به گزارش ایکنا؛ شیدا رنجبر، یکی از مترجمان حرفه‌ای ادبیات کودک و نوجوان است که تاکنون بیش از ۸۰ عنوان کتاب ترجمه به چاپ رسانده است. اولین کتاب وی در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسید. دو جایزه هم برای کتاب اردک کشاورز نوشته مارتین وادل، از شورای کتاب کودک و دوسالانه کانون پرورش فکری نصیبش شده است. رنجبر در گفت‌وگو با ایکنا به نحوه انتخاب کتاب برای ترجمه اشاره کرد و گفت: وقتی مترجم متنی را ترجمه می‌کند، از خود هیچ اختیاری ندارد، یعنی کاملاً تابع نویسنده، طرز فکر، جهان‌بینی و ... است و فقط در انتخاب متن می‌تواند انتخابگر باشد. از این رو کتابی را انتخاب می‌کنم که با جهان من یعنی زاویه دید من به جهان هماهنگی داشته باشد و پیامی که نویسنده می‌خواهد به مخاطب انتقال دهد، مورد پذیرش من باشد و بتوانم آن را به همان صورت به مخاطب انتقال دهم، در واقع هم به متن و هم به مضمون آن وفادار باشم. البته من به‌عنوان یک ایرانی هم کتاب را مورد توجه قرار می‌دهم که با فرهنگ کشورم متناسب باشد و مخاطبان کشورم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. 

• بیشتر بخوانید
  

  تعهد اخلاقی، مهم‌تر از نظارت/ از ترجمه و نشر برخی کتاب‌ها غافلگیر می‌شویم

  درهای آموزش و پرورش به روی ناشران واقعی بسته است/ نظارت نامناسب وزارت ارشاد

وی افزود: از نکات مهم دیگری که در انتخاب یک اثر برای ترجمه مورد توجه قرار می‌دهم این است که بازخوردهای جهانی نسبت به این کتاب چگونه بوده است، آیا مخاطبان زیادی داشته و پرفروش بوده است و دیگران چه نظری در رابطه با کتاب داشته‌اند؛ زیرا کتابی که در خارج از کشور مورد استقبال بوده و بازخوردهای مثبتی داشته، بنابراین از تکنیک خوبی برخوردار بوده است.

ترجمه شتابزده موفق نخواهد بود

رنجبر با بیان اینکه کتابی را انتخاب می‌کنم که در آن فکری نو وجود داشته باشد و مخاطب بتواند با خواندن آن تجربه‌های جدیدتری پیداکند، ادامه داد: در یک جامعه سلیقه‌های متفاوتی وجود دارد و ممکن است کتابی را که موردپسند من نبوده، مترجم دیگری آن را ترجمه کند و اتفاقاً کتاب پرفروش هم باشد. این موضوع دقیقاً مربوط به جهان‌بینی است، من جهان‌بینی را معادل ایدئولوژی نمی‌دانم، بلکه زاویه دید من به مسائل گوناگون است.

این مترجم در ادامه به ترجمه‌های بی‌رویه اشاره و بیان کرد: انجام ترجمه‌های بی‌رویه، اشتباه در ترجمه‌ها، ورود مترجمان تازه‌کار و ... باعث شده، نگرانی‌های بسیاری در این حوزه به وجود بیاید و با وجود این وضعیت حس من به‌عنوان یک مترجم این است که مترجم و ترجمه دیگر حرمتی ندارد، بعضی مترجمان غیرحرفه‌ای را می‌بینم که سراغ آثار ترجمه‌ای تکراری می‌روند و این مسئله به این دلیل است که این اثر امتحان خود را پس داده و از فروش آن مطمئن‌اند، این آثار ترجمه‌ای به سرعت و بدون توجه به ویراستاری آن منتشر می‌شوند. مطمئناً چنین ترجمه شتابزده‌ای، خوب نخواهد بود، زیرا مترجم با یک بار خواندن نمی‌تواند به لایه‌های زیرین یک اثر پی ببرد و باید بادقت آن را بخواند و ترجمه کند، در غیر این صورت ترجمه موفقی نخواهد بود. 

کدام ترجمه بهتر است

وی ادامه داد: کار اصلی ادبیات انتقال بازی‌های زبانی است که در یک اثر وجود دارد و همه اینها باید در ترجمه رعایت شود، در حالی که شتابزدگی مترجم یا ناشر باعث می‌شود اثر به درستی ترجمه نشود و غلط‌های ریز و درشت را در این گونه ترجمه‌ها می‌بینید، زیرا در اغلب موارد ناشر از این مسئله نگران است که مترجم یا ناشر دیگری این اثر را منتشر کند. از سویی هم با وجود این ترجمه‌ها، مخاطب سردرگم است که کدام ترجمه بهتر است؟!

رنجبر در ادامه درباره اینکه چگونه می‌توان یک اثر خوب انتخاب کرد، تصریح کرد: جامعه ما جامعه کتابخوانی نبودند، اما مادران دهه شصت توجه بیشتری به این مسئله دارند، اما چون آگاهی کمی دارند، به فهرست‌های معرفی کتاب تکیه می‌کنند، اما به نظرم والدین باید خودشان کتابخوان باشند و این فهرست را خودشان تهیه کنند، زیرا این فهرست پاسخگوی نیازها و سلایق و علایق آنها نخواهد بود و ما باید خودمان دست به انتخاب بزنیم و تجربه کنیم تا به سلیقه و نیاز شخصی خود دست پیدا کنیم. اما در رابطه با ترجمه‌های متعدد، منتقدان و مروجان کتاب می‌توانند نقش‌آفرین باشند و ترجمه‌های مناسب را برای جامعه معرفی کنند. البته این مشکل نباید به این مرحله می‌رسید.

کودک حق تجربه دارد

وی درباره اینکه ذهن دست‌نخورده کودک با چه آثاری باید پرورش یابد، بیان کرد: این ذهن دست‌نخورده یک انسان است که حق دارد تجربه کند و به آگاهی برسد و این آگاهی از آزادی در انتخاب به وجود می‌آید. ما باید اجازه دهیم ذهن کودک رشد و پرورش یابد. هنوز بسیاری از والدین دوست دارند، علاقه شخصی خود را به کودک دیکته کنند.

رنجبر در پاسخ به اینکه آیا کپی‌رایت می‌تواند راهکار قطعی برای حل این مشکل باشد، گفت: باید قانون کپی‌رایت در جامعه ما رعایت شود و راهی جزء این نیست، با تأخیر در تصویب این قانون، وضعیت تألیف، ترجمه و تولید آثار ادبی، هنری و ... بدتر می‌شود؛ از این رو دولتمردان باید به صورت جدی به این مسئله بیندیشند و تدبیری به کار گیرند. اکنون بسیاری از هنرمندان، مؤلفان و مترجمان کشورمان متضرر می‌شوند، در حالی که حق کپی‌رایت، حق همه آنهاست. 

وی یادآور شد: در حال حاضر که قانون کپی‌رایت در کشورمان وجود ندارد، اما فیپا(فهرست‌نویسی پیش از انتشار) وجود دارد و هر ناشری قبل از انتشار و ترجمه یک اثر می‌توانند استعلام بگیرند و به ترجمه و انتشار اثر تکراری اقدام نکنند.