آیا تهران شهر استانداردی برای تردد جانبازان است
فضای شهری تهران در تلاش برای ارائه خدمت به جانبازان است اما آنچه عاید این قشر از جامعه شده، بسیار کمتر از حق آنان و دِینی که بر گردنمان مانده بیش از تلاش ماست.
«کشوری که این همه جانباز دارد، وضعیت ساختمانها و خیابان‌های آن نباید اینگونه باشد» این جمله اعتراض‌آمیز یک خانم بود که در یکی از نمایشگاه‌ها به مسئولان انتقاد می‌کرد و همین یک جمله، دلیلی شد تا به مناسبت سالروز ولادت حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) و روز جانباز با مسئولان ذی‌ربط درباره وضعیت مناسب‌سازی شهر برای جانبازان و معلولین گفت‌وگو کنیم تا مشخص شود چه اقداماتی در این حوزه انجام گرفته است.
ایکنا در گفت‌وگو با سید احمد علوی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شواری اسلامی شهر تهران، حامد سلیمی، مدیرکل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران و غلامرضا رضایی‌فر، رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسب‌سازی سازمان بهزیستی کشور به موضوع اقدامات انجام شده در این سه حوزه و خلأهای که باید در راستای مناسب‌سازی شهری انجام شود، پرداخته است که در ادامه مشروح این گزارش را می‌خوانید.
سیداحمد علوی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شواری اسلامی شهر تهران درباره مناسب‌سازی شهر تهران برای جانبازان بیان کرد: طبیعتاً شهر محلی است که باید برای همه شهروندان یعنی کودکان، سالمندان، جانبازان و معلولین و... مناسب باشد تا آنها بتوانند در شهر تردد کنند. باید توسعه شهر متوازن باشد و به ابعاد مختلف آن توجه شود؛ متأسفانه تهران به صورت متوازن رشد نکرده است یعنی شهر تهران به صورت فیزیکی رشد کرده اما به میزان متناسب به موضوعات دیگر که اصلی بودند و نه جانبی، رسیدگی نشده است.
ناکامی در توسعه متوازن شهر
وی ادامه داد: مناسب‌سازی برای اقشار خاص مانند نابینایان، معلولان و جانبازان از جمله این بی‌توجهی‌هاست که نتوانستیم شهر را به صورت متوازن توسعه دهیم. موضوع مناسب‌سازی شهر از سوی شورای شهر برای شهرداری در دوره‌‌های گذشته تبدیل به دستور کار می‌شود تا شهرداری بر این موضوع تمرکز کند؛ این کار به خوبی پیشرفت اما حجم کار باقی‌مانده گسترده، هزینه‌بر و زمان‌بر است. اقدامات انجام شده تا سال 1396 خوب بود اما از این زمان به بعد ضعیف شد و مناسب‌سازی معابر و دسترس‌پذیری ساختمانها مانند گذشته انجام نشد.
علوی تأکید کرد: نکته حائز اهمیت این است که در دوره ششم سعی کردیم مجدداً به سمت پیگیری جدی‌تر این موضوع برویم تا مناسب‌سازی شهر برای اقشار خاص جدی‌تر پیگیری شود؛ در این زمان اتفاقات بهتری رخ داده اما به نسبت نیازهای شهر اتفاق چشم‌گیری نیفتاده است. حجم نیاز شهر گسترده است؛ باید بازه زمانی 10 سال را برای این امر در نظر گرفت و مجموعه مدیریت شهری هر سال با تمام توان پای کار باشد تا این مسئله حل شود.
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شواری اسلامی شهر تهران در رابطه با اقدامات فرهنگی صورت گرفته و در دست اقدام برای جانبازان گفت: ما در کمیسیون فرهنگی سعی کردیم تا زیرساخت‌هایی را که برای جانبازان و معلولان در نظر گرفتیم توسعه دهیم و برای آنها برنامه‌ریزی کنیم. دسترس‌پذیر بودن اماکن برای قشر جانباز یکی از اولویت‌هاست؛ به همین منظور مجموعه‌های ورزشی و فرهنگی و هر مجموعه‌ای که مجوز ساخت می‌گیرند باید به این نکته توجه کنند.
