جایگاه واقع‌گرایی و مواسات در جامعه اسلامی

به گزارش ایکنا، فریبا علاسوند، عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیقات زن و خانواده حوزه خواهران، امروز، 25 خردادماه، در نشست مجازی «الهیات و یاری» از سلسله نشست‌های آرزوی روایت، گفت: وقتی خانواده و فردی در شرایط سختی مانند فقر، بیماری و .. مانند کرونا، دچار انباشتگی فشار شود می‌تواند منجر به ناهنجاری اجتماعی شود؛ البته گاهی این فشار متراکم، کاذب (مثلاً افکار منفی) و گاهی واقعی است.

وی افزود: در دوره حاضر رسانه‌ها به افکار منفی دامن می‌زنند، زیرا به‌راحتی می‌توان در فضای مجازی خبر دروغ و یا خبر راست را با درصدی از دروغ مخلوط کرد و افراد زیادی از جامعه را با آن درگیر کنیم.

علاسوند با بیان اینکه برخی به صورت حرفه‌ای درصدد ایجاد انباشتگی فشار در جامعه ما هستند تا تبدیل به یک بهمن ‌شود که نمی‌توان جلوی آن را گرفت، افزود: گاهی هم منشأ برخی امور، آمال و آرزوهایی است که پشتوانه عقلانی و منطقی ندارد؛ غلبه نوعی از سبک زندگی که به سطح متوسط جوامع به بالا اختصاص دارد، بر فضای ذهنی اغلب مردم، آن‌ها را دچار انباشتگی فشار می‌کند.

استاد حوزه خواهران اضافه کرد: گاهی انسان در ذهن خود با امواجی از نمی‌شودها و نیست‌ها و نمی‌توان‌ها روبروست که وقتی تعداد این امواج در سطح جامعه زیاد شد، انباشتگی فشار اجتماعی ایجاد می‌کند؛ مثلاً در جامعه ایران، جمع زیادی از جوانان علاقه‌مند به مهاجرت هستند؛ زیرا معتقدند که شفافیتی که یک جوان به عنوان دورنما تصور می‌کند، وجود ندارد و یا ایران را غیرقابل پیش‌بینی می‌دانند. گاهی هم برخی عناصر مانند سوگ، فقر و بیماری و بلا مانند زلزله و سیل و ... به علت کم‌توجهی مسئولان پربسامد و پرپیامد می‌شوند و به این انباشتگی دامن می‌زنند. 

علاسوند با بیان اینکه اسلام نسخه‌های فکری، اخلاقی و ... برای پیشگیری و درمان این فشارها دارد، اظهار کرد: اگر درمانگری‌های جدید را ملاحظه کنیم، می‌بینیم چون می‌توانند به خوبی شرایط پرفشار را تبیین و تبدیل به قاعده کنند، برای آن گنبد و بارگاه درست کرده‌اند و تبدیل به دیسیپلین شده است؛ ولی ما حرف‌های اسلام را در حد مواعظ منبر نگه داشته‌ایم و ممکن است در سطح محدودی کسانی که اهل مسجد و منبر هستند از آن بهره ببرند. 

عدالت وظیفه مدیریت جامعه اسلامی

علاسوند با اشاره به نظریه مدیریت زنان و با بیان اینکه دو عنصر همدردی و دلسوزی به عنوان مبنای الگوی مدیریتی زنان در دنیا مطرح است، تصریح کرد: الگوی اسلامی بر چند اصل استوار است؛ اصل بنیادی و اول، عدالت است؛ یعنی مدیر باید بنای خود را بر عدالت بگذارد؛ وظیفه مدیر اداره جامعه بر اساس سخاوت و جود نیست بلکه بر اساس عدالت است.

وی افزود: الگوی همدردی و دلسوزی در اسلام، الگوی مواسات است که متضمن مفهوم همیاری، همدردی و دلسوزی است؛ مواسات، ذی‌مراتب است؛ در وهله اول ما وقتی مواسات می‌کنیم از انباشتگی فشار در حوزه روانی دیگران کم می‌کنیم. فقر، بیماری و ... یک رویه واقعی و یک رویه روانی دارد و در مواسات، درگیری روانی مسئله رقیق و کم می‌شود که به نظرم بسیار جالب توجه است.

استاد حوزه خواهران تصریح کرد: امام حسن(ع) فرمودند که شادی کردن نزد فردی که دچار غم و ناراحتی است، کاری بی‌ادبانه است. در مواسات ما دلسوزانه وارد عمل می‌شویم و گاهی یک جمله و ابراز همدردی می‌تواند تفکر منفی فرد را از هم متلاشی کند و او را به زندگی برگرداند و در مرحله بعد در عمل مشکل او را رفع می‌کنیم.

وی با بیان اینکه در کرونا تمامی این مراحل در جامعه طی شد، افزود: واقع‌گرایی از مباحث مهم در جهان‌بینی اسلامی است؛ کسانی بیشتر دچار انباشتگی فشار می‌شوند که به جای واقع‌بینی بیشتر درگیر توهم و خیالات ذهنی هستند؛ انسان واقع‌گرا به تکلیف می‌اندیشد و کاری به این ندارد که آیا دیگران هم اقدام می‌کنند؛ آیا کارش دیده می‌شود و آیا دولت کمک خواهد کرد؟.

جمله‌ای که برای ساماندهی اخلاقی یک جامعه کافی است

علاسوند تصریح کرد: امام علی(ع) در نامه 31 نهج‌البلاغه به فرزندشان فرمودند که طوری به دیگران احسان کن که توقع داری به تو احسان کنند؛ طوری از ستم به دیگران بپرهیز که دوست داری دیگران به تو ستم نکنند؛ فهم من این است که اگر هیچ مسئله اخلاقی در دین نبود، همین یک خط برای سامان دادن زندگی اخلاقی کافی بود.

علاسوند تصریح کرد: از امام(ع) پرسیدند که دعای خیر شما به غیرشیعه هم می‌رسد، فرمودند: به نصرانی و یهودی هم می‌رسد؛ اگر بخواهیم جامعه همیار داشته باشیم حتی در غیر همه‌گیری‌ها هم باید اصول دینی را به قواعد زندگی تبدیل کنیم که یکی از آنها، مواسات است.

وی افزود: راه مواسات هم تبدیل اخلاق اسلامی به مهارت است چون هیچ مهارتی بدون تمرین پیدا نمی‌شود؛ امام مجتبی(ع) فرمود که کودک بودم؛ مادرم دعا می‌کرد و آن قدر دعا می‌کرد که پاهایش لرزان می‌شد، ولی باز تا سحر برای مردم دعا کرد و وقتی از دعانکردن برای خودمان سؤال کردم فرمود: «الجار ثم الدار». خانه فاطمه، خانه احسان است و احسان او آن قدر بی‌توقع است که به خاطر آن سوره نازل شده است. خانواده اسلامی خانواده‌ای است که مواسات و همیاری و نه رقابت در آن موج می‌زند.