برگزاری بیشترین جشنواره‌ مد با کمترین تأثیر بر فرهنگ عمومی

به گزارش ایکنا، فرهنگ غالب و گسترده حاکم بر هر جامعه، فرهنگ عمومی آن جامعه است؛ فرهنگی که در برخی کشورها در تقابل با فرهنگ رسمی قرار دارد و در حالی که فرهنگ رسمی یک جامعه توسط حاکمیت و ابزارهای در دست حاکمیت از جمله رسانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها به شدت تبلیغ می‌شود، فرهنگ عمومی در لایه‌های درونی‌تر و مردمی‌تر آن جامعه ریشه دارد.

تقابل فرهنگ رسمی و فرهنگ عمومی جامعه مسئله‌ای است که در بیشتر موارد از سوی دولت‌ها به عدم رعایت قوانین تعبیر و به شدت با آن برخورد می‌شود. در کشور ما نیز مسئله تفاوت فرهنگ عمومی و رسمی به خصوص در حوزه مد و لباس همیشه مطرح و مورد نقد و تحلیل کارشناسان حوزه فرهنگ قرار داشته است.

اهمیت فرهنگ عمومی و لزوم توجه به آن سال‌هاست که در ایران مد نظر حاکمیت قرار داشته است به نحوی که شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۶۴ با نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت) و به منظور تعیین اهداف، سیاست‌گذاری و هدایت فرهنگ عمومی کشور تأسیس شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان رئیس شورا، دبیر شورای­عالی انقلاب فرهنگی، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، وزرای اطلاعات کشور، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان  و آموزش و پرورش یا معاونان آنها، رئیس یا نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی یا معاون مربوط، رئیس یا معاون سازمان صدا و سیما، فرمانده نیروی مقاومت بسیج مستضعفان، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس یا معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی، نماینده تام ‌الاختیار مرکز رسیدگی به امور مساجد، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌‌ها یا معاون مربوط، یک نفر از شخصیت‌‌های معتبر حوزه علمیه قم که آشنا به مسائل فرهنگ عمومی باشد به پیشنهاد شورای مدیریت حوزه علمیه قم و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و سه نفر از شخصیت‌های معتبر فرهنگی و هنری به پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی بخشی از اعضای شورای فرهنگ عمومی هستند.

اما آیا این شورا با این تعداد گسترده از اعضای خود در هدایت فرهنگ عمومی موفق عمل کرده است و آیا اصولاً دولت می‌تواند فرهنگ عمومی را هدایت کند؟ امروز 14 آبان ماه روز فرهنگ عمومی است، روزی که شاید فقط در حوزه مد و لباس که یکی از عمومی‌ترین بخش‌های فرهنگ هر جامعه‌ای است بتوان عملکرد این شورا را بررسی کرد. 

الهام زایجانی، طراح و دبیر دوره‌های متعدد «مد و لباس دیبا»، معاون فرهنگی سابق جهاددانشگاهی واحد هنر، مدرس دانشگاه و فعال حوزه فرهنگ و هنر و مد و لباس است. وی در گفت‌وگو با ایکنا، به این سؤال که در حوزه مد و لباس چه اشتباهاتی داشتیم که نتوانستیم در محیط عمومی و فرهنگ عمومی کشورمان طرح‌ها و فرم‌های ایرانی ـ اسلامی مورد پذیرش گروه‌های مختلف مردم را ارائه کنیم پاسخ داد و گفت: پس از انقلاب مانتو و مقنعه پوششی بود که مشخصاً در کشور ما طراحی شد و حتی پس از آن مانتو به عنوان یک پوشش در سایر کشورها نیز مرسوم شد.  

خوب شروع کردیم اما خوب ادامه ندادیم

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد ما در حوزه مد و لباس پس از انقلاب شروع خوبی داشتیم اما نتوانستیم این شروع خوب را ادامه دهیم؛ این مسئله به این دلیل اتفاق افتاد که در هیچ کجای دنیا بحث فرهنگ، بحث فرمایشی نیست و یک کار خودجوش است. هر رویداد و اتفاق فرهنگی که رخ می‌دهد که مد و لباس نیز جزو حوزه فرهنگ است، توسط بخش خصوصی در جهان صورت می‌گیرد.

زایجانی با اشاره به تعداد زیاد جشنواره‌های مد و لباس در ایران و وجود قوانین متعدد در این حوزه، گفت: ما از نظر قانون و رویدادهای مد و لباس چیزی در کشور کم نداریم، اما مجری‌های خوبی نیستیم؛ خیلی خوب حرف می‌زنیم اما در اجرا ضعف داریم. جشنواره‌های جهاددانشگاهی واحد هنر را من با همفکری جوانان و حمایت و همکاری بخش خصوصی برگزار می‌کردم. وقتی با همفکری نسل جوان و همراهی بخش خصوصی یک نهاد دانشگاهی (علمی) یک رویداد مد را برگزار می‌کرد، آن رویداد موفق می‌شد.

