برخی رمان‌های دفاع مقدس تخیل صرفند!

حمید کریمی، فرمانده و پژوهشگر پیشکسوت دفاعی آجا و نویسنده کتاب «مجاهدت ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا به مناسبت هفته دفاع مقدس درباره روایت‌هایی که از دفاع مقدس منتشر شده، عنوان کرد: طبیعتاً هر اتفاقی ازجمله جنگی که هشت سال به طول انجامید، نقل قول خواهد شد و در طول تاریخ مورد قضاوت قرار خواهد گرفت، منتهی تحلیل‌ها باید بر اساس حقایق و واقعیت‌ها باشد.

وی با تأکید بر اینکه هرچقدر از جنگ فاصله می‌گیریم، به اطلاعات ما هم اضافه می‌شود، گفت: مثلاً ما به‌عنوان یک نظامی بعد از سال‌ها متوجه می‌شویم که چه کمک‌هایی و از چه طریقی به ارتش عراق می‌رسیده و ما چه کار باید می‌کردیم و ما این اطلاعات را در زمان جنگ نداشتیم؛ لذا مطمئناً الان تحلیل ما با زمان جنگ فرق می‌کند و می‌دانیم کدام کارمان درست و کدام یک اشتباه بوده است؛ درصورتی‌که در زمان جنگ این‌طور نبود.

معایب و نقایص جنگ گفته نمی‌شود

این پژوهشگر پیشکسوت دفاعی آجا با اشاره به روایت‌های جنگ از زبان افراد حاضر در جنگ و دیگر افراد، عنوان کرد: برخی افراد جای اینکه به خود جنگ بپردازند، به اینکه چه کسی جنگ می‌کرده و چه چیزی انجام می‌داده، می‌پردازند. مثلا وقتی من در هیئت ارتشی بخواهم فقط چیزی از جنگ بگویم که فقط به نفع ارتش باشد و ارتش را بالا ببرم، قطعاً از واقعیت و حقایق دور می‌شوم.

وی ادامه داد: اگر ما به حقایق جنگ بپردازیم و همه واقعیت‌ها را مدنظر داشته باشیم، نتیجه بهتری خواهیم داشت زیرا قطعاً ما هم دچار نقصان بوده و معایب و محاسنی داشتیم اما الان فقط نقایص و معایب ما در جنگ است که گفته نمی‌شود؛ به این دلیل که مثلاً منِ نوعی که در جنگ حضور داشتم، می‌خواهم بگویم من اشتباه نکردم و باعث فلان شکست نشدم اما وقتی که زمان می‌گذرد و روایت از دست من خارج می‌شود و افراد دیگری وارد می‌شوند، می‌توانند این نقایص و معایب را هم در کنار محاسن بیان کنند.

نویسنده‌ها در روایت جنگ انصاف را رعایت کنند

کریمی با تأکید بر اینکه جنگ‌ندیده‌ها هم می‌توانند به بحث روایت جنگ ورود کنند، افزود: چه‌بسا تحلیلی که این افراد انجام می‌دهند و نتیجه‌ای که می‌گیرند، بهتر از زمان خود جنگ باشد؛ اما یک قاعده و اصل کلی را باید رعایت کنند و آن انصاف است و انصاف هم زمانی رعایت می‌شود که شما تا آنجا که می‌توانید حقایق را جست‌وجو و به دست بیاورید و بر اساس واقعیت‌های جنگ تحلیل کنید.

نویسنده کتاب «مجاهدت ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» با بیان اینکه قطعاً در هر جنگی شکست و پیروزی هست که باید از آن برای آیندگان درس گرفت، اضافه کرد: اگر آیندگان نقاط ابهام و عیب و نقص جنگ را خوب بدانند، بهتر می‌توانند خودشان را برای جنگ یا جلوگیری از جنگ دیگر مهیا کنند و من به‌عنوان یک نظامی چون می‌دانم جنگ خیلی هزینه‌بر است و ما نباید بدهیم جنگی اتفاق بیفتد و تکرار شود، خود را موظف می‌دانم که این تجربیات را به‌درستی منتقل کنم.

این فرمانده ارتش در بخش دیگر صحبت‌های خود ضمن تأکید بر لزوم انتقال تجربیات جنگ تحمیلی به نسل جوان امروز، اظهار کرد: قطعاً یکی از ویژگی‌های جوان‌ها بی‌تجربگی است و نوشتن از جنگ یعنی نقل تجربیات زمانی که جوان امروز ما درک نکرده است. باید پیامدهای مثبت و منفی جنگ که عمدتاً می‌تواند منفی هم باشد، به نسل جوان منتقل شود زیرا به‌هرحال جنگ هزینه دارد و نقل آن برای جوان مثل داستانی است که بزرگ‌ترها زیر کرسی برای جوان‌ترها نقل می‌کردند. باید روایت‌های جنگ به‌گونه‌ای نوشته و ارائه شود که برای جوان ما جذابیت لازم را داشته باشد.

این نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت دفاعی آجا گفت: منِ نظامی اگر بخواهم از جنگ برای جوان امروز صحبت کنم، شاید اگر از دریچه تعاریف و اصلاحات و مسائل فنی خودم وارد شوم، او را خسته کنم اما اگر با یک زبان ملایم‌تر و عمومی‌تر صحبت کنم، برای او جذابیت داشته باشد. شاید این نوشته‌ها در قالب فیلم و تئاتر و انیمیشن ارائه شود، جاذبه‌اش بیشتر هم بشود. به نظر من باید از این ابزارها و فناوری که امروز در اختیار جوامع قرار گرفته، استفاده شود تا روایت‌ جنگ جذاب‌تر شود که متأسفانه کمتر استفاده شده است. البته این رویه جذاب کردن باید بدون بزرگ‌نمایی باشد.

کریمی ادامه داد: این روایت‌ها باید به‌نوعی ارائه شود که هم بتواند واقعیت را با تمام زوایایی که داشته نشان دهد زیرا بالاخره یک جاهایی هم عراق بر ما مسلط بوده و اینکه همیشه عراق شکست خورده و آدم‌های شکست‌خورده و ضعیف جلوی خودمان قرار دهیم که روایت درستی نیست و اگر این بود جنگ هشت سال طول نمی‌کشید.

کریمی در همین راستا اضافه کرد: اکثر فیلم‌های ما نیروهای عراقی را آدم‌های خنگی به تصویر می‌کشند که رزمنده‌های ایرانی خیلی راحت آن‌ها را شکست می‌دهند. این‌ها آن نکات منفی است که وقتی جوانان امروز با فیلم‌های دیگر و واقعیت‌ها مقایسه می‌کنند، متوجه می‌شوند که این واقعیت نیست و از آن فاصله می‌گیرند. بنابراین دست خود ما است که روایت‌های جنگ را چگونه مهندسی و مدیریت کنیم که آن حقایق را به یک زبان خوب، لطیف و جذاب به نسل جدید منتقل کنیم.

رمان‌های جنگ  بر پایه مستندات تولید شود

نویسنده کتاب «مجاهدت ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره رمان‌هایی جنگی نوشته نویسنده‌هایی که مواجه مستقیمی با جنگ نداشته‌اند، عنوان کرد: یکی از مشکلات این دست‌نوشته‌ها این است که رمان‌هایی که بر پایه جنگ نوشته شده، صرفاً تخیلی است. به اعتقاد من برای نگارش داستان جنگ ابتدا باید مستندات را جمع‌آوری کرد و بر اساس آن مستندات رمان نوشت. بعضی از این رمان‌های دفاع مقدس که بعضاً پرفروش هم شده است، جاذبه داشته اما واقعیت نداشته است. این نوع روایت برای امروز شاید خوب باشد اما 50 یا 100 سال دیگر اصلاً قابلیت استفاده و استناد ندارد.

کریمی در پاسخ به این سؤال که چرا روایت‌های ارتش از جنگ کمتر از دیگر اقشار شرکت‌کننده در دفاع مقدس است، عنوان کرد: مسئله اصلی ارتش در تولیدات مکتوب از فعالیت ارتش در جنگ، مادی است. دیگر اقشار امکانات بیشتری دارند که اگر در اختیار ارتش بود خیلی اوضاع تولیدات ما فرق می‌کرد. اگر امکاناتی که در اختیار دیگر گروه‌ها قرار می‌گرفت، در اختیار ما هم بود شاید بهتر می‌توانستیم کار کنیم.

این فرمانده و نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت دفاعی آجا که سابقه بیش از 4 سال حضور در جبهه‌های شمال‌غرب و غرب کشور را در کارنامه خود دارد، درباره ضرورت نوشتن کتاب «مجاهدت ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس»، عنوان کرد: از ما خواسته شد عملکرد ارتش در دفاع مقدس را بر اساس منویات مقام معظم رهبری به تصویر بکشیم. تحقیق مفصلی انجام دادیم و بر اساس آن، کتاب «مجاهدت ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» را تهیه کردیم که دو سال تحقیق و یک سال نگارش آن به طول انجام کشید.