نگاه کاسبکارانه ناشران در نشر کتاب / ناشران متعهد را انتخاب کنید
یک نویسنده کودک و نوجوان گفت: خانواده‌ها موظف‌اند قبل از انتخاب کتاب، با دقت آن را بررسی کنند، زیرا بسیاری از ناشران با نگاه کاسبکارانه آثار را انتخاب می‌کنند و نمی‌توان به همه آثار اعتماد کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا حیدری ابهری، نویسنده ادبیات کودکان و نوجوانان، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره مسائل و مشکلات ترجمه گفت: ترجمه امکانی را برای تضارب فرهنگی با دیگر کشورها و ملل فراهم می‌کند و همان‌طور که آثار خارجی را به زبان فارسی ترجمه می‌کنیم، آثاری از کشور ما نیز به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شود، مانند کتاب‌های هوشنگ مرادی کرمانی که تاکنون به چندین زبان ترجمه شده و یا حدود ۵۰ عنوان از کتاب‌هایم به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، روسی و ... ترجمه شده است. بنابراین به طور کلی کسی با ترجمه مخالفتی ندارد.
وی افزود: دادوستد فرهنگی با سایر کشورها ذاتاً مشکلی ندارد و مشکل درباره گزینش آثاری است که به زبان فارسی ترجمه می‌شود. باید توجه کنیم که معیارمان چیست و چه درصدی از کتاب‌های منتشرشده را آثار ترجمه‌ای تشکیل می‌دهد. در این زمینه هوشمندانه عمل نمی‌شود و نگاه اقتصادی به جای نگاه فرهنگی حاکم است. به همین جهت آثار مناسب برای ترجمه انتخاب نمی‌شوند و کودکان از خواندن کتب ارزشمند محروم‌اند.
چاپ کتاب ترجمه‌ای ارزان‌تر است
حجت‌الاسلام حیدری ابهری ادامه داد: با توجه به اینکه چاپ این کتابها بدون رعایت کپی‌رایت ارزان‌تر از کتاب‌های تألیفی است و حق تألیف برای این آثار پرداخت نمی‌شود. از این رو اغلب این آثار به دلیل کم‌هزینه بودن چاپشان و نه امتیازهای ویژه کتاب ترجمه می‌شوند و این نگاه تجاری باعث می‌شود که تناسب لازم بین آثار تألیفی و ترجمه‌ای رعایت نشود و از طرفی هم دقت لازم برای ترجمه اثر وجود نداشته باشد.
این نویسنده در پاسخ به اینکه وقتی با مترجمان درباره محتوای نامناسب این آثار صحبت می‌کنیم، این مسئله را رد می‌کنند و معتقدند که با وجود نظارت‌های دقیق وزارت ارشاد چنین امکانی وجود ندارد، بیان کرد: این گفته بیشتر مزاح است، زیرا اگر یکی از همین عناوین را مثال بزنم، متوجه این مسئله خواهید شد. مثلاً درباره بخش‌هایی از کتاب «پدر و مادرم دیوانه‌ام کرده‌اند» است جملات بسیار زشتی درباره والدین یا معلم بیان شده که نشان می‌دهد توجهی به ترجمه‌ها نمی‌شود. وقتی با انتشارات «هوپا» درباره این مسئله صحبت کردم گفتند که مخاطبان این کتاب را خریداری می‌کنند و اذعان به این مسئله فاجعه است. ناشر باید متعهد باشد که یک اثر مناسب در دسترس کودکان قرار دهد.
حیدری ابهری گفت: وزارت ارشاد چگونه می‌تواند به همه این کتابها نظارت کند و اگر نظارت کند، کف نظارت خواهد بود و معیارهای نظارتی آن نیز کلی است، یعنی کتابی که خلاف امنیت ملی و خلاف عفت عمومی نباشد چاپ می‌شود. اما اینکه یک اثر با فرهنگ کشورمان تناسب داشته باشد و بتواند سودی را به کودکان برساند و بدآموزی نداشته باشد، از این نظر نظارت جدی نمی‌شود و وزارت ارشاد فرصت این کار را ندارد و ناشران و مترجمان باید مسئولیت‌شناس باشند.