متأسفانه تهران به صورت متوازن رشد نکرده است یعنی شهر تهران به صورت فیزیکی رشد کرده اما به میزان متناسب به موضوعات دیگر که اصلی بودند و نه جانبی، رسیدگی نشده است
وی ادامه داد: همچنین به دلیل اینکه استفاده از مجموعه‌ها برای جانبازان و معلولان تا حدی دشوار است، سعی کردیم در مناسبت‌های مختلف برای برنامه‌های خاص برای این قشر اعتبار تعیین کنیم و با همکاری انجمن‌ها و مجموعه‌‌هایی که به جانبازان و معلولان مربوط می‌شود، برنامه‌هایی طراحی و به موضوعات فرهنگی و نشاط اجتماعی توجه کنیم. این برنامه‌ها را فقط شهرداری اجرا نمی‌کند بلکه با همکاری انجمن‌ها و مجموعه‌های ذی‌ربط برگزار می‌شود. یکی از موضوعات مهم این است که جانبازان و معلولان باید به سمتی بروند که انجمن‌های قوی تشکیل دهند تا بسیاری از مطالبات خود را بتوانند از طریق انجمن‌ها و NGOها پیگیری کنند.
وی تصریح کرد: توجه به برخی از موضوعات مانند ارائه تخفیف در حوزه حمل و نقل عمومی، تسهیلات استفاده از اماکن فرهنگی و ورزشی در اختیار مدیریت شهری و... جزو وظایف ماست که باید در رابطه با جانبازان و معلولان انجام بگیرد البته این اقدامات کافی نیست. سطح نیاز به نسبت توانایی‌ها و امکانات مالی شهرداری بالاست ولی تلاش میکنیم به میزانی که می‌توانیم پاسخگوی نیازها باشیم.
کارگروه‌های تخصصی در حوزه مناسب‌سازی شهر
حامد سلیمی، مدیرکل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز درباره اقدامات انجام‌شده برای مناسب‌سازی شهر تهران برای جانبازان بیان کرد: ستاد مناسب‌سازی فضاهای شهری شهر تهران به‌عنوان زیرمجموعه ستاد مناسب‌سازی کشور و ستاد مناسب‌سازی استان تهران براساس مصوبه‌ای از شورای اسلامی شهر تهران در سال 1384 فعالیت خود را آغاز کرد و در حال حاضر دارای کارگروه‌های تخصصی است که عبارت است از کارگروه فنی و شهرسازی، کارگروه فرهنگی و اجتماعی، کارگروه مناسب‌سازی مناطق 22 گانه شهرداری تهران و کارگروه مشاورین که هر کدام از این کارگروه‌ها در حوزه تخصصی خود فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از اولویت‌های مدیریت شهری در حوزه مناسب‌سازی فضاهای شهری، دستیابی به شهری بدون مانع و امکان استفاده از همه فضاهای شهری برای آحاد جامعه به‌ویژه افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی از جمله جامعه جانبازان و ایثارگران دارای معلولیت است.
هدف‌گذاری‌های مناسب‌سازی شهر
سلیمی افزود: شهرداری تهران با هدف ایجاد شبکه هم‌پیوند از مسیرهای مناسب‌سازی شده اقدام به تدوین برنامه‌ای با عنوان برنامه جامع مناسب‌سازی شهر تهران کرده است. این برنامه براساس بیش از 50 شاخص مکانی، تدوین و در قالب پروژه‌هایی تعریف شده است. براساس اولویت‌های تعیین و ابلاغ شده در این برنامه، هدف‌گذاری شده است تا 695 کیلومتر معبر، 277 بوستان و 102 ساختمان از مجموعه ساختمان‌های شهرداری تهران که می‌تواند در معرض مراجعه معلولین قرار گیرد؛ مناسب‌سازی شوند که تا به امروز حدود 473 کیلومتر معبر، 136 بوستان و 50 ساختمان مناسب‌سازی شده است.
مدیرکل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران اظهار کرد: توجه ویژه به موضوع مناسب‌سازی معابر، بوستان‌ها و ساختمان‌های شهرداری یکی از اقداماتی است برای این دوره به‌عنوان اهداف مهم، قابل بررسی و مورد تأکید شهردار تهران قرار گرفته است. ستاد مناسب‌سازی استان تهران از ابتدای راه‌اندازی تا سال 1400، حدود 54 ساختمان و 166 معبر به طول هزار و 980 کیلومتر را مناسب‌سازی کرده است درحالی که طی این دو سال، 95 ساختمان با پیشرفت 176 درصد، 716 معبر به طول 880 کیلومتر با پیشرفت 44 درصد و 181 بوستان با رشد 158 درصدی نسبت به سنوات گذشته مواجه هستیم.
