشان در نزد خداوند و پیامبر (ص) است. در این یادداشت، سعی داریم تا از دیدگاههای مختلف تفسیر قرآن، روایات و منابع حدیثی، برخی از برجستهترین فضایل حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) را مورد بررسی قرار دهیم و بهویژه بر تفسیر آیات و روایات مرتبط با ایشان تمرکز کنیم.
آیات و روایات مرتبط با حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها)
سوره کوثر و معرفی حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)
سوره کوثر که در قرآن کریم بهطور خاص در شأن حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) نازل شده است، یکی از برجستهترین آیات در بیان فضایل این بانوی عظیمالشأن است. در این سوره، خداوند میفرماید:
«إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ»(إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ، ما به تو کوثر خیر و برکت فراوان عطا کردیم).
در تفسیر این آیه، مفسران شیعه و اهل سنت هر دو به این نکته اشاره کردهاند که «کوثر» میتواند اشاره به حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) باشد. در تفسیر المیزان، علامه طباطبایی این آیه را بهعنوان نمادی از نسل پیامبر اسلام که از حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) ادامه یافت، تفسیر کردهاند. ایشان در اینباره مینویسند که کوثر به معنای بسیاری از خیر و برکتهاست که یکی از آنها نسل پیامبر (صلىاللهعليهوآله) است که از دختر پیامبر (سلاماللهعلیها) بهطور ویژه ادامه پیدا کرد.
همچنین در تفسیر نمونه نیز آمده است که این آیه، بهطور ضمنی به برکتهایی اشاره دارد که از نسل حضرت فاطمه(سلاماللهعلیها) در آینده از طریق امام علی (علیهالسلام) و فرزندان ایشان (امامان معصومین) در امت اسلام ادامه خواهد یافت.
آیه تطهیر: عصمت و طهارت اهل بیت
آیه تطهیر، که در سوره احزاب آمده است، بهطور صریح به پاکیزگی اهل بیت پیامبر (صلىاللهعليهوآله) اشاره دارد:
«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»
در این آیه، خداوند خواسته است که اهل بیت پیامبر (صلىاللهعليهوآله) از هر گونه آلودگی و پلیدی پاک شوند. طبق روایات متعدد، حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) بهعنوان یکی از پنج نفر اهل کساء، جزو کسانی است که در این آیه ذکر شدهاند و بنابراین از هر گونه گناه و خطای ممکن بهطور کامل محفوظ است.
در کتاب الکافی، شیخ کلینی روایاتی را نقل کرده است که در آنها، حضرت علی (علیهالسلام) با ذکر این آیه در جمع مسلمانان بهطور واضح بر عصمت حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) تأکید کرده است. ایشان میفرمایند که حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) همانند امام علی (علیهالسلام) دارای مقام عصمت است که خداوند آن را برای اهل بیت پیامبر (صلىاللهعليهوآله) مقرر کرده است.
آیه مودت و محبت به اهل بیت
آیه مودت که در سوره شوری آمده است، یکی دیگر از آیات برجستهای است که محبت اهل بیت پیامبر (صلىاللهعليهوآله) را واجب میسازد:
«قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى»
در تفسیر این آیه، مفسران شیعه معتقدند که «القربی» در اینجا اشاره به حضرت علی (علیهالسلام)، حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)، و دو پسر ایشان یعنی حسن و حسین (علیهالسلام) دارد. پیامبر اسلام (صلىاللهعليهوآله) در این آیه، محبت اهل بیت را بهعنوان پاداش رسالت خود قرار داده است. در تفسیر المیزان، علامه طباطبایی بر اهمیت این محبت و ضرورت آن برای مسلمانان تأکید کردهاند و آن را نشانهای از جایگاه ویژه اهل بیت در دین اسلام میدانند.
این آیه در واقع بهطور مستقیم نشان میدهد که محبت حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) نهتنها در قرآن آمده بلکه از اصول ایمان بهحساب میآید.
آیه مباهله و جایگاه حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)
آیه مباهله در سوره آل عمران، یکی دیگر از آیات مهم است که حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) در آن جایگاه ویژهای دارد:
«فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِينَ»
در این آیه، خداوند از پیامبر (صلىاللهعليهوآله) میخواهد که در صورت ادامه دادن اختلافات با دشمنان، اهل بیت خود را به عنوان مباهله بیاورد. طبق روایات مختلف، پنج نفر اهل کساء، یعنی پیامبر (صلىاللهعليهوآله)، امام علی (علیهالسلام)، حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)، امام حسن (علیهالسلام)، و امام حسین (علیهالسلام) در این مباهله شرکت کردند.
این آیه به وضوح بر جایگاه حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها) در نزد خداوند و پیامبر تأکید دارد و نشاندهنده مقام معنوی و عصمت ایشان است.
حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) در قرآن و روایات اهل بیت (علیهمالسلام) نهتنها بهعنوان یک شخصیت برجسته دینی و اخلاقی معرفی شدهاند، بلکه جایگاه ایشان در تفسیر آیات و احادیث بهوضوح از عصمت، مقام بلند و رسالت الهی ایشان حکایت میکند. آیات شریفهای چون آیه تطهیر، آیه مودت، آیه مباهله و سوره کوثر، همگی در راستای معرفی حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) بهعنوان نمونه کامل از مقام عصمت، طهارت و رکن اساسی در استمرار رسالت پیامبر اسلام (صلىاللهعليهوآله) هستند.
با نگاه به این آیات و روایات، درمییابیم که حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) تنها یک شخصیت تاریخی یا فرهنگی نیست، بلکه جزئی لاینفک از آموزههای الهی و انسانی دین اسلام است که از جنبههای مختلف از جمله شجاعت، فداکاری، علم و ولایت، الگو و سرمشق برای مسلمانان و مؤمنان در تمام اعصار قرار گرفته است. مقام بلند حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) بهویژه در استمرار نسل پیامبر و در حفظ و تبیین آموزههای وحیانی از طریق امام علی (علیهالسلام) و نسل امامان معصوم (علیهمالسلام) جلوهگری میکند. ایشان در حقیقت نماد «کوثر» الهی است که بهعنوان تجلی رحمت و برکت الهی برای انسانها آمدهاند. بنابراین، شناخت صحیح و همهجانبه از شخصیت و جایگاه حضرت زهرا (سلاماللهعلیها) نهتنها بر فهم عمیقتر معارف اسلامی تأثیرگذار است، بلکه موجب الگوگیری از ایشان در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان میشود.
در پایان، توجه به این مفاهیم و پیوند دادن زندگی و سیره حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) با آموزههای قرآنی و روایی، نهتنها برای مسلمانان بلکه برای تمامی انسانها درسهای بزرگی از صبر، شجاعت، صداقت، ایمان و فداکاری به همراه دارد که میتواند راهنمایی برای رسیدن به کمال انسانی در دنیای امروز باشد.
منابع:
الميزان فی تفسير القرآن- علامه طباطبایی
تفسير نمونه- آیتالله مکارم شیرازی
الکافی- شیخ کلینی
تفسير برهان- محدث بحرانی
صحیح بخاری و صحیح مسلم
تفسير کبیر- فخر رازی
الفتح المبین- شیخ عباس قمی
بحار الأنوار- علامه مجلسی
الاستیعاب- ابن عبدالبر
انتهای پیام
