اهتمام به قرآن؛ محور مهم در سبک زندگی امام رضا(ع) است

به گزارش ایکنا، در سالروز شهادت امام رضا(ع) قرار داریم، تنها امامی که مضجع شریف ایشان مهمان ایرانیان و مایه آرامش و زیارت و طلب حاجات دنیوی و اخروی است. برای شناخت بیشتر سیره و سلوک معنوی، عبادی، قرآنی و سبک زندگی آن حضرت، خبرنگار ایکنا گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین وحید نجف‌زاده، استاد تفسیر و علوم قرآن حوزه علمیه انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم.

ایکنا _ یکی از موضوعات مورد تاکید روایات محاسن و پاداش زیارت امام رضا(ع) و الگوگیری از زندگانی آن حضرت است در این زمینه توضیح دهید. 

با عرض تسلیت ایام شهادت امام رضا(ع)، ایشان در فرمایشی نورانی فرمودند: یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا و یُعَلِّمُها النّاسَ، فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا»؛ اگر مردم محاسن کلام ما اهل بیت(ع) را بفهمند قطعا از ما تبعیت خواهند کرد. وجود مقدس آن حضرت از جهات زیادی برجسته، سرآمد و دارای ویژگی‌های ارزشمند است، هم در علم، هم در تعبد، بندگی و طاعت خدا و هم در معارف و علوم، ارتباطات و سبک زندگی اسلامی.

ایشان امامی است که می‌توان از همه ابعاد و زوایای زندگیشان بهره‌برداری کرد و زندگی فردی و خانوادگی خودمان را مزین به فرمایشات آن بزرگوار کنیم.

در روایات در باب زیارت امام رضا(ع) نکات زیادی مطرح شده است. مرحوم شیخ حر عاملی طبق روایتی فرموده است زیارت حضرت ثامن ضامن، علی بن موسی الرضا(ع)، در بین اهل بیت(ع) استثنا هست؛ همانطور که سیدالشهداء(ع) نمونه است. زائران اهل بیت(ع) در روز قیامت با ایشان محشور خواهند شد و در بین آنها زائران امام رضا(ع) در مقام و اعتبار و درجه افضل از همه زائران است و حتی اهل سنت هم نسب به زیارت آن حضرت عنایت ویژه‌ای داشته و دارند.

روزبهان شافعی در مورد مرقد شریف امام رضا(ع) در قالب شعری گفته است: سلام علی روضه بالامام علی بن موسی(ع)/ سلام من العاشق المنتظر سلام من الواله ...؛ امام جواد(ع) هم فرمودند که «من زار قبر ابی فله الجنه؛ هر کسی قبر پدرم را زیارت کند بهشتی خواهد شد. در روایت دیگری دارند: احدی قبر پدرم رضا(ع) را زیارت نمی‌کند مگر اینکه سرما و گرما و باران و ... او را اذیت کند و این سختی‌ها سبب می‌شود آتش جهنم بر  بدن او حرام شود.

ایکنا _ روایات متعددی در مورد سبک زندگی ایشان به خصوص در مورد قرائت قرآن وجود دارد لطفا توضیح دهید.

یکی از نکات مهم در سبک زندگی، انواع ارتباطات فرد است؛ ارتباط با خود، خدا، مردم و دشمن و امام رضا(ع) در همه این عرصه‌ها مطالب ارزشمندی دارند؛ یکی از نکات مهم در ارتباط انسان با خدا، لزوم تفکر است. امام رضا(ع) فرمودند عبادت این نیست که انسان نماز و روزه زیاد داشته باشد بلکه عبادت در این است که اهل تفکر در امور الهی باشد. همچنین ایشان نشانه‌های خرد و عقل را چند چیز بیان کردند؛ اول اینکه به شخص امید خیر و خوبی وجود داشته باشد؛ دوم اینکه مردم از شر آن فرد در امان باشند؛ سوم اینکه خیر اندکی را که از دیگران به او می‌رسد زیاد بشمارد؛ چهارم خیر زیادی که برای دیگران انجام می‌دهد کم بنگارد و در طول عمر دنبال دانش باشد؛ ایشان فرمودند بنده‌ای به حقیقت ایمان نمی‌رسد مگر اینکه سه خصلت در او باشد؛ التفقه فی الدین؛ رعایت حد وسط و اعتدال در زندگی و شکیبایی.