هنوز شهر تهران در حوزه مناسب‌سازی به حد استاندارد نرسیده است و برای مناسب‌سازی تمام معابر اصلی و فرعی، تقاطع‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، پایانه‌ها شهر تهران، اعتباری بیش از 16 هزار میلیارد تومان نیاز است که این عدد معادل یک‌سوم اعتبار کل بودجه عمرانی شهرداری است و طبیعتاً به لحاظ نقدینگی امکان این اتفاق وجود ندارد
وی تأکید کرد: افراد دارای معلولیت می‌توانند از لحاظ فنی و میدانی نظارت دقیقی بر طرح مناسب‌سازی داشته باشند و در این عرصه کمک خوبی کنند؛ چراکه از زمانی که از درب منزل خارج می‌شوند تا مقصد خود در معابر، ایستگاه‌های اتوبوس، مترو، بوستان‌ها، تقاطع‌ها و.. در مواجهه با موضوع مناسب‌سازی هستند. فراخوانی به همین منظور منتشر شد تا افرادی که تمایل دارند در این حوزه به مجموعه شهری کمک کنند دعوت شوند؛ حدود صد نفر اعلام آمادگی کرده و رزومه خود را ارسال کردند و پس از بررسی‌های فنی و گزینش، 11 نفر به‌عنوان ناظر منتخب شدند تا در بازه زمانی یک ساله به‌عنوان ناظر عالی این پروژه‌ها با شهرداری همکاری داشته باشند.
سلیمی ادامه داد: هر کدام از این افراد دو منطقه شهرداری را در اختیار دارند تا عملکرد مجموعه همکاران ما را در حوزه‌های عمرانی رصد کنند تا اگر احیاناً در زمان اجرا معایبی وجود داشته باشد، نکات را گوشزد کنند و اصلاحات انجام شود. کار در این زمینه بسیار زیاد است و جا دارد تا شهرداری همت بیشتری کند و اعتبار بیشتری بگذارد اما به‌هرحال کار پیش رفته است و اگر ارزیابی صورت بگیرد این موضوعات تأیید خواهد شد.
فاصله تهران با استاندارهای مناسب‌سازی
وی در پاسخ به مکفی بودن اقدامات انجام شده برای پاسخگویی به نیازهای جانبازان و معلولان گفت: هنوز شهر تهران در حوزه مناسب‌سازی به حد استاندارد نرسیده است و طی ارزیابی انجام شده از سوی ستاد مناسب‌سازی در اواخر سال 1401، مشخص شد که برای مناسب‌سازی تمام معابر اصلی و فرعی، تقاطع‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، پایانه‌ها شهر تهران، اعتباری بیش از 16 هزار میلیارد تومان نیاز است تا در یک زمان مشخص اقدامات مناسب‌سازی انجام شود. این عدد معادل یک‌سوم اعتبار کل بودجه عمرانی شهرداری است و طبیعتاً به لحاظ نقدینگی امکان این اتفاق وجود ندارد.
سلیمی ادامه داد: طرح‌های بسیاری وجود دارد که باید به آنها نیز توجه کرد مثلاً موضوع آلودگی هوا، خرید اتوبوس و توسعه حمل‌ونقل عمومی هم جزو اولویت‌هاست. طبق اولویت‌بندی صورت گرفته، فعلاً در گام اول این پروژه معابر با عرض حداقل 12 متر جزو معابر اصلی قرار گرفته است؛ وقتی تعداد این معابر به حد معقول و منطقی رسید، به معابر کمتر از 12 متر هم ورود خواهیم کرد تا بتوانیم سطح خدمات بیشتری را به جانباز و معلولان ارائه دهیم.
ایکنا به سراغ غلامرضا رضایی‌فر، رئیس دبیرخانه ستاد پیگیری و هماهنگی مناسب‌سازی سازمان بهزیستی کشور نیز رفت تا دریابد با توجه به برکت حضور جانبازان در کشورمان، چه اقتضائاتی برای مناسب‌سازی اماکن وجود دارد. وی با اشاره به اینکه توجه به بحث دسترس‌پذیری محیط و اماکن عمومی برای همه افرادی که دارای محدودیت‌هایی هستند از جمله جانبازان، سالمندان، افراد دارای معلولیت و حتی افراد عادی در مقاطعی که دچار مشکل می‌شوند (مثلاً دچار شکستگی پا می‌شوند و محدودیت حرکت پیدا می‌کنند) از مسائل مهم این حوزه است، گفت: دسترس‌پذیر کردن و مناسب‌سازی محیط نیاز عموم مردم کشور است. این بحث سر دراز دارد اما نقطه عطف توجه به مناسب‌سازی در سال 97 اتفاق افتاد که قانون حمایت از افراد دارای معلولیت تصویب شد.
