مشکلات ساختاری و ساختمانی مساجد برای مراسم اعتکاف

حجت‌الاسلام هادی فلاح؛ امام جماعت مسجد جامع شهید بخارایی (خزانه) در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه مساجد جامع همانطور که در فرمایش مقام معظم رهبری نیز وجود دارد به این معنا نیست که فقط در عنوان مسجد، «جامع» بودن ذکر شده باشد، گفت: تعریف مسجد جامع مسجدی است که از هر قشری در آن مسجد حضور پیدا کنند. یعنی اکثر مساجد ما، اگر مسجد متعلق به قوم خاصی نباشد، در تعریف مسجد جامع می‌گنجد و می‌توان رجاعاً در آن مسجد مراسم اعتکاف را برگزار کرد.

وی تصریح کرد: یعنی به غیر از چهار مسجدی که مساجد اصلی برای اعتکاف هستند(مسجدالحرام، مسجدالنّبی(صلی الله علیه وآله وسلم)؛ مسجد کوفه و مسجد بصره) در مساجد دیگر رجاعاً به امید قبول شدن و مترتب شدن ثواب می‌توان معتکلف شد.

مساجد نمی‌توانند نیازهای عصر تکنولوژی را برآورده کنند

امام جماعت مسجد جامع شهید بخارایی در پاسخ به این سؤال که آیا مساجد کشور امکانات و کیفیت لازم برای برگزاری اعتکاف را دارند؟ گفت: یقیناً شرایط مساجد ما شایسته و بایسته برگزاری اعتکاف نیست. به جهت اینکه اغلب مساجد کشور یعنی حتی حدود 80 درصد مساجد ما، مساجدی هستند که در سال‌های دور ساخته شده‌اند و قدمت برخی حتی به هشتاد سال هم می‌رسد. وقتی مسجدی در سال‌های دور ساخته شده است، مسلماً براساس نیازها و خواست‌های آن زمان و بر مبنای اندیشه آن دوران ساخته شده است؛ بنابراین قطعاً آنچه که اکنون در عصر تکنولوژی یک نوجوان، جوان و حتی یک میانسال به آن نیاز دارد و سرعت تکنولوژی به حدی بالاست که منجر به بلوغ زودرس اجتماعی نوجوانان و سایر اقشار شده، را نمی‌تواند مرتفع کند.

عقب ماندن مساجد از رشد اجتماعی

وی ادامه داد: اکنون تفکرات متفاوت شده است و مساجد ما از حیث ساختار سازمانی و ساختمانی چندین سال از رشد و بلوغ اجتماعی عقب هستند و یقیناً آن شایستگی و بایستگی لازم برای برگزاری مراسم اعتکاف را ندارند اما با وجود این شرایط تا حد ممکن در مساجد اعتکاف برگزار می‌شود.

این امام جماعت افزود: اعتکاف فرصت مغتمنی برای دیدار متفاوت با پروردگار است، جلوه‌های ویژه‌ای در اعتکاف محقق می‌شود و به خاطر پویایی که اعتکاف دارد برنامه‌‌های متعدد و متفاوتی می‌توان برای آن درنظر گرفت.

وی با اشاره به اینکه امسال در مسجد جامع شهید بخارایی (خزانه) اعتکاف ویژه دانش‌آموزان دختر برگزار خواهدشد، گفت: البته بانوان هم حضور دارند اما اکثر قریب به اتفاق معتکفان دختران نوجوان هستند.

مادران برای سال‌ها از اعتکاف محروم می‌شوند

حجت‌الاسلام فلاح در پاسخ به این سؤال که ساخت و اصلاح چه ساختارهایی در مساجد می‌تواند در برگزاری اعتکاف مناسب‌تر تأثیرگذار باشد؟ گفت: یکی از اهدافی که اعتکاف باید لحاظ کند بحث جهان شمول بودن است؛ یعنی همه اقشار سنی را لحاظ کند. یکی از موانعی که در این مسیر وجود دارد، برای بانوانی است که فرزندان کوچک دارند. بانوانی که صاحب فرزند می‌شوند برای سال‌ها از اعتکاف محروم می‌شوند برای اینکه طی سه روز اعتکاف نمی‌توانند فرزندان خود را به مسجد بیاورند.

وی ادامه داد: این بانوان قشر کمی از جامعه نیستند و سال‌ها نیز درگیر این مسئله هستند در صورتی که بسیاری از این بانوان به خصوص افرادی که لذت اعتکاف را چشیده باشند سال‌ها غصه عدم حضور در اعتکاف را خواهند خورد.

