کامیابی یا ناکامی مؤسسات قرآنی در مهجوریت‌زدایی از قرآن
اهداف و برنامه‌های مؤسسات قرآنی باید به گونه‌ای تدوین شود که هدف غایی آن صرفاً اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی و انجام یک‌سری فعالیت‌های آموزش‌‍محور نباشد، بلکه باید این اهداف و برنامه‌‌ریزی‌ها به گونه‌ای تدوین شود که مهجوریت‌زدایی از قرآن به عنوان هدف و سیاست محوری و اساسی مورد توجه قرار گیرد.
مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت به عنوان ظرفیتی فرهنگی و مردمی، نقش مؤثری در آموزش قرآن و تبیین آموزه‌های آن در جامعه دارند. این مؤسسات به سبب ارتباط با اقشار مختلف جامعه و رویکرد آموزش‌محوری که دارند، می‌توانند در مهجوریت‌زدایی از قرآن گام‌های بلندی بردارند، اما به نظر می‌رسد فعالیت بیشتر مؤسسات قرآنی دچار نوعی روزمره‌گی شده و فعالیت آموزشی آنها نیز مبتنی بر روش‌های سنتی است و برهمین اساس در جذب علایق و سلیقه‌های مختلف موفق نبوده‌اند و از طرفی هدف بیشتر آنها صرفاً اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی و فعالیت‌های آموزشی است، در واقع به جای آنکه مهجوریت‌زدایی از قرآن جزو اهداف کلان و غایی آنها باشد، صرف آموزش و اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی به‌عنوان هدف غایی برای آنها بدل شده است.
خبرنگار ایکنا در اصفهان درباره نقش و عملکرد مؤسسات قرآنی در مهجوریت‌زدایی از قرآن با برخی از فعالان و مدیران مؤسسات قرآنی استان اصفهان گفت‌وگویی داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
حسین خاکساری هرندی، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت اصفهان در خصوص فعالیت‌های مؤسسات قرآنی برای رفع مهجوریت از قرآن، اظهار کرد: 70 درصد فعالیت مؤسسات را برنامه‌های آموزشی تشکیل می‌دهد و آموزش خودش مقدمه تغییر و اصلاح و کاهش مهجوریت قرآن است، لذا وقتی تفسیر، ترجمه و حتی روخوانی و روان‌خوانی در مؤسسات قرآنی آموزش داده می‌شود، همه در راستای مهجوریت‌زدایی از قرآن است.
وی تصریح کرد: مؤسسات قرآنی نیز از ابزارها و روش‌های نوین زیاد استفاده نکرده‌اند و همچنان با روش‌های سنتی به فعالیت ادامه می‌دهند، از زیرساخت‌های فضای مجازی بی‌بهره‌اند و مدیریت و برنامه‌ریزی کاملی ندارند. این عیوب متوجه مؤسسات قرآنی است، ولی در بیرون نیز مشکلات زیادی وجود دارد، از جمله هجمه فرهنگی دشمن و اینکه مسئولان شعار مهجوریت‌زدایی از قرآن سر می‌دهند، ولی در عمل اقدام خاصی انجام نمی‌دهند. در هر صورت، برای مهجوریت‌زدایی از قرآن، موانع درونی و بیرونی هر دو باید رفع شود.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت اصفهان بیان کرد: مهجوریت‌زدایی از قرآن به برنامه‌ای جامع و کامل، اسناد بالادستی و تصمیم‌گیری‌های کلان در مورد بودجه و نیروی انسانی نیاز دارد. ما در استان اصفهان به اندازه بضاعت خودمان فعالیت‌هایی انجام داده‌ایم، ولی این فقط بخشی از کار است و این پروژه باید کامل‌تر اجرا شود. در مواردی، اسناد بالادستی خوبی تدوین شده، ولی اجرا نشده است، به دلیل اینکه اعتقادی به این کار وجود ندارد و اهمیت لازم به آن داده نمی‌شود و قوانین مربوطه در مجلس تصویب نشده است.
