زائران دنیای جدید

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهراب صادق‌نیا استاد دانشگاه ادیان و مذاهب از زاویه متفاوتی به راهپیمایی اربعین پرداخته است و یادداشتی به رشته تحریر درآورده که متن آن را در ادامه می‌خوانید؛

زیارت یکی از قدیمی‌ترین کنش‌های مذهبی پیروان ادیان مختلف است. کنشی عمدتاً دسته‌جمعی که به بازسازی گروه مذهبی کمک کرده و پیوستگی آن را بالا می‌برد. بر اساس آمارهایی که سازمان‌های جهانی می‌دهند، سالانه بیش از سیصد و پنجاه میلیون سفر زیارتی در جهان انجام می‌شود.‌ به باور برخی از جامعه‌شناسان دین نظیر اولسن و گولک، زیارت‌کنندگان از ادیان مختلف به قصد پر کردن خلاء معنا و در جستجوی هویت دینی اصیلِ خود، در این سفرها از زندگی روزمره گذر کرده و به دنبال تجربه‌ی امر متعال و مقدس، به جایی می‌روند که باور دارند چنین امکانی را برای‌شان فراهم می‌آورد. آنان از این طریق امکان بازسازی و انسجام باورداشت‌های مذهبی خود را دنبال می‌کنند.

در میان ادیان مختلف، گونه‌ای از زیارت وجود دارد که با پیاده‌روی همراه است یا اساسا پیاده‌روی‌ست. زائرانِ پیاده نوعی از مردم‌آمیزیِ مذهبیِ بسط‌ یافته را پدید می‌آوردند که پیاده‌روی را نمادی از حرکت از نقص به سوی کمال معنا می‌کند. با این حال، زیارت‌های پیاده همواره با نمایش‌هایی همراه هستند که به باور برخی دیگر از جامعه‌شناسانِ دین، مانند ویلاکا می‌تواند به کسوف تجربه‌ معنوی بیانجامد. او زائران پیاده را مؤمنان اهل بزم (festive practising believers) می‌‌خواند و معتقد است که آنان به دلیل انعطافی که در اجرای مناسک مذهبی دارند، نمونه‌ کامل انسان‌های دیندار درشمار نیستند.

به باور گروهی دیگر از پژوهشگران زائرانِ دنیای جدید، بر خلاف گذشتگان توفیق کم‌تری در دست‌یابی به تجربه‌ امر قدسی دارند. کوهن و ترنر معتقدند که زائران دنیای جدید بیشتر اهل پرسه‌اند تا سفر و به همین دلیل زیارتشان با چیزی شبیه بازیگوشی و کنجکاوی همراه است. امری که آنان را بیش‌تر به گردشگران شبیه می‌کند تا به کسانی که زندگی روزمره‌ خود را رها کرده‌اند تا به چیزی برسند که آن را امر متعال می‌دانند. برای زائر-گردشگرانِ جهان مدرن، سرک کشیدن به فضا‌های جدید و عناصر ثانویه‌ سفر نظیر هتل، تغذیه و پذیرایی، وسیله‌ آمد و شد، جمعیّت، تفریح، استوری و لایواینستاگرام، گردهمایی، ساختمان و در کل نمایش‌های جانبی زیارت چنان مهم شده‌اند که امر مقدس به کسوف رفته است.‌ به گونه‌ای که وقتی پای خاطراتشان از سفرِ زیارت می‌نشینی بیشتر از تجربه‌های حاشیه‌ای خود سخن می‌گویند تا دریافت‌های معنویشان.