موضوع مهم دیگر در فرمایشات امام(ع)، بحث توکل به خداوند است. ایشان فرمودند ایمان چند رکن دارد؛ التوکل علی الله، رضا بقضاء الله، و التسلیم لامرالله و التفویض الی الله؛ یعنی انسان برای داشتن زندگی سعادتمند باید به قدرت لایزال الهی تکیه کند. دانش‌افزایی و شکیبایی هم در کلمات و فرمایشات امام(ع) پربسامد است.

ارتباط با خلق هم موضوع بسیار مهمی در سبک زندگی امام است که نمی‌توان از آن غفلت کرد؛ امام رضا(ع) فرمودند: معاشرت همراه با کرامت و آقایی باعث عزت افراد می‌شود؛ مردم راحت به امام دسترسی داشتند و حاجاتشان را مطرح می‌کردند؛ بسیار نرمخو و خوش‌اخلاق بودند، به دستگیری از مردم می‌پرداختند و به شدت حقوق مردم را رعایت می‌کردند. اگر ما شیعه امام رضا(ع) هستیم و ادعای آن را داریم، حق نداریم اموال عمومی را تخریب کنیم یا حق‌الناس به گردن داشته باشیم و آبروی دیگران را ببریم و آرامش روانی مردم را به هم بزنیم.

در بحث عبادت و بندگی خدا هم سبک زندگی امام رضا(ع) نمونه تمام‌عیار برای همه عالم است؛ وقتی آن حضرت پیراهن خود را به دعبل هدیه داد به ایشان فرمودند: این لباس را حفظ کن من در این لباس هر شب هزار رکعت نماز مانند جدم امیرالمؤمنین(ع) خواندم و هزار ختم قرآن انجام دادم. این نشان‌دهنده اوج عظمت معنوی آن امام(ع) است. ایشان فرمودند نماز مایه تقرب هر انسان باتقواست.

رجاء بن ضحاک که مامور آوردن امام رضا(ع) از مدینه به سمت خراسان بود نقل کرده وقتی امام رضا(ع) قصد داشتند نماز بخوانند در مصلای خود می‌نشستند و مشغول تکبیر و تحلیل و صلوات می‌شدند و گاهی تا طلوع آفتاب مشغول سجده بودند و مقداری از آفتاب که رفته بود سر از سجده برمی‌داشتند.

ایکنا _ یکی از ابعاد مهم در سبک زندگی آن حضرت توجه به قرآن و قرائت و تدبر در آن بود که امروزه غفلت زیادی را در جامعه شاهدیم، اهتمام امام در این زمینه چگونه بوده است؟

روزه‌داری و قرائت قرآن ایشان هم زبانزد بود. جا دارد که در آخرین روز از ماه صفر تاکید کنم که ما دو ماه محرم و صفر سر سفره اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) هستیم و خدا را از این نعمت شاکریم ولی توصیه رسول‌الله(ص) در آخرین لحظات زندگی مبارکشان توصیه به ثقلین یعنی قرآن و عترت با هم بود. برای اینکه گمراهی شامل حال ما نشود نسبت به قرآن تکلیف داریم و باید  قرآن زیاد خوانده و با ترتیل و زیبا بخوانیم و هم در آن تامل و تدبر کنیم. افلا یتدبرون القرآن.

ابن ضحاک آورده است که امام رضا(ع) سحر برخاسته و قرآن می‌خواندند و قبل از نماز ظهر و عصر قرآن می‌خواندند، در مسیر مشغول تلاوت قرآن بودند و بعد از نماز عصر و قبل از خواب قرآن می‌خواندند و فرمودند که من هر سه روزی یک ختم قرآن می‌کنم و اگر تامل و تدبر نمی‌کردم، هر روز یک ختم قرآن انجام می‌دادم ولی ما متاسفانه نسبت به قرآن کوتاهی داریم.