وی ادامه داد: بزرگ‌ترین رویدادهای مد و لباس ایران را بخش دولتی برگزار می‌کند در حالی که در همه جای دنیا مسئولیت برگزاری رویدادهای فرهنگی از جمله مد و لباس بر عهده بخش خصوصی است. ما در بخش مد و لباس قوانین لازم را داریم پس می‌توانیم بر اساس همین قوانین دست بخش خصوصی را برای برگزاری رویدادهای مد باز بگذاریم و به آنها اجازه دهیم در محدوده همین قوانین به برگزاری جشنواره‌های مد اقدام کنند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: اگر چنین کاری را کرده بودیم صد درصد موفق‌تر بودیم؛ ما در حوزه فرهنگ مد و لباس، حاکمیتی برخورد کرده‌ایم و همین مسئله از دلایل ضعف کنونی در حوزه مد و لباس است.

اشتباهی بزرگ

وی در ادامه با تأکید بر اینکه باید نقش دولت تسهیلگری در حوزه فرهنگ باشد و قوانین را مشخص کند، گفت: دولت باید تسهیلگر اتفاق‌های فرهنگی در کشور باشد اما برعکس رفتار کرده و خودش مجری برنامه‌های فرهنگی می‌شود.

بیشترین جشنواره مد در ایران است

زایجانی افزود: در سال 97 تعداد 447 جشنواره ملی و استانی مد و لباس در کشور برگزار شده است در حالی که در کشورهای انگلستان، فرانسه و آلمان به ترتیب 27، 14 و 11 جشنواره ملی در سال 2017 با بیشترین آمار در اتحادیه اروپا داشته‌اند یعنی تعداد جشنواره‌های ما با هزینه‌هایی که می‌کنیم و خروجی که نداریم، بیشتر از سه کشور اروپایی است.

وی اضافه کرد: ما خُرد، خُرد و بدون تأثیر در حال برگزاری جشنواره‌های مد هستیم و باید در رفتارهای اجرایی خودمان تغییر ایجاد کنیم. ما نه از لحاظ افراد مطلع و توانمند، نه از لحاظ تعداد جشنواره و نه از نظر قوانین کمبودی نداریم و فقط اجرای ما دولتی و ضعیف است.

این فعال حوزه فرهنگ در پاسخ به این سؤال که آیا نگاه منفی به مد که در دهه‌های اول انقلاب وجود داشت مانع رشد صنعت مد شد؟ گفت: اول انقلاب مد جدید با پوششی به عنوان مقنعه و مانتو شکل گرفت در حالی که قبل از آن اصلاً چنین پوششی وجود نداشت و طراحان ایرانی این طرح را ارائه کردند اما در ادامه باید طبق قوانین مد به‌روزرسانی می‌شد اما این اتفاق نیفتاد و ما دستوری پیش رفتیم.

وی اضافه کرد: وقتی اکنون به سطح جامعه نگاه می‌کنیم می‌بینیم که جامعه تغییر کرده است. حتی پوشش مدارس که اوایل انقلاب تأکید بر رنگ‌های تیره و خاکستری بود و سختگیری شدیدی در خصوص آن صورت می‌گرفت نیز تغییر کرده و به سمت رنگ‌های شادتر رفته است. این محدودیت‌های رنگ در اوایل انقلاب در حالی اتفاق افتاد که اسلام دین شادی است و اصلاً استفاده از رنگ‌های تیره به خصوص مشکی در پوشش از نظر اسلام مکروه است. روایت شده است که حضرت زینب(س) در مراسم ازدواج برادرشان نیلی پوشیده‌اند. ولی متأسفانه علی‌رغم نگاه منفی اسلام به رنگ‌های تیره، ما از همین رنگ‌ها برای پوشش بچه‌هایمان استفاده کردیم که موجب شد بچه‌ها نگاه منفی نسبت به لباس‌هایشان داشته باشند.

زایجانی به این مسئله نیز اشاره کرد که در حالی که مدارس دخترانه ما کاملاً دخترانه هستند، بچه‌ها را مجبور کردیم که همچنان در مدارس حجاب را رعایت کنند در حالی که هیچ دلیلی برای این مسئله وجود نداشت (البته اکنون این نگاه تغییر کرده است)، اما همین رفتار بر فرهنگ عمومی مردم تأثیر منفی داشت. شاید در نگاه اول این اقدامات کوچک به نظر بیاید اما این اشتباهات کوچک وقتی در کنار هم جمع شدند، سبب شد که اکنون در حوزه پوشش به این نقطه برسیم در حالی که عملکرد کشورهای موفق اسلامی در حوزه پوشش را می‌بینیم.

وی در پاسخ به اینکه چگونه مد و لباس را با نگاه ایرانی ـ اسلامی بر اساس نیازهای نسل جوان امروز هماهنگ کنیم؟ گفت: دولت تسهیلگر حوزه مد و لباس نیست. هر زمان جشنواره مد و لباس فجر را به بخش خصوصی سپردیم تا بر اساس قوانین حکومت اسلامی این جشنواره را برگزار کند، آن زمان است که می‌توان گفت پیشرفت کرده‌ایم.