سه گانه «زائر، مجاور و خادم» ریشه فقهی ندارد
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی تأکید کرد: سه گانه‌ای تحت عنوان «زائر، مجاور و خادم» که برخی افراد آن را بر اساس نگاه مناسکی که به دین داشته‌اند، ریشه فقهی ندارد.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی، مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، امروز اول دی‌ماه در سومین نشست گفت‌وگو محور الهیات شهر با موضوع«سه گانه زائر، مجاور و خادم با نسبت آن با مفهوم شهروند در شهر مشهد» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: در حقیقت این موضوع به نوعی تقلیل دین را محور را قرار داده و یک نگاه مناسکی به دین دارد و این سه گانه نیز زاییده این نوع نگاه است و یا اینکه این سه گانه از نگاه افرادی که این تقسیم‌بندی را در مورد شهروندان یک شهر انجام می‌دهند، گویا از نگاه آن‌ها دین یعنی مناسک و در این مناسک است که این تقسیم‌بندی معنا پیدا می‌کند.
وی عنوان کرد: در واقع این نوع نگاه، تقلیل دین به جنبه مناسکی است که بسیار هم خطرناک است و در ادامه به آن اشاره خواهم کرد. در واقع زمانی شهروندان به زائر، مجاور و خادم تقسیم‌بندی می‌شود که بار معنایی این مقولهها از مناسک گرفته شده است. به عنوان مثال اینکه گفته شود اگر شما امام رضا(ع) را در این شهر نداشته باشد معنایی ندارد که به مسافرین این شهر زائر بگویید.
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: البته که آثار بسیاری هم در این خصوص وجود دارد و به نوعی با یک نگاه حداکثری هم به منابع دینی نگاه شده است، این تقسیم‌بندی وجود ندارد و حتی در فقه ما نیز چنین تقسیم‌بندی مشاهده نمی‌شود و از این‌رو ما نمی‌دانیم که این چنین تقسیم‌بندی از کجا نشأت گرفته است.
شفیعی اظهار کرد: البته که شاید در فقه ما در خصوص آداب زیارت گفته شده باشد اما به گونه‌ای نیست که چنین تقسیم‌بندی حول محور این شهر انجام شده و تلاش شده باشد که متناسب با این تقسیم‌بندی احکام و آداب تعریف شود؛ به چشم نمی‌خورد.
وی خاطرنشان کرد: همواره پیش فرض‌های این بحث بسیار فراوان است و در این نشست مجال پرداخت به آن‌ها نیست، چرا که نیاز به زمان بیشتری دارد تا بتوان به صورت کامل بر روی این موضوع بحث و گفت‌وگو کرد.
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی تأکید کرد: از این‌رو پیش فرض‌های این بحث را به نوع نگاه معتقدان به این نوع نگرش ربط می‌دهم و در حقیقت من به این تقسیم‌بندی را نپذیرفته‌ام و به آن هم معتقد نیستم اما اثرات آن برای من کاملاً ملموس است و این در حالی است که چه آن را بپذیریم و چه نپذیریم شاهد هستیم که دیگران معطوف به این سه گانه هستند و برای ما برنامه‌ریزی می‌کنند.
شفیعی عنوان کرد: ما باید ارزش زیارت از زائر را از یکدیگر تفکیک کنیم و البته که حرف من این نیست که زیارت ارزشی ندارد بلکه زیارت از ارزش بسیار بالایی برخوردار است اما نسبت بین زیارت و مجاور را متوجه می‌شوم و در دراز مدت شهرهایی که اینگونه بوده‌اند، کسانی که در این شهر زندگی کرده‌اند بدون اینکه این تقسیم‌بندی‌ها را داشته باشند، خودشان را ملزم می‌دانستند که به افرادی که به این شهر برای زیارت آمده‌اند، خدمت‌رسانی کنند.
وی با بیان اینکه این تقسیم‌بندی می‌تواند آثاری را ایجاد کند، بیان کرد: در حقیقت این نوع نگاه با بدیهی‌ترین اصول و مبانی دینی ما تعارض دارد و یکی از این تعارضات این است که دین و اسلام در نگاه مناسکی تقلیل داده می‌شود.
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی با بیان اینکه خوب است که هر یک از این مقوله‌های زائر، مجاور و خادم را مورد بررسی قرار گیرد تا به مفهوم آن‌ها پی ببریم، عنوان کرد: اما این در حالی است که اصل پیش فرض‌های این نوع تقسیم‌بندی‌ها را باید مورد بحث قرار داد و متوجه شد که آیا بنیاد فکری این تقسیم‌بندی ریشه در اسلام، قرائت و رأی جاری، ساری که به صورت استمراری در جامعه اسلامی ما بوده است؛ دارد یا خیر و آیا حرف جدیدی است؟
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی خاطرنشان کرد: از این‌رو به نظر من این حرف جدیدی است و قصد من این نیست که بگویم این‌ها نسبتی با یکدیگر ندارند و به نوعی یک گسست معنایی بین آن‌چیزی که در مبانی دینی و فقهی داریم ایجاد شده که در حقیقت این همان نیست و اگر نباشد احتمال دارد که برای جامعه ما با مخاطراتی همراه باشد.
شفیعی اظهار کرد: بنابراین به نظر من ما باید نسبت به این نوع نگاه که مبتنی بر نگاه مناسکی به دین است، توجه و دقت لازم را داشته باشیم و در حقیقت نباید این نوع نگاه را به عنوان یک هنجار بدانیم.
وی عنوان کرد: در واقع قدرت محلی ما به ما می‌گوید که معادله‌ای به نام شهروند را قبول ندارد و اینگونه می‌گوید که چون شما را زائر، مجاور و خادم می‌دانم، اجازه دهید که من برای شما حقوقتان را تعیین کنم که دقیقاً مشکل همینجاست.
مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: زائر، مجاور و خادم یک امر اختیاری نیست، پس چه دلیلی دارد این فرد را با فردی که به صورت اختیاری وارد شهر مشهد شده است؟ که در حقیقت اینگونه مقایسه کردن یک کار غیر اخلاقی است و به این مقایسه‌ها باید توجه داشته باشیم.
انتهای پیام
