از صبر تا صداقت؛ پیام‌هایی که زنده‌اند

امام حسن عسکری (ع) با وجود زندگی کوتاه و شرایط دشوار توانست درس‌هایی از صبر، امید و مسئولیت‌پذیری به نسل‌های بعدی منتقل کند. روز شهادتش یادآور این است که حتی در سخت‌ترین شرایط هم می‌توان اثرگذار بود و راه دیگران را روشن کرد.

این روز فرصتی است تا نگاهی دوباره به زندگی داشته باشیم و ببینیم چه نکاتی از آموزه‌هایش هنوز هم می‌تواند ما را در مسیر درست همراهی کند. در جهانی که سرعت و هیاهو غالب است، یادآوری این پیام‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد و به ما کمک می‌کند در تصمیم‌های روزمره صبر، عدالت و امید را فراموش نکنیم.

سامرا؛ شهری با دیوارهای بلند 

برای درک زندگی امام عسکری(ع) باید چشم‌هایمان را به سامرای آن زمان ببریم. شهری که بیشتر به یک پادگان بزرگ شبیه بود تا یک خانه امن. خیابان‌هایش پر از نگاه‌های مراقب بود، دیوارهایش بلند و درهایش بسته. امام در چنین فضایی زندگی می‌کرد.

تصور کنید جوانی ۲۰ ساله با اندیشه‌ای روشن و روحی بزرگ در میان دیوارها محصور باشد. حتی دوستان نزدیکش نمی‌توانستند آزادانه او را ببینند. اما عجیب است که محدودیت‌ها باعث نشد  که امام از مسئولیتش فاصله بگیرد. 

یکی از نامه‌های امام عسکری(ع) هنوز هم مثل یک منشور اخلاقی در تاریخ مانده است. او در آن نامه نوشت: «شما را سفارش می‌کنم به تقوای خدا، ورع در دین، تلاش برای خدا، راستگویی و بازگرداندن امانت به صاحبش خواه نیکوکار باشد یا بدکار». این جملات در ظاهر ساده‌اند اما اگر عمیق نگاه کنیم هر کدام دریچه‌ای است به یک جهان معنایی. 

تقوا- مراقبت دائمی از خود، همان چراغ قرمزی که در مسیر  زندگی جلوی خطا می‌ایستد.

ورع در دین- یعنی حساس بودن؛ اینکه حتی کوچک‌ترین لغزش‌های اعتقادی و اخلاقی را جدی بگیریم.

تلاش برای خدا- کار کردن بی‌چشمداشت، نه برای دیده‌شدن، بلکه برای معنا.

راستگویی- شاید ساده‌ترین اما سخت‌ترین دستور. دروغ ریشه بسیاری از بی‌اعتمادی‌هاست و صداقت پایه همه رابطه‌های انسانی.

امانت‌داری- اعتماد انسان‌ها به یکدیگر مثل پلی است که جامعه را سرپا نگه می‌دارد اگر این پل بشکند، همه چیز فرو می‌ریزد.

امام این پنج اصل را نه برای یک گروه خاص بلکه برای همه انسان‌ها بیان کرد و امروز اگر به وضعیت جامعه نگاه کنیم می‌بینیم بسیاری از بحران‌های ما ناشی از فراموشی همین اصول است.

امام حسن عسکری(ع) در سخنی دیگر فرمود: «زیاد یاد خدا باشید، زیاد به یاد مرگ باشید و قرآن را زیاد بخوانید».  سه توصیه کوتاه، اما پرمعنا.

یاد خدا مثل نوری است که در تاریکی‌های زندگی مسیر را نشان می‌دهد. وقتی او را فراموش کنیم همه چیز بی‌معنا می‌شود. یاد مرگ تلخ به نظر می‌رسد اما در حقیقت شیرین است چون ما را از غفلت بیرون می‌آورد. انسان وقتی مرگ را به یاد دارد زندگی را جدی‌تر می‌گیرد و لحظه‌ها را هدر نمی‌دهد. انس با قرآن یعنی زندگی با کلامی که هم راهنماست و هم مرهم. قرآن نقشه راهی است برای امروز برای همین لحظه و دل‌هایی که این سه یاد را در خود داشته باشند مثل آینه می‌شوند؛ شفاف، زلال و آماده برای دیدن حقیقت.

ممکن است بپرسیم این توصیه‌ها که بیش از هزار سال پیش گفته شده است چه نسبتی با زندگی ما دارد؟ پاسخ روشن است. در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که پر از سرعت، هیاهو و اضطراب است. خبرهای نادرست هر روز در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. اعتماد عمومی در بعضی حوزه‌ها کم‌رنگ شده. بسیاری از انسان‌ها درگیر رقابت‌های بی‌پایان برای سود و منفعت هستند. در چنین فضایی چه چیزی می‌تواند ما را نجات دهد؟ همان پنج اصل امام تقوا، ورع، تلاش برای خدا، راستگویی و امانت‌داری.

امروز اگر کارمندی در اداره‌ای امانت‌دار باشد، اگر تاجری در بازار راستگو باشد، اگر جوانی در شبکه‌های اجتماعی حقیقت‌گو باشد و اگر همه ما یاد خدا و مرگ را فراموش نکنیم جامعه‌ای سالم‌تر و آرام‌تر خواهیم داشت. این همان پیامی است که امام عسکری(ع) برای همه زمان‌ها گذاشت.

امامی که فردا را دید

ویژگی بزرگ امام حسن عسکری(ع) این بود که آینده را می‌دید. می‌دانست که پس از شهادتش دوره غیبت آغاز می‌شود؛ دورانی که شیعیان دیگر دسترسی مستقیم به امام نخواهند داشت. برای همین تلاش کرد آنان را آماده کند. به جای اینکه فقط به مسائل روزمره بپردازد ستون‌هایی را بنا کرد که جامعه بتواند در نبود امام هم سرپا بماند. ستون‌هایی به نام تقوا، صداقت، امانت‌داری و یاد خدا. همان اصولی که باعث شد شیعه در طول تاریخ با وجود همه فشارها و سختی‌ها دوام بیاورد.

روز شهادت امام حسن عسکری(ع) برای ما پر از اندوه است. اندوه از دست دادن امامی جوان که در غربت زیست و در حصار جان داد اما این سوگ تنها غم نیست؛ همراه با امید هم هست. امید به اینکه کلماتش هنوز زنده‌اند. امید به اینکه اگر به وصایایش عمل کنیم می‌توانیم جامعه‌ای متفاوت بسازیم. امید به اینکه چراغی که در تاریکی روشن کرد هنوز هم می‌تابد و زندگی ما را روشن می‌کند.

شهادت امام حسن عسکری(ع) فرصتی است برای تجدید عهد. عهدی با خودمان و با خدا که دروغ نگوییم، امانت را بازگردانیم، خدا را فراموش نکنیم و قرآن را گوشه طاقچه نگذاریم. اگر چنین کنیم، نه فقط به امام عسکری(ع) وفادار بوده‌ایم بلکه به زندگی خودمان هم معنا داده‌ایم. امام حسن عسکری(ع) در جوانی به شهادت رسید، اما میراثش جاودانه شد. این میراث همان چیزی است که می‌تواند فردای ما را بسازد جامعه‌ای بر پایه تقوا، صداقت، امانت و یاد خدا.

مریم اصغرپور