قصه‌هایی که روی صحنه قد می‌کشند
نقالی یعنی قصه گفتن با جان و دل. بچه‌ها وقتی روی صحنه می‌ایستند و شعرها و داستان‌های قدیمی را می‌خوانند، انگار گذشته دوباره زنده می‌شود. این هنر قدیمی حالا با صدای کودکانه رنگ تازه‌ای گرفته است.
ندا شاه‌محمدی، مسئول کتابخانه عمومی کودک و نوجوان قاصدک و دبیر محفل ادبی ویژه کودکان و نوجوانان، سال‌هاست که با عشق به هنر نقالی و قصه‌گویی، تلاش می‌کند تا دنیای ادبیات کودکانه را برای نسل امروز زنده و جذاب‌تر کند. معتقد است که با تلفیق هنرهای سنتی و زبان روز، می‌توان ارتباطی عمیق‌تر و نزدیک‌تر با کودکان برقرار کرد و زمینه رشد خلاقیت و فرهنگ را در آنها فراهم ساخت. در این گفت‌وگو، به چالش‌ها و فرصت‌های موجود در مسیر ترویج قصه‌گویی و نقالی در ایران پرداخته‌ایم.
ایکنا- درباره سوابق و حوزه تخصصی خود در عرصه ادبیات کودک و نقالی توضیح دهید.
من سال‌هاست که در زمینه ترویج ادبیات کودک، با تمرکز ویژه بر هنر نقالی، فعالیت می‌کنم. این حوزه، به دلیل تلفیق ادبیات، تاریخ و نمایش، از اهمیت بالایی برخوردار است و جایگاه آن در حفظ هویت فرهنگی کودکان بسیار حیاتی است. من از سال ۱۳۹۲ با کتابخانه‌ها همکاری دارم و مربیگری گروه‌های متعددی از کودکان را در زمینه نقالی و قصه‌گویی برعهده داشته‌ام. فعالیت‌های من با هدف بومی‌سازی ادبیات کهن برای نسل جدید است.
ایکنا- به تازگی در جشنواره ملی دوسالانه «نهال امید» حضور داشتید. کمی درباره این جشنواره توضیح دهید.
جشنواره «نهال امید» یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی ملی است که به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شود و هدفش شناسایی، پرورش و حمایت از استعدادهای کودک و نوجوان در حوزه‌های مختلف ادبی مانند قصه‌گویی صحنه‌ای، قصه‌گویی دیجیتال و نقالی است. سومین دوره این جشنواره امسال برگزار شد و من به‌عنوان مربی و همراه گروهی از کودکان، عمدتاً در بخش نقالی صحنه‌ای شرکت کردم. این جشنواره فرصت مناسبی است تا هنر و خلاقیت کودکان به جامعه معرفی و در عین حال بستری برای تبادل تجربیات میان مربیان فراهم شود.
ایکنا- حضور در جشنواره‌ها و رقابت‌های ملی چه تأثیری بر روند فعالیت شما و همچنین رشد شاگردانتان داشته است؟
حضور در جشنواره‌ها برای ما فراتر از دریافت جوایز بوده است. این رویدادها باعث شده تا هنر نقالی و قصه‌گویی کودکان بیشتر دیده شود و مورد توجه خانواده‌ها و مسئولان فرهنگی قرار گیرد. همچنین این فرصت به شاگردان من انگیزه مضاعف می‌دهد تا مهارت‌های خود را ارتقا دهند. پخش برنامه‌ها از رسانه ملی و بازخوردهای مثبت مخاطبان، اهمیت این فعالیت‌ها را دوچندان کرده است و باعث شده تعداد بیشتری از خانواده‌ها علاقه‌مند به ثبت نام در کلاس‌ها شوند.
ایکنا- هنر نقالی به عنوان یک شاخه مهم از ادبیات شفاهی، چه جایگاهی در دنیای کودکان دارد؟ چه چالش‌هایی در جذب نسل جدید وجود دارد و راهکارهای شما برای غلبه بر این چالش‌ها چیست؟
نقالی یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایرانی است که ترکیبی از ادبیات، موسیقی و نمایش است. با این حال، چالش اصلی ما این است که کودکان امروز در دنیای فناوری و فضای مجازی بزرگ می‌شوند و توجه آنها به روایت‌های سنتی کاهش یافته است. برای غلبه بر این چالش، باید نقالی را به روز کنیم و آن را با مضامین معاصر و زبان کودکانه ترکیب کنیم تا جذابیتش حفظ شود. این کار نیازمند تربیت مربیان حرفه‌ای است که بتوانند این دو حوزه را به صورت تلفیقی به کودکان آموزش دهند. همچنین استفاده از رسانه‌های نوین مانند تولید نقالی دیجیتال و استفاده از فضای مجازی، ابزاری موثر در این مسیر است.