رضایی‌فر اظهار کرد: در فصل دوم این قانون به عنوان مهم‌ترین عنصر در نیازهای افرادی که دارای معلولیت هستند، بحث دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی مطرح شده است. سال 98 نیز آیین‌نامه‌‌های این قانون نوشته و ستاد کشوری، استانی و شهرستانی آن تشکیل شد و مسائل از طریق این ستادها در حال پیگیری است؛ نقش این ستادها نظارت و پیگیری اجرای قانون حمایت از معلولان است.
وی در خصوص وضعیت مناسب‌سازی مراکز دولتی گفت: وضعیت مراکز دولتی از طریق جشنواره شهید رجایی هر ساله ارزیابی می‌شود و ما شاهد رشد نسبی وضعیت مناسب‌سازی در ساختمان‌های عمومی دولتی هستیم. اما در سطح معابر و گذرگاه‌ها حجم و نیاز زیاد است اما حرکت بسیار کند و متناسب با نیاز جانبازان و معلولان نیست.
اراده کافی باید برای مناسب‌سازی وجود ندارد
رضایی‌فر با تأکید بر اینکه در این زمینه خلأ قانونی نداریم، گفت: در بحث اجرا هر ساله گزارش عملکرد همه دستگاه‌ها را ارائه میکنیم. سال گذشته به دستور رئیس قوه قضائیه سازمان بازرسی وضعیت عملکرد دستگاه‌ها را بررسی و دستگاه‌هایی که کم کاری داشتند را مورد پیگیری قرار داد، برخی از مسئولان کم‌کار نیز به نهادهای قضائی معرفی شدند؛ اما باز هم شاهد هستیم اهمیت و اراده‌ای که باید برای مناسب‌سازی وجود داشته باشد، وجود ندارد. نیاز و ضرورت مناسب‌سازی در کشور درک و لمس نمی‌شود. متأسفانه در بسیاری از موارد تا مسئله‌ای برای ما ملموس نشود، خودمان را درگیر آن نمی‌کنیم.
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به مشکلات جسمانی، جانبازان کشورمان برای دریافت خدمات درمانی، فیزیوتراپی، دریافت اندام مصنوعی و ... به برخی از مراکز رفت و آمد بیشتری دارند، آیا این مراکز مناسب‌سازی لازم برای تردد جانبازان را داراست؟ گفت: چنین مکان‌هایی به لحاظ ماهیت عملکردشان، بیشتر مناسب‌سازی شده‌اند. البته ممکن است اشکالاتی در مناسب‌سازی این مکان‌ها وجود داشته باشد، مثلاً در ورودی ممکن است سطح شیب‌دار داشته باشند اما این سطح از استانداردهای لازم برخوردار نباشد، نرده محافظ نداشته باشد یا شیب بیشتری از حد استاندارد داشته باشد که باید اصلاح شود. اما عموماً مراکز درمانی دسترس‌پذیر هستند چون بیمارانی که مراجعه می‌کنند نیز عمدتاً محدودیت حرکتی دارند و نیاز است مناسب‌سازی در این اماکن صورت گیرد.
وی در جمع‌بندی مشکلات مناسب‌سازی در کشور، گفت: در حال حاضر معابر و سیستم حمل‌و نقل کشور بیشترین مشکل را در مناسب‌سازی دارند. تصور کنید یک جانباز می‌خواهد از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده کند؛ آیا می‌تواند؟ عملاً خیر. مثلاً در تهران یک سوم ایستگاه‌های مترو مناسب‌سازی شده و آسانسور دارد اما وقتی دو سوم ایستگاه‌ها مناسب‌سازی نیست، چگونه می‌توان از مترو استفاده کرد؟ از سوی دیگر جانبازان برای اینکه بتوانند به ایستگاه مترو برسند هم مشکل تردد دارند و معابر مناسب‌سازی نیست. اکنون ما اتوبوس‌های مناسب‌سازی داریم اما برای سوار شدن به اتوبوس‌ها ایستگاه‌های مناسب‌سازی محدود است و باید همه این بخش‌ها را با هم دید. نمی‌گویم کاری صورت نگرفته است؛ کارهای زیادی انجام شده اما هنوز با توجه به حجم فضایی که در شهرها داریم، نیاز زیاد است و تاحد مطلوب فاصله زیادی داریم.
