تقدم ارزش‌های اخلاقی راهکار ایجاد خانواده مقاوم است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسن بوسلیکی؛ استاد حوزه و دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 30 دی ماه در نشست علمی «ایستادگی بر ارزش‌های بنیادین خانواده از منظر اخلاق» که در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد با بیان اینکه یکی از مواردی که در انتقال ارزش‌های اخلاقی به فرزندان اثرگذار است بحث ثبت‌نام فرزندان در مدارس است، گفت: یکی از موانع در این مسیر، هزینه‌های مدرسه است چون سبب می‌شود تا برخی مجبور باشند به علت هزینه بالای مدارس غیرانتفاعی، در هر نوع مدرسه دولتی ثبت نام کنند.

وی با بیان اینکه مدارس دولتی هم متاسفانه برنامه تربیتی و بعضا محیط سالمی ندارند، اظهار کرد: چالش اصلی این است که خانواده‌ها یا نمی‌خواهند مقاوم باشند و یا بخواهند هم بلد نیستند و نمی‌توانند لذا برخی والدین فضای خانه را رها کرده‌اند و گاهی خود آنان هم با نسل جدید هم‌رنگ شده‌اند. پدری را دیدم که بچه‌های او جلب عرفان حلقه شده بودند و این فرد مدتی با فرزندانش در جلسات مرتبط شرکت داشت؛ بنده خوشحال شدم از این رفتار همدلانه و احساس کردم که قصد دارد رویه آنان را تغییر دهد اما متاسفانه بعد از مدتی دیدم که خودش مشتری پر و پا قرص آنان است. 

بوسلیکی با بیان اینکه دو دسته چالش باید از هم جدا شوند، افزود: یک دسته چالش تربیتی و دسته دیگر، هنجاری است؛ چالش تربیتی رابطه دوطرفه والدین و فرزندان و یا دانش‌آموز با معلم است. کاهش اقتدار والدین، گسترش حریم خصوصی فرزندان، دخالت عوامل دخیل در تربیت و تغییر گروه‌های مرجع و ده‌ها عامل دیگر چنین چالشی را ایجاد می‌کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: مسئله دیگر علیه خانواده مقاوم، هنجارگریزی است که البته با هنجارشکنی متفاوت است و مسئولیت‌گریزی یکی از نمادهای آن است و عدم انضباط رفتاری، در لحظه زیستن هم از نشانه‌های آن است. برخی در ازدواج‌هایی از نوع همباشی چنین توجیهاتی دارند که مثلا ما فعلا خوش هستیم و چه نیازی است که خودمان را وارد یکسری مسئولیت‌ها بکنیم.

تغییر برخی هنجارها

وی اضافه کرد: دسته دیگر، چالش‌های هنجاری و تغییر هنجارها است یعنی اصلا ارزش‌های نسل جدید با ما فرق دارد؛ مثلا اگر روزی ارتباط با نامحرم ضدهنجار بود الان داشتن رابطه همزمان با چند نامحرم ضدهنجار است ولی اگر کسی با یکنفر باشد هنجاری رفتار کرده است. 

بوسلیکی بیان کرد: تعلق به ارزش‌ها و هنجارهای جهانی هم یکی دیگر از ویژگی‌های نسل جدید است که آفت برای تشکیل خانواده مقاوم است. همچنین باور به نسبیت هنجارها هم از عوامل هنجارشکنی و هنجارگریزی است یعنی افراد هنجاری را بر هنجار دیگر ترجیح نمی‌دهند و یکی از نمادهای اصلی آن، زیست دوگانه واقعی و مجازی است به همین دلیل الان برخی افراد، در زندگی مجازی فردی کاملا متفاوت از فضای واقعی هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه یکی از ریشه‌های هنجارگریزی، هنجارشکنی و نسبیت، سوژگی انسان معاصر است، تصریح کرد: چنین فردی هیچ مرجعی را بالاتر از خود نمی‌داند و البته این موضوع فقط شامل مرجع دینی نیست بلکه سلبریتی و استاد دانشگاه را هم قبول ندارند. 