نگرانی والدین از کتاب‌های نامناسب
وی درباره نگرانی‌های برخی والدین از قرار گرفتن این کتابها در دسترس فرزندانشان گفت: با همه ترجمه‌ها مخالف نیستیم، زیرا آثار خوبی هم در میان آن‌ها وجود دارد و مترجمان و ناشران باید به سمت این آثار بروند، کتابی مانند «دکتر زئوس» که انتشارات افق مجموعه‌ای از آن را چاپ کرده اثر بسیار خوبی است و نویسنده آن مانند سعدی با داستان‌های شیرینی به کودکان پند می‌دهد و من این کتاب را برای والدین توصیه می‌کنم و چنین کتاب‌هایی اگر در دسترس کودکان قرار گیرد، هیچ اشکالی ندارد.
حیدری ابهری ادامه داد: اگر والدین بدون توجه به محتوای کتابها، بخواهند از میان آثار ترجمه‌ای کتاب‌هایی بدون بررسی‌های لازم انتخاب کنند، این امر به صلاح نیست و باید در ابتدا به کتاب‌های نویسندگان داخلی اولویت دهند و اگر کتاب ترجمه‌ای خریداری می‌کنند، از ناشران متعهد بخرند.
این نویسنده در پاسخ به اینکه آیا ترجمه بی‌رویه ناشی از ضعف تألیف است؟ گفت: هر ملتی اگر بهترین نویسنده‌ها را داشته باشد، باز هم بی‌نیاز از بهره‌گیری از هنر و ادبیات نیست. بنابراین ترجمه به دلیل ضعف تألیف نیست. اشکال در نبود تعادل تألیف و ترجمه و سیل ترجمه است که آسیب‌زننده خواهد بود.
- بیشتر بخوانید:
بی‌انگیزگی مترجمان و مؤلفان در نبود کپی‌رایت / از هر ناشری کتاب نخریم
وی درباره اینکه چگونه این مسئله می‌تواند به تعادل برسد، بیان کرد: هر بخشی اعم از رسانه، وزارت ارشاد، مخاطبان، نویسندگان، مترجمان و ناشران، آموزش و پرورش و ... سهمی دارند و هر بخشی باید نقش خود را ایفا کند. در نمایشگاه کتاب بسیاری از خانواده‌ها وقتی به غرفه‌ای مملو از آثار تألیفی خوب می‌رسند، مانند کسانی‌اند که در برهوت سرگردان بوده و به چشمه رسیده‌اند.
مسئله رقابت بین تألیف و ترجمه نیست، بلکه مسئله این است که اثری که در دسترس فرزندانمان قرار می‌گیرد، مناسب است یا خیر. آیا در ترجمه آثار کشورهای دیگر به زبان فارسی این تناسب رعایت شده است یا خیر، یا اینکه چون، نگاه اقتصادی و کاسبکارانه حاکم شده است هر اثری ترجمه می‌شود و با این نگاه نویسنده، دیگر انگیزه تألیف ندارد
این نویسنده افزود: مسئله رقابت بین تألیف و ترجمه نیست، بلکه اثری که در دسترس فرزندانمان قرار می‌گیرد مناسب است یا خیر. آیا در ترجمه آثار کشورهای دیگر به زبان فارسی این تناسب رعایت شده است یا خیر یا اینکه چون نگاه اقتصادی و کاسبکارانه حاکم شده هر اثری ترجمه می‌شود و با این نگاه نویسنده انگیزه تألیف ندارد.
حیدری ابهری گفت: کتاب «فرهنگنامه سوره‌های من» را که شامل ۳۶۰ صفحه است، تألیف کرده‌ام که در آن ۱۱۴ سوره توضیح داده‌ام و برای هر یک از این سوره‌ها تصویرگری شده و دهها میلیون تومان هزینه آماده‌سازی آن شده است، در حالی که اگر می‌خواست یک کتاب خارجی با همین ویژگی‌های تصویری و گرافیکی را به فارسی ترجمه کند، با یک میلیون تومان می‌توانست این کار را انجام دهد؛ بنابراین در این شرایط اقتصادی گرایش به سمت آثار ترجمه‌ای بیشتر است و توجهی هم نمی‌شود که اثر ارزش افزوده فرهنگی دارد یا خیر.
این نویسنده در پایان یادآور شد: نمی‌دانم متولی اصلی این مسئله چیست، اما باید نسبت درستی بین تألیف و ترجمه برقرار شود تا مؤلف نابود نشود. اکنون ناشر انگیزه‌ای ندارد تا از مؤلف اثری را خریداری کند، در حالی که نویسندگان کشورمان به موضوعات گوناگون پرداخته و آثار خوبی را تألیف کرده‌اند.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیام
