چگونه بودجه در دام عوام‌فریبی گرفتار می‌شود

مرتضی عزتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایکنا، درباره کاهش بودجه بخش فرهنگی در لایحه بودجه 1403 کل کشور گفت: باید مراقب بود که بودجه در دام عوام‌فریبی نیفتد زیرا وقتی بودجه طوری تنظیم شود که در ظاهر جامعه را خشنود می‌سازد این موجب نگرانی است. برای مثال افزایش یارنه‌ها و افزایش حقوق و دستمزدها وقتی با منابع و درآمدهای دولت همخوانی نداشته باشد هرچند موجب خشنودی مردم می‌شود اما به زیان کشور و هزینه‌کردهای دولت و حتی در درازمدت به ضرر خود مردم است.

وی افزود: در واقع دولت‌ها با وجود اینکه حقوق و دستمزدها را افزایش می‌دهند ولی همزمان کمبود بودجه را فریاد می‌زنند و از اندک بودن منابع سخن می‌گویند؛ به عبارت بهتر دولت‌ها می‌گویند با وجود کمبود منابع اما حقوق و دستمزدها را افزایش داده‌ایم و این مصداق عوام‌فریبی است ولی وقتی بررسی می‌کنیم و کمی ریزتر می‌شویم متوجه خواهیم شد دولت‌ها با کاهش بودجه بخش عمرانی و بخش فرهنگی حقوق و دستمزدها را تأمین می‌کنند و این می‌‎توان به مراتب زیان‌بار و خسارت‌بار باشد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: جامعه متوجه نمی‌شود که بودجه عمرانی و فرهنگی چقدر ارزش دارد و اگر کاهش پیدا کند چه خسارت‌هایی متوجه کشور خواهد شد. از آنجاکه پول بودجه عمرانی و فرهنگی مستقیم به حساب مردم واریز نمی‌شود خیلی‌ها اهمیت آن را درک نمی‌کنند ولی بخش فرهنگ و عمران به شدت بر روی سرمایه‌گذاری و توسعه کشور اثرگذار است.

عزتی اظهار کرد: متخصصان به خوبی این را می‌‎دانند که وقتی بودجه این دو بخش تقویت شود به مرور زمان مردم هم منتفع خواهد شد. متأسفانه شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده که مردم ما وضعیت حال حاضر و آن چیزی که مستقیم وارد حسابشان می‌شود، در نظر می‌گیرند و خیلی به آینده نگاهی ندارند.

بودجه فرهنگ و عمران؛ قربانی بودجه جاری

عزتی با بیان اینکه متأسفانه این اشتباه دوباره در بودجه 1403 در حال تکرار است، گفت: با کمال تأسف باید بگویم بودجه بخش فرهنگ و عمرانی نسبت به تورمی که امروز در کشور وجود دارد کاهش پیدا کرده و در مقابل بودجه جاری روند افزایشی به خود گرفته است و این اقدام هم با هدف اینکه ظاهر دولت را نزد جامعه خوب جلوه دهد و مردم را دلخوش کند صورت پذیرفته است.

وی اضافه کرد: مثلاً وقتی بودجه عمرانی و سرمایه‌ای کاهش پیدا می‌کند دولت برای تأمین کسری بودجه و تأمین هزینه‌های عمرانی و حتی فرهنگی مستقیماً بر تولیدکننده فشار می‌آورد و مالیات تولیدکنندگان و فروشندگان و کسب و کارهای آزاد و مولد را افزایش می‌دهد؛ رویه‌ای که سال گذشته تکرار شد و صدای تولیدکنندگان و صاحبان کسب و کار را درآورد و حتی امکان این شرایط برای سال آینده هم بدتر شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان پیشنهادی گفت: به نظر من بهتر بود دولت به جای اینکه بودجه بخش فرهنگ و عمرانی را کاهش می‌داد، هزینه‌های جاری را از طرق دیگر مانند فروش دارایی‌ها و مولدسازی دارایی‌ها تأمین می‌کرد و از تصدی‌گری خود در بخش‌های تولیدی و اقتصادی می‌کاست.

عزتی ادامه داد: هرگاه دولت تصدی‌گری خود را در اقتصاد کاهش داده و دارایی‌هایش را واگذار کرده نتایج خوبی را شاهد بودیم. اگر دولت این اموال را رها کند و واگذار سازد قطعاً بخش قابل توجهی از هزینه‌هایش کاهش می‌یابد و در این هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. البته ناگفته نماند هرگاه دولت خواسته اموالش را واگذار کند یک سری افراد در درون دولت با سروصدا کردن مانع تحقق خواسته دولت شده‌اند.

وی با تأکید بر این نکته که بودجه دولت باید به تناسب شرایط جامعه تنظیم شود، گفت: پیشنهاد می‌کنم دولت تا آنجایی که می‌تواند از ورود به بخش‌های اقتصادی به ویژه حوزه‌هایی که منطقی نیست، حذر کند و برای خود هزینه‌تراشی نکند چون اگر این هزینه‌ها به وجود آید در آینده ناچار خواهد شد برای تأمین بودجه جاری باز هم از بودجه بخش عمرانی و فرهنگی بکاهد تا در ارائه خدمات اصلی و پایه‌ای با مشکل مواجه نشود.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به شرایط صندوق‌های بازنشستگی اظهار کرد: صندوق‌های بازنشستگی شرایط خوبی ندارند و به شدت ناتراز هستند و اگر دولت بتواند بدهی‌های خود را به این صندوق‌ها کاملاً پرداخت کند آن هم به صورت نقدی، قطعاً این ناترازی‌ حل و فصل خواهد شد. شرایط امروز کشور شوخی‌بردار نیست و نباید بودجه را برای تأمین هزینه‌های عوام‌فریبانه به گروگان گرفت. ضروری است دولت واقع‌بینانه به شرایط نگریسته و از هزینه‌های اضافه پرهیز کند.

تعریف دقیقی از عدالت نداریم

عزتی درباره عدالت‌محور بودن بودجه گفت: اساساً مشکلی که در کشور وجود دارد این است که تعریف دقیقی از مفهوم عدالت در دست نیست. باید به تعریفی که قرآن از عدالت ارائه داده توجه شود نه تعریفی که سوسیالست‌ها و کمونیست‌ها دارند ولی متأسفانه برخی مسئولان کشور تعریف قرآنی عدالت را رها و به تعریف سوسیالیستی آن توجه دارند. از منظر قرآن عدالت یعنی دادن حق همه افراد و به تعبیر ساده‌تر حق را ناحق نکردن است. همه باید به تناسب زحمتی که می‌کشند حقشان را دریافت کنند. اینکه اقدامات زیربنایی، که کل جامعه از آن منتفع می‌شود رها شده و به جای آن مبلغی را به طور مستقیم به حساب مردم واریز کنیم، دقیقاً مصداق عوام‌فریبی و بی‌عدالتی و در نظر گرفتن حال حاضر، نه آینده، است. دادن حق مردم این نیست که مبلغ ناچیزی به حساب‌شان واریز شود بلکه باید کل جامعه و همه بخش‌ها از منابع و ثروت کشور مستمر بهره‌مند شوند نه اینکه از بودجه یک بخش کاست و به بخش دیگر تخصیص داد.

وی با بیان اینکه رفتارهای عوام‌فریبانه با عدالت در تضاد است، گفت: حکومت و دولت باید از اینگونه رفتارها پرهیز کند و مسیر اشتباه دولت‌های قبلی را تکرار نکند. نداشتن اندیشه بلند و کوتاه‌نگری موجب می‌شود که بنیان‌ها و پایه‌ها فراموش شوند و ظواهر و کوتاه‌نگری‌ها بر بنیان‌ها غلبه کنند.

گفت‌وگو از سعید امینی