تغییر رویه در فعالیت مؤسسات قرآنی مانع کیفیت فعالیت‌ها می‌شود
مرتضی بشیری، مدیر مؤسسه قرآن و عترت بینه نیز گفت: مؤسسات قرآنی به لحاظ شرایط کاری با هم متفاوت‌اند و وضعیتی که در حال حاضر به دلیل شیوع کرونا حاکم است، مشکلات اقتصادی مؤسسات را تشدید کرده و متأسفانه بسیاری از آنها تعطیل شده‌اند. می‌توان گفت فعالیت مؤسسات مهجوریت قرآن را کاهش داده، ولی به نسبت تعداد آنها و وظایف و توانی که دارند، بهتر از این می‌توانستند در این زمینه کار کنند و باید به ایفای نقش بیشتری بپردازند.
وی افزود: بعضی از مؤسسات در مهجوریت‌زدایی از قرآن موفق بوده‌اند و بسیاری از آنها نیز موفق نبوده‌اند. به طور میانگین، می‌توان به مؤسسات نمره قبولی و نه نمره بالا داد، هر چند فعالیت بعضی از آنها بهتر بوده، ولی اکثرشان یا فعالیت محدودی داشته‌اند، یا فعالیت آنها به لحاظ کیفی اثربخشی لازم را نداشته است. یکی از دلایل این وضعیت، عدم وحدت رویه و فقدان متولی برای مسائل قرآنی در کشور ماست که باعث شد مؤسسات بعضاً بلاتکلیف باشند، بی‌راهه بروند و نتوانند مشکلاتشان را حل کنند، ولی در مجموع می‌توان نمره قبولی به آنها داد.
بشیری ادامه داد: وقتی مؤسسه‌ای تشکیل می‌شود، باید علت و هدف از تشکیل خود را در همان ابتدا مشخص کند. در حال حاضر، بعضی از مؤسسات حالت برخی افراد و مشاغل را به خود گرفته‌اند که متناسب با تغییر و تحولات اقتصادی و اجتماعی، رنگ عوض می‌کنند و تغییر رویه می‌دهند، به جای اینکه متناسب با شرایط، خودشان را تجهیز و مشکلاتشان را حل کنند. مؤسسات قرآنی نیز به جامعه نگاه می‌کنند و اگر امروز بازار حفظ قرآن داغ باشد، به این سمت می‌روند و فردا روز اگر بازار تأسیس مدرسه داغ باشد، به آن سمت حرکت می‌کنند. این تغییرات و از این شاخه به آن شاخه پریدن قطعاً تأثیر زیادی بر کیفیت فعالیت آنها می‌گذارد، در صورتی که باید از ابتدا طرح و برنامه داشته باشند و هدف خود در حوزه‌های مختلف را مشخص و برای مخاطب خاص خود برنامه‌ریزی کنند. بعضی از مؤسسات که البته تعدادشان کم نیست، آسیابشان همه چیز را خرد می‌کند و حتی افتخار می‌کنند که در مؤسسه خود از تمام گروه‌های سنی پذیرش دارند. این به نظر من، افتخار نیست. البته اگر ابزار، طرح و برنامه، نیروی انسانی و امکانات آن را داشته باشند، خیلی خوب است، ولی چنین چیزی تقریباً در سیستم آموزش و پرورش ما نیز وجود ندارد.
مهجوریت‌زدایی از قرآن نیازمند حمایت مالی است
مسعود ابوطالبی، مدیر مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) در استان اصفهان نیز در مهجوریت‌زدایی از قرآن، اظهار کرد: آن دسته از مؤسسات که هم برنامه‌ریزی دقیقی دارند و هم از تخصص لازم در آموزش، پژوهش و تبلیغ و ترویج برخوردارند و علاوه بر این، امکانات و خدمات خود را با دیدگاهی غیراقتصادی بنا نهاده‌اند، در مهجوریت‌زدایی از قرآن موفق‌اند.