حجت‌الاسلام فلاح تصریح کرد: یکی از مسائلی که در مساجد جامع باید به آن توجه کرد راه‌اندازی محلی مثل مهدکودک در کنار مسجد است تا مادران بتوانند فرزند خود را به آنجا بسپارند و در اعتکاف شرکت کنند. در این صورت فرزند در همان مسجد اما در جایگاهی متفاوت و در کنار همسالان خود حضور خواهد داشت و مادر نیز می‌تواند به انجام اعمال اعتکاف بپردازد.

وی تصریح کرد: همچنین مساجد باید محل‌هایی برای استحمام داشته باشند تا معتکفان بتوانند غسل‌های مستحبی مربوط به این روزها را انجام دهند و در رعایت بهداشت شخصی خود نیز دچار مشکل نشوند. اما این امکانات در بسیاری از مساجد وجود ندارد. البته مساجدی که بازسازی شده‌اند از جمله مسجد ما به این مسئله توجه کرده‌اند اما همچنان بسیاری از مساجد حمام ندارند.

مشکل نبود سخت‌افزار برای نگاه نوین تربیتی

این امام جماعت موفق کشورمان به نبود امکانات سخت‌افزاری برای استفاده از تکنولوژی‌های روز در جهت تربیت نسل جوان نیز اشاره کرد و گفت: بسیاری از برنامه‌ها و جایگاه‌هایی که برای تربیت‌های به روز و مورد علاقه نوجوانان و جوانان مثل امکانات سخت‌افزاری برای فضای مجازی و فضای ارتباطی بیشتر(شبکه‌های اجتماعی) در مساجد وجود ندارد؛ در حالی که می‌توان با استفاده از تلویزیون، ویدئو پروژکتور و ارتباطات فضای مجازی به مسائل تربیتی نگاه نویی داشت.

وی یکی دیگر از مشکلات ساختمانی و ساختاری در مساجد را نبود آسانسور عنوان کرد و گفت: بانوان عموماً همراه با فرزندان خود به مساجد می‌آیند، همچنین بانوان مسن و باردار مشکل تردد دارند. بخش بانوان مساجد نیز عموماً در طبقات بالاتر مساجد است و سرویس‌های بهداشتی نیز در طبقات پایین مساجد ساخته می‌شود که تردد برای بانوان را مشکل می‌کند. همین مشکل در مراسم اعتکاف نیز نمود بیشتری پیدا می‌کند و باید در ساخت مساجد جدید این نیاز مورد توجه قرار گیرد.

فاصله زیاد مساجد کشور با مساجد به‌روز

حجت‌الاسلام فلاح ادامه داد: فاصله زیادی داریم با اینکه مساجد ما با نیازهای روز منطبق شوند و بتوانند براساس شرایط عصر کنونی نیازهای مردم را برطرف کنند چراکه ما سازمانی به شکل تشکیلاتی برای دیده شدن این مسائل و نیازها نداریم تا آسیب‌شناسانه به شرایط مساجد نگاه و به سمت اصلاح مشکلات حرکت کند. این ضعف سیستم مدیریت کشور است که در این خصوص دید سازمانی وجود ندارد و هر چه بوده، دید مردمی بوده در حالی که دید سازمانی می‌توانست مکمل خوبی برای دید مردمی در ساخت مساجد باشد.

وی در پاسخ به این سؤال که برای اینکه دختران دانش‌آموز بتوانند مراسم اعتکاف پرفضیلتی را پشت سربگذارند چه مسائلی را در نظر گرفته‌اید؟ گفت: اعتکاف دختران دانش‌آموز ما مربی محور است و هر هشت دانش‌آموز یک مربی همراه خود دارند تا در این سه روز فضای مناسبی برای ایجاد یک خاطره خیلی خوب در ذهن نوجوانان شکل بگیرد.  

حجت‌الاسلام فلاح گفت: قشر بانوان در جامعه ما بسیار مظلوم هستند، مخصوصاً دختران و به خصوص در قشر کم‌برخوردار جامعه که در آپارتمان‌های کوچک با امکانات کم زندگی می‌کنند و همین شرایط موجب می‌شود بچه‌ها کمتر دیده شوند و کمتر تخلیه روانی داشته باشند.

وی افزود: به همین دلیل تلاش شد در این مراسم بچه‌ها دیده شوند و تخلیه روانی صورت بگیرد. برنامه‌های متنوعی با جوایز و هدایای متعدد نیز برای آنها دیده شده و حتی وعده‌های افطار و سحر نیز براساس سلایق نوجوانان تهیه شده است. مدعوین و گروه‌های سرود و تواشیح متعددی داریم. قبل از مراسم اعتکاف نیز اتاق فکر ویژه مراسم اعتکاف با حضور دختران دانش‌آموز تشکیل شد تا دختران ما فرایند این مراسم را در کنار تجارب بزرگ‌ترها مدیریت کنند و برای همیشه از اعتکاف یک خاطره خوب در ذهنشان بماند.