نگاهی بر حیات مسافر ری

به گزارش ایکنا از البرز، عبدالعظیم مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم در چهارم ربیع‌الثانی سال 173 ه.ق به دنیا آمد. وی از راویان شیعه در قرن سوم هجری قمری است. پدرش عبدالله‌ بن‌ علی قافه و مادرش دختر اسماعیل‌ بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است. نسبتش با چهار واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد. زمان امامت امام رضا(ع) و امام جواد(ع) را درک کرده و نقل است که ایمان خود را بر امام هادی(ع) عرضه داشت و در زمان ایشان وفات کرد. [1]

دوران زندگی عبدالعظیم مصادف با شرایط خفقان و سرکوب شیعیان توسط بنی‌العباس بود. او نیز همچون پدرانش سال‌ها تحت تعقیب بود. گرچه زمانی که در مدینه و بغداد و سامرا به سر می‌برد روش تقیه داشت، اما با این حال مورد غضب متوکل و معتز از خلفای عباسی بود. [2]

بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان معتز جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر امام هادی(ع) از سامرا به ری که از پایگاه‌های مهم عباسیان بود هجرت کرد.

براساس روایتی از امام هادی(ع) زیارت عبدالعظیم حسنی برابر با زیارت امام حسین(ع) است. محققان معتقدند این روایت تجلیلی است از مقام عبدالعظیم حسنی تا جایگاهش نزد مخاطبان و سایر شیعیان، بالاتر رود. همچنین احتمال داده‌اند این تشبیه به‌ جهت شکل‌دهی پایگاه و محل تجمعی برای شیعیان در کنار قبر عبدالعظیم بوده باشد.

علاوه بر این، گفته شده برابری زیارت عبدالعظیم(ع) و امام حسین(ع) به‌ جهت فضای سیاسی خاص آن دوران نیز بوده است. امام هادی(ع) به‌منظور پیشگیری از خطرهایی که زیارت امام حسین(ع) از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، زیارت عبدالعظیم را سفارش می‌کرد.[3]

مرحوم طیب رضایی که خود از توابین بود درباره دلیل جایگاه والای عبدالعظیم حسنی گفته است: «برخی از نوادگان امام حسن(ع) در برابر امامتی که از نسل امام حسین(ع) بود تسلیم نبودند، اما حضرت عبدالعظیم حسنی با شکستن نفس خود در برابر امامان معصوم زمانش که از نسل امام حسین(ع) بودند، اعتقاداتش را بر آن ائمه عرضه کرد و امامان ایشان را تأیید کردند.»

ویژگی‌های مسافر ری از نظر دانشمندان

صدوق، محمد‌ بن‌ علی‌ بن حسین‌ بن‌ موسی‌ بن بابویه(381 ه. ق) کتابی درباره این بزرگوار به نام «اخبار عبدالعظیم» دارد که در آن خبرهای روایت شده از او را آورده است.[4]

صاحب، اسماعیل بن‌ عباد، ادیب و دانشمند معروف متوفای 385 ه.ق، وزیر مؤید‌الدوله و فخر‌الدوله دیلمی، مشهور به صاحب‎ بن عباد، به تقاضای شخصی، رساله‌ای در نسب این بزرگوار نوشته و در ضمن آن چنین آورده است؛ پارسا و دیندار و عابد و شناخته به امانت و صدق لهجت بود، و عالم به امور دین، و قائل به توحید و عدل، و روایت بسیار از او نقل شده است.

همچنین از حضرت عبدالعظیم حسنی روایاتی از امامان معصوم در خصوص عصر غیبت و اهمیت وظایف منتظران و انتظار فرج روایت شده است. وی از حضرت جواد(ع) روایت کرده است: «برای قائم ما غیبتی است که زمان آن به طول خواهد انجامید، من شیعیان را می‌بینم در غیبت او مانند گوسفندان که در جستجوی چراگاه این طرف و آن طرف می‌روند سرگردان خواهند شد و هرگز به وجود شریف آن حضرت راه پیدا نخواهند کرد. اکنون متوجه باشید هرکس از شیعیان ما در زمان غیبت بر دین و عقیده خود ثابت بماند، و دلش از طول غیبت خسته نشود، وی در روز قیامت در نزد خودم قرار خواهد گرفت. بعد از آن حضرت فرمود: قائم ما هرگاه قیام نماید تحت تبعیت احدی نخواهد بود، و برای این است که ولادت او از مردم مخفی می‌ماند، و وجود مقدسش از انظار غایب می‌شود.»

وفات حضرت عبدالعظیم

بر پایه گزارش نجاشی و صاحب بن عباد، حضرت عبدالعظیم در اثر بیماری و به مرگ طبیعی از دنیا رفته است، اما در کتاب الشجرة المبارکة درباره سبب وفات حضرت عبدالعظیم آمده است: «و قتل بالری و مشهده بها معروف و مشهور»؛ حضرت عبدالعظیم در ری کشته شده و مزار او در آن جا معروف و مشهور است.

منابع:

1. ویکی شیعه
2. کتاب بر آستان کرامت
3. محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع) تقدیری،‌ دلیل برابری فضیلت زیارت عبدالعظیم(ع) با زیارت سیدالشهدا(ع)
4. ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی
5. التذكره العطيه، ص 217 به بعد، زندگانی حضرت عبدالعظيم، محمد رازی