رضایی‌فر با تأکید بر اینکه تکلیف هر دستگاه در خصوص مناسب‌سازی در قانون مشخص شده است، گفت: ماده دوم قانون حمایت از افراد دارای معلولیت عنوان می‌کند که: « کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمانها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره‌مندی از آنها برای افراد دارای معلولیت همچون سایر افراد فراهم گردد». در تبصره این قانون هم آمده است که باید بودجه سالانه این اقدام دیده شود.
وی ادامه داد: در ماه چهارم این قانون نیز آمده است که « شهرداری‌ها مکلفند صدور پروانه احداث و بازسازی و پایان کار برای تمامی ساختمانها و اماکن با کاربری عمومی از جمله مجتمعهای مسکونی، تجاری، اداری، درمانی و آموزشی را به رعایت ضوابط و استانداردهای مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و اصلاحات پس از آن در مورد دسترس‌پذیری افراد دارای معلولیت توسط مجری، مشروط کنند». یعنی هیچ ساختمانی از سال 97 تاکنون نباید پایان کار می‌گرفت مگر اینکه ضوابط مناسب‌سازی در آن رعایت می‌شد؛ اما آیا اینگونه بوده است؟
اهمیت و اراده‌ای که باید برای مناسب‌سازی وجود داشته باشد، وجود ندارد. نیاز و ضرورت مناسب‌سازی در کشور درک و لمس نمی‌شود. متأسفانه در بسیاری از موارد تا مسئله‌ای برای ما ملموس نشود، خودمان را درگیر آن نمی‌کنیم
رضایی‌فر افزود: در ماده پنج نیز آمده است: «وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور و شهرداری‌ها مکلفند حسب مورد نسبت به مناسب‌سازی و دسترس پذیری کلیه پایانه‌ها، ایستگاه‌ها، تأسیسات سامانه‌ها و ناوگان حمل و نقل درونشهری و برونشهری، دسترس پذیری سامانه‌های حمل و نقل عمومی برای دسترسی منطبق با قوانین داخلی و استانداردهای بین‌المللی افراد دارای معلولیت اقدام کنند و امکان بهره‌مندی این افراد از ناوگان حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی را فراهم نمایند و کارکنان خود را جهت همیاری عملی و صحیح با مسافران دارای معلولیت، آموزش دهند». در تبصره سوم این ماده نیز آمده است: «متخلفان از رعایت این ماده حسب مورد به مجازات تعزیری جزای نقدی درجه پنج تا هشت موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۲/۱، انفصال موقت یا دائم از خدمات عمومی، تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پست‌های حساس و مدیریتی و یا اخراج از نهاد یا سازمان متبوع محکوم می‌شوند». یعنی قانون حتی اعلام کرده است که اگر کسی این موارد را رعایت نکند باید اخراج شود.
وی گفت: ما تاجایی که بتوانیم به عنوان سیستم نظارتی فعالیت و مصوباتمان را از طریق وزارت کشور به همه دستگاه‌های اجرایی ابلاغ میکنیم که لازم الاجراست و گزارش عملکرد دستگاه‌ها را به مقامات بالا ارائه می‌دهیم. مهم‌ترین دلیلی که این قانون خوب اجرا نمی‌شود، عدم فرهنگ‌سازی، عدم اطلاع و عدم درک عمیق این نیاز است و مسئولان باید این ضرورت را حس کنند تا قانون را به خوبی اجرا کنند.
بنابر این گزارش، شهر تهران در تلاش برای ارائه خدمت به جانبازان است اما آنچه عاید این قشر از جامعه شده، بسیار کمتر از حق آنان و دِینی که بر گردنمان مانده بیش از تلاش ماست. عبور و مرور در شهری که جوانان دیروز برای بقا و حفظ آن از اعضای پیکر خود گذشتند، حق اولیه آنان است. مناسب‌سازی شهرها برای جانبازان فراتر از وظیفه قانونی، وظیفه انسانی ماست که نیاز به تقویت و رسیدگی بیشتر دارد.
انتهای پیام
این شهر بلای جان ما شده است مناسب سازی یعنی چی؟؟ ما غیر مناسب هم تو این شهر نمی تونیم راه بریم. اصلا شهر برای ما معلول ها نیست باز خوبه به حرمت حضرت عباس که فداش بشم یاد ما می افزاید 