ایکنا _ یکی از کارهای تمامی امامان معرفی مهدویت به مردم بود امام رضا(ع) در این زمینه چه اقداماتی داشتند؟

در مورد زمینه‌سازی امام رضا(ع) برای تشکیل حکومت جهانی حضرت مهدی(عج)، باید به قبل از آن برگردیم و اینکه پیامبر(ص) و همه ائمه(ع) نسبت به این مسئله اهتمام داشتند. به طور مشخص امام باقر(ع) بحث سازمان وکالت را به صورت جدی ایجاد کردند تا به تدریج شیعیان به آن عادت کنند و در دوره امام رضا(ع) و امام جواد(ع) این مسئله پررنگ شد.

موضوع منجی، موضوعی عام و فراگیر در تمامی ادیان و مکاتب دینی و حتی غیردینی است و در بحث درون مذهبی هم صرفا برای شیعه نقل نشده و در روایات اهل سنت هم مطالب زیادی در مورد امام زمان(عج) داریم. پیامبر(ص) فرمودند اگر فقط یک روز از عمر زمین باقی باشد خداوند مردی از خاندان ما می‌فرستد تا زمین را که از ظلم پرشده از عدل و داد پر کند.

امام رضا(ع) هم این اصل اسلامی را در میان نزدیکان و افراد مورد اعتماد و تا حد ممکن در بین مردم ترویج می‌کردند؛ 36 روایت در باب غیبت از امام(ع) نقل شده است. محمدبن ابی یعقوب بلخی گفته است از علی بن موسی شنیدم که برای مسلمین آزمونی سخت فراخواهد رسید، مسلمانان به وسیله جنینی که در شکم مادر است و به واسطه شیرخواره‌ای آزموده خواهند شد زیرا گفته می‌شود امام مرد و دیگر امامی وجود ندارد یعنی امام رضا(ع) موضوع امام عصر را آزمون و ابتلای خیلی مهم برای همه مسلمین معرفی کرده است.

وجود نازنین امام رضا(ع) به یکی از ویژگی‌های مهم امام مهدی(عج) اشاره کرده و ایشان را سومین فرزند از فرزندان خودشان خوانده‌اند. حضرت فرمودند: شیعیان را می‌بینیم که در پی از دست دادن سومین فرزند من به دنبال سرپرستی هستند اما او را نمی‌یابند؛ یعنی وقتی امام عسکری(ع) به شهادت رسید مردم دنبال امام بعدی هستند ولی او را نخواهند یافت و وقتی علت را از امام رضا(ع) پرسیدند فرمودند زیرا آن حضرت از دیده‌ها مخفی می‌شود تا زمانی که ظهور کند.

حتی حضرت در یک روایت دیگر پا را فراتر نهاده و فرمودند: پدر و مادرم فدای تو باد ای جدم امام زمان و ای شبیه من و شبیه جدم و شبیه موسی بن عمران. حاکمان عباسی هم بر این باور بودند که ظهور حضرت مهدی(عج) بدون تردید اتفاق خواهد افتاد و بیم داشتند که حکومت عباسی‌ها به واسطه امام زمان(عج) از بین برود لذا تلاش می‌کردند روایاتی را که در مورد امام مهدی(عج) وجود داشت به دست مردم نرسد.

شاید بخشی از احضار امام رضا(ع) و سختگیری به امام جواد(ع) و ائمه بعدی همین بوده است تا تحت کنترل باشند و اینکه وجود نازنین ائمه(ع) بعد از امام رضا(ع) در سن جوانی به شهادت رسیدند هم مؤید این مطلب است.

امام عسکری(ع) فرمودند: به دو جهت بود که بنی امیه و بنی عباس بر ما جنایت کردند؛ اول اینکه می‌دانستند در خلافت حقی ندارند و می‌دانستند ما به دنبال گرفتن حق امامت و خلافت هستیم و دیگر اینکه اخباری به تواتر به آنها رسیده بود که زوال و نابودی حکومت ظالمان و ستمگران به دست قائم ما خواهد بود و اینها هم در شمار ظالمان بودند. لذا تلاش می‌کردند نسل پاک پیامبر(ص) را از بین ببرند ولی خداوند متعال اراده کرده بود که این نور باقی بماند و انشاءالله باقی هم خواهد ماند.

امام رضا(ع) به هر شکلی به بحث مهدویت پرداخته و از طریق شاگردان و نواب نمایندگانشان در بلاد مختلف برای این بحث زمنیه‌سازی می‌کردند.