هر مصیبتی را برای مردم ناشی از گناه معرفی نکنیم

به گزارش ایکنا، آیت‌الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی در مطلبی که از سوی دفتر این استاد برجسته حوزه به ایکنا ارائه شده است، به وظایف دینی انسان در بلا و گرفتاری پرداخته که متن آن به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از نکات مهمی که قرآن کریم و روایات مورد توجه قرار دادند ولی متأسفانه یک تفسیر دقیق و عمیق و صحیحی از آن برای مردم عزیز ما ارائه نشده این مطلب است که گاهی اوقات می‌بینیم چنین حوادثی به وجود می‌آید بلافاصله می‌گویند این در اثر گناهی است که این انسان مرتکب شده، یا در اثر گناهانی است که اشخاص کرده‌اند و خدا این بلا را برای آنها قرار داده!

اولاً خدای تبارک و تعالی این دنیا را دار مجازات و عقوبت قرار نداده، خداوند در سوره مبارکه فاطر آیه 45 می‌فرماید: «وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ» اگر خدا بنایش بر این باشد که به خاطر این گناهانی که مردم می‌کنند مردم را مؤاخذه کند اصلاً هیچ جنبنده‌ای روی زمین باقی نمی‌ماند، نه تنها فقط انسان. هیچ جنبنده‌ای و هیچ دابه‌ای روی زمین باقی نمی‌ماند: «وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى»این مؤاخذه برای قیامت است؛ یعنی سنت اولیه خدای تبارک و تعالی این است که خداوند عقاب و عذاب این انسان‌های گناهکار را به قیامت موکول کرده است.

باز خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: «و مَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیدِیکُمْ و یعْفُو عَن کَثِیرٍ» خداوند در آیه 30 سوره شوری می‌فرماید هر مصیبتی و هر شرّ و بدی که به شما می‌رسد به خاطر کارهایی است که خودتان کردید فَبِمَا کَسَبَتْ أَیدِیکُمْ حق کسی را پایمال کردید، ظلم به دیگران و به خدا و به خودتان کردید، گناه کردید، اما باز همین جا می‌فرماید و یعْفُو عَن کَثِیرٍ ، از بسیاری از اینها خدا صرف نظر می‌کند، یعنی خیلی از کارها را انجام دادی ولی خدا نمی‌گذارد اثرش در همین دنیا که یک مصیبتی باشد به شما برسد،خدا از او چشم‌پوشی می‌کند.

گناه، علت تامه برای عذاب دنیوی نیست

نکته بسیار مهم و دقیق این است که گناه علت تامه برای عذاب در دنیا نیست بلکه به اصطلاح ما مقتضی است، یعنی متون دینی ما این را دلالت دارد که گناه مقتضی و زمینه‌ساز است برای اینکه این انسان در همین دنیا گرفتار شود. اما این نکته را هم باید توجه کنیم گرفتاری را در همین روایات طوری هدفمند کرده که انسان وقتی گرفتار می‌شود برای این است که باز خدا می‌خواهد تطهیر ذنوب پیدا کند یعنی اینجا نمی‌خواهد او را عذاب کند، اگر انسانی هم گناه کرده اولاً این گناه مقتضی است یعنی علت اینکه صد در صد بگوئیم حالا اگر زلزله‌ای در یک جا آمد مردم گناه کردند، هیچ مطابق با متون دینی ما نیست. گناه، اقتضای مصیبت و گرفتاری را دارد و مصیبت هم که بیاید خدا می‌فرماید من برای اینکه شما را تطهیر کنم، برای اینکه گناهان‌تان را پاک کنم این کار را انجام می‌دهم، یعنی این عنوان عذاب را ندارد و نباید به عنوان عذاب نگاه کنیم.

امام سجاد علیه السلام وقتی وارد مجلس یزید شد، یزد به امام سجاد عرض کرد: «یا علی وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ» گفت: این حادثه عاشورا و این کشتن پدرت امام حسین و یاران و برادرانت و اصحاب به خاطر بدی‌هایی بوده که خودتان انجام دادید، حضرت فرمودند: «کَلَّا مَا هَذِهِ فِینَا نَزَلَتْ» این آیه مربوط به ما نیست، بعد یک آیه دیگری را خواند و فرمود: «إِنَّمَا نَزَلَتْ فِینَا ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها»آیه‌ای که در سوره مبارکه توبه هم هست: «کَلَّا مَا هَذِهِ فِینَا نَزَلَتْ». خدای تبارک و تعالی در لوح محفوظ هر حادثه‌ای که می‌خواهد اتفاق بیفتد را ثبت کرده و دنباله‌اش می‌فرماید: «إِنَّ ذلِکَ عَلَی اللهِ یَسِیرٌ لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلی ما فاتَکُمْ»ما وقتی معتقد باشیم هر حادثه‌ای را قبل از اینکه به وجود بیاید خدا در لوح محفوظ قرار داده دیگر انسان بر آنچه که از دست داده تأسف نمی‌خورد، بر آنچه که به دست آورده خوشحالی و فرح نمی‌کند! و لذا حضرت فرمود ما تأسف نمی‌خوریم از اینکه الآن حکومت نداریم، حکومت را توی یزید داری: «وَ لَا نَفْرَحُ بِمَا أُوتِینَا»آنچه که خدا به ما می‌دهد به وسیله‌ی آن خوشحال نمی‌شویم.