وی با طرح این پرسش که ما میزان حساسیت اخلاقی نسل بعد را چقدر باید تعریف کنیم که در آن افراط و تفریط نشود و آیا باید در حد نرم جامعه و یا پایین‌تر از آن باشد، گفت: یکی از معضلات ما این است که رابطه رسانه با خانواده و تعامل بین آن‌ها مشخص نیست. همچنین باید پرسید که رسانه ملی الان این تعامل را به نحو صحیحی ایجاد کرده است یا برعکس.

بوسلیکی با بیان اینکه گسست نسلی از دیگر معضلات در این عرصه است، افزود: میزان دخالت حاکمیت در مسائل اخلاقی هم روشن نیست یعنی آیا حکومت فقط باید زمینه‌ساز باشد یا دخالت هم بکند؟

روایات معتبر در منابر بیان شود

وی با بیان اینکه امروزه گاهی میزان تاکید بر عقلانیت بسیار زیاد است، افزود: این مسئله باعث می‌شود در مورادی دیگر نتوانیم یکسری مسائل را توجیه کنیم زیرا در مواردی به خصوص تعبدیات طوری است که تناقض ظاهری با عقلانیت پیدا می‌کند. بنابراین هم اکنون این ابهام وجود دارد که تا کجا باید بر عقلانیت تاکید کرد یا مثلا این همه روایاتی که برای مردم خوانده می‌شود چقدر از فیلترهای سنجش دلالت و سندی عبور می‌کند؟ تا به تضاد با عقلانیت دامن زده نشود. 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه محوری‌ترین راهکار به نظر بنده برای مقاوم کردن خانواده‌ها، تقدم تربیت اخلاقی بر تربیت دینی است، اظهار کرد: در روایاتی که از پیامبر(ص) نقل شده است بر این مسئله تاکید زیادی می‌شود.

2 ارزش محوری برای نجات جامعه

وی تاکید کرد: همچنین راهکار دیگر به نظر بنده این است که در عرصه زیست اخلاقی ارزش‌ هسته‌ای را صداقت و در عرصه زیست دینی هم ارزش محوری را وفای به عهد بدانیم و ترویج کنیم زیرا این دو عامل بهترین راهکار برای اصلاح وضعیت کنونی جامعه است.

بوسلیکی با تاکید بر اینکه باید ادب، شکرگزاری، تواضع، صداقت و ... از کودکی به فرزندان آموزش داده شوند، ادامه داد: در این صورت وقتی کودک با این درون‌مایه اخلاقی وارد دینداری شود دینداری بهتری هم خواهد داشت. دقیقا بر خلاف برخی روش‌های غلط در آموزش مسائل دینی و مذهبی؛ برای نمونه بنده در مدرسه‌ای مشاهده کردم که برای آشنایی فرزندان با حضرت رقیه تشتی را که مجسمه سر بریده در آن بود نزد بچه آوردند و بعد اجازه دادند که هر دانش‌آموز یک شب آن را به خانه ببرد تا حس و حال حضرت رقیه را درک کند. یعنی روشی که کاملا ضد تربیتی و روان‌شناسی است اعمال کردند. 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نمونه دیگری اشاره کرد و گفت: در یکی از مدارس برای انتقال ارزش‌های مذهبی به دانش‌آموز ابتدایی می‌گفتند که یک هندو وقتی مرد بدن او را می‌سوزانند ولی یک فردی وقتی بدنش سوخت دست و سینه او به خاطر اینکه برای امام حسین(ع) سینه زده بود محفوظ ماند؛ این هم استناد به یکسری مسائل برای القای یک ارزش مذهبی است.

وی تاکید کرد: برای تربیت صحیح اگر قصد داریم از پیامبر(ص) روایت بخوانیم روایات مرتبط با وفاداری و صداقت را بخوانیم زیرا رابطه انسان با خدا مبتنی بر وفای به عهد است به همین دلیل قرآن کریم بارها خطاب به بنی‌اسرائیل فرموده است که چرا وفای به عهد با من نکردید و اگر شما وفای به عهد کنید من هم به عهد شما وف خواهم کرد.