ایکنا- از سال ۱۳۹۲ در این حوزه فعالیت دارید. در طول این سال‌ها روند فعالیت و میزان استقبال کودکان و خانواده‌ها چگونه تغییر کرده است؟
در این سال‌ها، با وجود تمام محدودیت‌ها، شاهد رشد قابل توجهی در استقبال کودکان و خانواده‌ها بوده‌ایم. ابتدا حضور کودکان بیشتر جنبه آموزشی داشت، اما امروز به یک فعالیت هنری و فرهنگی تبدیل شده است که خانواده‌ها نیز به آن اهمیت می‌دهند. همچنین دیده شدن فعالیت‌ها در جشنواره‌ها و رسانه‌ها باعث شده که تعداد علاقه‌مندان به طرز قابل توجهی افزایش یابد. این مسئله انگیزه ما را برای ادامه کار بیشتر کرده است.
ایکنا- به عنوان یک فعال فرهنگی، مهم‌ترین موانع و مشکلاتی که در مسیر کارتان با آن مواجه هستید چیست؟
مهم‌ترین مشکل، کمبود امکانات و حمایت‌های مالی است که اجازه نمی‌دهد ظرفیت‌های موجود به طور کامل شکوفا شود. علاوه بر این، گاهی فرهنگ‌سازی لازم برای درک اهمیت ادبیات کودک و نقالی در بین مسئولان و نهادهای مربوطه انجام نمی‌شود و این باعث می‌شود که فعالیت‌ها محدود شود. ورود به مدارس نیز با مشکلات اداری و محدودیت‌های خاص خود همراه است که پیگیری‌های مستمر در این زمینه ادامه دارد. در نهایت، یکی از دغدغه‌های اصلی ما کمبود مربیان حرفه‌ای و آموزش دیده در این حوزه است.
ایکنا- با توجه به تجربیات و سال‌ها فعالیت شما در حوزه فرهنگی و هنری کودکان، ارزیابی‌تان از روند استقبال خانواده‌ها و کودکان از این گونه برنامه‌ها در سال‌های اخیر چیست؟ آیا می‌توان گفت ظرفیت‌ها و مشارکت‌ها افزایش یافته است؟
قطعاً، آمارها و تجربه عملی من نشان می‌دهد استقبال نسبت به سال‌های گذشته به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. وقتی به سال ۹۲ بازمی‌گردم، تعداد اعضای کتابخانه‌ها و شرکت‌کنندگان در محافل ادبی بسیار محدودتر بود. در آن زمان کلاس‌های ما با دو نفر آغاز می‌شد اما اکنون کلاس‌هایمان میزبان ۴۰ تا ۵۰ نفر است. همینطور در جشنواره‌های قصه‌گویی، ما شاهد مشارکت دو تا سه هزار نفر هستیم که همه اعضای فعال کتابخانه‌ها هستند. این روند مثبت بیانگر رشد علاقه‌مندی کودکان و خانواده‌ها به فعالیت‌های فرهنگی و هنری است و نشان می‌دهد جامعه به این سمت حرکت می‌کند که به این نوع برنامه‌ها اهمیت بیشتری می‌دهد.
ایکنا- دلیل این رشد چه بوده و در مقابل، مهم‌ترین موانع و چالش‌هایی که هنوز سد راه توسعه این فعالیت‌ها است چیست؟
مهم‌ترین عامل، حضور مستمر و برنامه‌ریزی هدفمند برای جذب کودکان و خانواده‌هاست. اما در مقابل، بزرگ‌ترین چالش عدم اطلاع‌رسانی جامع و مشارکت ناکافی ارگان‌ها و دستگاه‌های مختلف است. متأسفانه گاهی اوقات برنامه‌های فرهنگی و هنری به اندازه کافی دیده نمی‌شوند یا در اولویت‌های اصلی سازمان‌ها قرار نمی‌گیرند. ما به عنوان یک مجموعه تلاش می‌کنیم با تبلیغات و برگزاری رویدادهای متنوع این خلا را پر کنیم، اما برای توسعه پایدار و همه‌جانبه، باید تمام نهادهای دولتی و مردمی دست به دست هم دهند و به صورت هماهنگ و مستمر این موضوع را حمایت کنند.