نگوییم هر مصیبتی برای مردم ناشی از گناه است

اولاً در این آیه 30 شوری می‌فرماید و یعفوا عن کثیر، این دلالت روشن دارد که هر گناهی باز اقتضای حتمی برای بلا ندارد، اگر یک گناهی زمینه‌ساز شد بر اینکه خداوند انسان را مبتلا کند این ابتلا برای این است که این انسان تطهیر بشود. امام سجاد علیه السلام یک شخص بیماری را دید: «رآی المریض قد برء من العلّه فقال علیه السلام: یهنئک الطهور من الذنوب». الحمدلله خوب شدی باید به تو تبریک گفت که تو از ذنوب پاک شدی،‌ إن الله قد ذکرک خیلی تعبیر عجیبی است من تقاضا می‌کنم این مریض‌هایی که امروز در بیمارستان‌ها هستند، امام سجاد می‌فرماید این مرض سبب شد خدا یاد تو بیفتد، خدا تو را یاد کرد مریض کرد خوب کرد و از گناهان پاک کرد و تو هم یاد خدا باش و أقالک فشکره اقاله کرد و گذشت از آنچه تو انجام دادی. پس ما به مردم نگوییم هر کسی مریض شد حتماً گناهی کرده، این بر اثر‌ آن گناه است.

بلا و مرض را باید از زوایای مختلف نگاه کرد، برای ظالم، عقوبت است، برای مؤمن امتحان است، برای پیامبر مقام و رفعت است و برای اولیا خدا کرامت است: «إِنَّ الْبَلَاءَ لِلظَّالِمِ أَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ امْتِحَانٌ وَ لِلْأَنْبِیَاءِ دَرَجَةٌ وَ لِلْأَوْلِیَاءِ کَرَامَة»؛ بنابراین باید این مسئله را یک تفسیر دقیق کنیم نیائیم بگوئیم هر جا مرضی بود پس گناه است، به خاطر گناه این شخص بوده، البته اگر گناهی هم کرده باشد این مرض او را تطهیر می‌کند و کفاره‌ی گناهان او هست.

من امیدوارم در این شرایط معارف دینی ما بروز پیدا کند، در دوران دفاع مقدس واژه‌های مقدسی مثل شهادت، ایثار، فداکاری، جانبازی خیلی بروز کرد و اینها عنایات خدای تبارک و تعالی باشد باید در این بحران و در این شرایط بحث امتحان الهی و  مصیبت‌هایی که بر انسان وارد می‌شود، اینها را کاملاً مورد توجه قرار بدهیم. 

هیچ مستحبی نمی‌تواند با واجب مزاحمت کند

یکی از آثار و تبعات این بیماری که امروز در کشور ما محقق شده این است با شرایط موجود بنا به دستوری که مسئولین بهداشت کشور دادند متأسفانه نمازهای جمعه وجماعت، اجتماعات دعا تعطیل شده. ما موظف به اجرای قانون هستیم. در کلمات امیرالمؤمنین علیه السلام هست و شاید در کلمات ائمه دیگر هم باشد که هیچ مستحبی نمی‌تواند با واجب مزاحمت کند.

برای ما حفظ جان خودمان و حفظ جان دیگران از اهم واجبات است؛ یعنی ما وقتی به فقه‌مان مراجعه می‌کنیم یکی از واجباتی که برای انسان در کنار وجوب نماز، روزه و حج، یکی از واجبات حفظ جان انسان است، خودتان را حفظ کنید ولو برخی از مفسرین این را به مسائل معنوی تطبیق دادند ولی اطلاق دارد، انسان هم باید جسم خود، هم جان خودش را حفظ کند. البته ما نیازی به یک آیه یا روایتی برای وجوب حفظ نفس نداریم، عقل به صورت قطعی می‌گوید حفظ نفس انسان واجب محسوب می‌شود و این از مستقلات عقلیه‌ای است که می‌توانیم کشف از حکم خدای تبارک و تعالی را هم به دنبالش داشته باشیم. 

ما در اسلام دستور داریم که اگر غذایی موجب ضرر جان انسان است خوردنش حرام است، اگر خوردن خاک باشد حرام است. پس حفظ نفس واجب است. نماز جماعت، نماز جمعه، اینها مستحب است قانون می‌گوید، روایات و عقل می‌گوید هیچ مستحبی نمی‌تواند مزاحمت با واجب کند، یعنی واجب مقدم بر مستحبات است، پس بنابراین مردم عزیزمان مراقبت کنند تا وقتی که ان شاء الله شرایط عادی بشود و ما امیدواریم خدا ثواب این نمازهای جماعت و جمعه از دست رفته را به همه ما عنایت خواهد فرمود.