اظهارات ضد و نقیض مسئولان فرهنگی درباره کاهش چاپ کتب دینی
گروه ادب: مسئولان فرهنگی کشور در رابطه با کاهش چاپ کتب دینی، آمار و اظهارات ضد و نقیضی مطرح می‌کنند که این مسئله نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، کتاب و کتابخوانی همواره به عنوان شاخص توسعه‌یافتگی جامعه محسوب می‌شود و ارتقای شاخص فرهنگی یک جامعه را با میزان تولید کتاب و اهمیت دادن به بحث فرهنگی مورد سنجش قرار می‌دهند. از سوی دیگر در جامعه دینی و اسلامی ما این موضوع به ویژه در حوزه کتابهای دینی حائز اهمیت بالایی است.
اوضاع بد اقتصاد نشر در کشور، انتشار کتاب در همه حوزه‌ها را تحت تأثیر قرار داده است، اما این تأثیر در حوزه کتابهای دینی بیش از پیش جای بحث و تأمل دارد، هر چند مسئولان در رابطه با این موضوع اظهارات ضد و نقیضی را مطرح می‌کنند.
سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چندی پیش در مراسم اختتامیه پنجمین جشنواره کتاب دین، موضوعی را مطرح کرد که تعجب همگان را برانگیخت. وی با تأکید بر لزوم رصد اتفاقات حوزه دین اظهار می‌کند: امروزه کتابهای دینی نیاز به رصدهای متنوعی دارند، باید بگویم چند روز پیش در معاونت فرهنگی آمار کتب حوزه‌های مختلف بررسی شد که کتب دینی در جایگاه پنجم قرار گرفته است، به این صورت که از تاریخ اول فروردین تا چهارم اردیبهشت ماه سال جاری 328 عنوان کتاب عرضه شده و این در حالی است که در همین زمان در سال قبل 686 عنوان کتاب در حوزه دین عرضه شده و این آمار نشان از کاهش کتابهای این حوزه است.
نجفعلی میرزایی، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، زمانی که با این موضوع مواجه شد، در صحت این آمار شک و تردید کرد و تأکید کرد که باید این آمار را مورد بررسی قرار دهد.
پس از بررسی آمار توسط میرزایی، به سراغ وی رفته و ماجرا را از وی جویا شدیم و آنچه از وی شنیدیم تقریباً سخنان صالحی را تأیید کرد، اما گفت که این کاهش آمار فقط مربوط به استان قم بوده و کشوری نیست.
وی در این زمینه به خبرنگار ایکنا می‌گوید: با مراجعه به آمار، مشاهده می‌شود که آمار کتب دینی در استان تهران افزایش یافته و در استان قم شاهد کاهش 30- 40 درصدی آن بودیم. من از این آمار، کاهش کتاب دینی در ایران را برداشت نمی‌کنم، گرچه کاهش زیاد کتب دینی در قم باعث شده که کل آمار نشر کتاب دینی پایین بیاید، اما زمانی که آمار را تفکیک کردیم در تهران افزایش و در قم کاهش داشتیم.
وی می‌افزاید: در سال 92 تعداد عناوین کتب دینی در تهران 425 مورد بوده که این رقم در سال جاری افزایش یافته و به 539 عنوان رسیده که نشانگر افزایش 20 درصدی است. این رقم در سال گذشته در شهرستان‌ها 944 عنوان بوده و امسال به 486 عنوان رسیده که کاهش حدود 40 درصدی آن را نشان می‌دهد. البته آمار کتب دینی چاپ اول در کشور در دو ماهه نخست سال گذشته 704 عنوان بوده و امسال تعداد آن 644 عنوان شده است.
میرزایی ادامه می‌دهد: آمارهای ما در استان قم بسیار پایین آمده، اما در رابطه با کتاب و روند تولید آن افتش به اندازه افت تمام رشته‌های دیگر بوده است. در سال 92 شاهد افت محدودی در تمام رشته‌ها هستیم و درباره کتابهای دینی در تهران شاهد افزایشیم. البته در حوزه‌های دیگر نیز که ارشاد قم متولی صدور مجوز کتاب و نشر و گرفتن رسید از چاپخانه است، همه این افت را داشتند و این امر نشان می‌دهد که عوامل یاد شده می‌توانند در این مسئله دخیل باشند.
این درحالی است که حجت‌الاسلام محمدکاظم شمس، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم، نظری کاملاً متفاوت با 
این گفته‌ها دارد. وی می‌گوید: از ابتدای سال 1393 تا 22 خردادماه، حدود یک هزار و 709 عنوان کتاب در قم مجوز ترخیص گرفته‌اند و در این مدت مشابه در سال 1392، 688 عنوان کتاب ترخیص شده بودند؛ بنابراین، نه تنها تعداد کتاب‌ها کاهش نیافته‌اند، بلکه نسبت به سال 1392، با رشد 180 درصدی مواجه شده‌اند، اما به دلیل ارسال نشدن برخی کتب از سوی مؤسسه پارسا به تهران، آمار موجود در مؤسسه خانه کتاب با آمار مستند مغایرت دارد.
با وجود اعلام آمار و اظهارات ضد و نقیض مسئولان در رابطه با کاهش کمی کتابهای دینی، نگرانی و اهمیت انتشارات کتابهای دینی را می‌توان از صحبت‌های آنها برداشت کرد، که صالحی، معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد در این باره بر رصد این گونه کتاب‌ها تأکید کرده و می‌گوید: این رصدها می‌توانند مبنایی برای حرکت‌های آینده باشند و جشنواره‌ها باید با نگاهی به این رصدها در زمینه‌های کمی، کیفی، توزیع و تبلیغ تلاش کنند.
در این راستا، میرزایی ریشه‌های کاهش کتاب دینی به ساختارهای مدیریتی، تغییر و تحولات فرهنگی، تغییرات در اداره ارشاد قم و مباحث ممیزی و پاره‌ای از اختلالات سیستمی در پیگیری نشر کتاب دانسته و اظهار می‌کند: وگرنه کتاب وجود داشته و تولید هم شده و برای درخواست ممیزی و پیگیری هم به اداره‌های مربوط ارجاع شده است، اما تغییر و تحولات فرهنگی اخیر در دولت جدید به ویژه در قم که محل ثقل کتاب است، باعث این افت شده است.
با توجه به صحبت‌های مسئولان فرهنگی، که بیشتر بر آمار کمّی کتاب‌ها تکیه و استناد می‌کنند و از توجه به کیفیت کتب حوزه دین غافلند و این امر شاید به این دلیل باشد که در هیچ یک از بررسی‌ها و ارائه آمار، سخنی از کیفیت به میان نمی‌آید. البته در سال‌های اخیر همواره از مسئولان جوایز کتاب شنیده‌ایم که می‌گویند؛ کتاب‌ها، نه تنها در حوزه دین، بلکه در همه حوزه‌ها دارای افت محتوایی و کیفی است و باید به آن توجه جدی شود. هر چند این موضوع نیازمند بررسی و بحث‌های جداگانه و تحلیلی است و باید نظر کارشناسان را در این باره جویا شویم و در مرحله بعد، ببینیم مسئولان چه برنامه‌هایی در این راستا دارند.