ایکنا- در این زمینه، نقش نهادهای رسمی و رسانه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ و چه انتظاری از آنها دارید؟
نقش نهادهای رسمی و رسانه‌ها بسیار کلیدی و تعیین‌کننده است. انتظار ما این است که این نهادها به جای اینکه صرفاً به سراغ هنرمندان حرفه‌ای و شناخته‌شده بروند، فرصت و میدان را به استعدادهای نوظهور، به ویژه کودکان و نوجوانان، بدهند. بچه‌های فعال در حوزه‌های سرود، نمایش و قصه‌گویی، اگر حمایت و فرصت اجرا داشته باشند، می‌توانند تأثیرگذارتر از هنرمندان بزرگسال باشند. این کار علاوه بر ایجاد انگیزه در خود بچه‌ها، باعث می‌شود جامعه نیز بیشتر به این استعدادها توجه کند و مشارکت خانواده‌ها را در فعالیت‌های فرهنگی افزایش دهد.
ایکنا- باتوجه به این مسائل، چه راهکارها و پیشنهاداتی برای گسترش بیشتر و افزایش کیفیت برنامه‌های فرهنگی کودکان دارید؟
اولاً باید نگاه کلان‌تری به فعالیت‌های فرهنگی کودکان داشته باشیم و آنها را جزو اولویت‌های جدی قرار دهیم. این نگاه باید در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و آموزشی نیز بازتاب یابد. همچنین، توسعه همکاری میان نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها از ضرورت‌های اصلی است. دوم اینکه باید زیرساخت‌ها و امکانات را برای فعالیت بچه‌ها فراهم کنیم، مربیان متخصص جذب و آموزش داده شوند و فرصت‌های اجرایی بیشتری برای کودکان فراهم شود تا بتوانند توانمندی‌های خود را در جامعه نشان دهند. علاوه بر این، توسعه کمپین‌های اطلاع‌رسانی موثر و گسترده به منظور معرفی برنامه‌ها و دستاوردهای فرهنگی بسیار ضروری است.
ایکنا- برخی معتقدند که نقش خانواده‌ها در تشویق کودکان به فعالیت‌های فرهنگی و هنری حیاتی است. نظر شما چیست؟
کاملاً درست است. خانواده‌ها نقش کلیدی در ایجاد انگیزه و حمایت از فرزندانشان دارند. بدون حمایت و همراهی خانواده‌ها، این برنامه‌ها نمی‌توانند به موفقیت برسند. بنابراین باید خانواده‌ها را به خوبی آگاه و تشویق کنیم که فرزندانشان را در این مسیر همراهی و حمایت کنند. حضور فعال خانواده‌ها در رویدادها و تشویق به ادامه فعالیت‌های فرهنگی می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در پرورش استعدادهای کودکان داشته باشد.
ایکنا- در پایان، چشم‌اندازتان برای آینده ادبیات کودک و نقالی چیست و چه توصیه‌ای به علاقه‌مندان و مسئولان فرهنگی دارید؟
چشم‌انداز من این است که ادبیات کودک و نقالی به عنوان یکی از شاخص‌ترین هنرهای فرهنگی کشور، با حمایت همه‌جانبه مسئولان و همکاری خانواده‌ها به یک جریان فرهنگی پویا و تأثیرگذار تبدیل شود. توصیه من به علاقه‌مندان این است که برای آموزش و تربیت مربیان حرفه‌ای سرمایه‌گذاری کنند و به روز باشند. همچنین لازم است که مسئولان فرهنگی به طور جدی به فراهم کردن زیرساخت‌ها و تسهیل فعالیت‌ها در مدارس و کتابخانه‌ها توجه کنند. تنها با مشارکت مستمر و هدفمند می‌توانیم این میراث گرانبها را به بهترین شکل به نسل آینده منتقل کنیم.
انتهای پیام