وی افزود: بعضی از مؤسسات حال و هوای معنوی و تعهد نسبت به کار دارند، ولی متأسفانه فاقد پرسنل و کادر آموزشی قوی و متخصص هستند، بنابراین اگرچه خدماتی ارائه می‌دهند و در مواردی نیز موفق عمل می‌کنند، ولی فعالیت آنها همراه با نقص است و امکان دارد در مواردی ضربه هم بزنند. بخش دیگری از مؤسسات نیز هستند که از تخصص لازم برخوردارند و از بهترین اساتید و شیوه‌های نوین آموزشی استفاده می‌کنند، ولی از اهداف اولیه تأسیس خود دور شده‌اند، یعنی اگرچه دارای دیدگاه فرهنگی هستند، ولی متأسفانه به سمت درآمدزایی و مباحث اقتصادی نیز سوق یافته‌اند.
ابوطالبی ادامه داد: یک مؤسسه قرآنی برای اینکه بتواند خدمات خوبی ارائه دهد، هزینه‌های آن باید تأمین شود. درآمد اقتصادی منافاتی با حال و هوای معنوی و تعهد نسبت به کار ندارد، ولی برخی مؤسسات در این قضیه افراط می‌کنند، یعنی کسب درآمد از کلاس‌های آموزشی و خدمات مختلف را در اولویت قرار داده‌اند و برای اینکه بتوانند این درآمد را افزایش دهند، بعضاً کلاس‌ها و برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که خیلی هم رنگ‌وبوی قرآنی ندارد، به اجبار به عناوین فعالیت‌های خود اضافه می‌کنند و همین باعث می‌شود که حال و هوای قرآنی مجموعه و تشکیلات آنها کمرنگ شود و این خودش آسیب‌زاست.
بیشتر بخوانید:
- مؤسسات قرآنی برای مهجوریت‌زدایی از قرآن نیاز به حمایت دارند
- مؤسسات قرآنی خروجی قابل قبولی در مهجوریت‌زدایی از قرآن ندارند
- مؤسسات قرآنی در مهجوریت‌زدایی از قرآن نمره قبولی می‌گیرند
- مؤسسات قرآنی در مهجوریت‌زدایی از قرآن موفق نبوده‌اند
مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) اظهار کرد: متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلیل فشارهای اقتصادی که متوجه کشور ماست، حوزه فرهنگ آسیب دیده و در این حوزه، بیشترین آسیب را فعالیت‌ها و مباحث قرآنی متحمل شده‌اند. در واقع تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران اولویت‌های مهم‌تری دارند، در نتیجه بودجه فرهنگی را کاهش داده‌اند و حمایت از حوزه فرهنگ حالت شعاری به خود گرفته است.
وی بیان کرد: دولت و حکومت باید نگاه عمیق در حمایت از فعالیت‌های قرآنی داشته باشند و فقط درگیر کمیت فعالیت‌ها و ارائه گزارش آماری از آنها نباشند. برگزاری کلاس و همایش و مسابقه خوب است، ولی این‌ها کافی و عمیق نیست. اگر ما قرآن را فهمیده و به آن عمل کنیم، تمام مشکلات‌مان حل می‌شود.
ابوطالبی تصریح کرد: زمانی بود که وقتی مؤسسات قرآنی اطلاعیه‌ای برای برگزاری یک کلاس آموزشی منتشر می‌کردند، با ازدحام افراد برای ثبت نام در آن کلاس مواجه می‌شدند، ولی در حال حاضر باید هزاران تبلیغ انجام دهند و با مشقت، افراد را به سمت فعالیت‌های قرآنی جذب کنند که البته در شرایط کنونی، خودش یک هنر است. با توجه به ارتباطاتی که در دنیای جدید وجود دارد، دغدغه اکثر مردم دیگر مباحث قرآنی نیست. اگر روزی آموزش‌های قرآنی رتبه اول را در سبد خانوار داشت و خانواده‌ها دغدغه این نوع آموزش‌ها را برای فرزندان خود داشتند، در حال حاضر دیگر شاهد این وضعیت نیستیم، حداقل در مورد اکثریت افراد جامعه این موضوع صدق می‌کند.
حرف مؤسسات قرآنی خریدار ندارد
حمیدرضا تاجی، مدیر مؤسسه مهر تابان مهدوی نیز اظهار کرد: برنامه‌ها و فعالیت‌های مؤسسات حالت ابلاغی و دستوری ندارد و هر مؤسسه‌ای بنا به ضرورت‌هایی تأسیس شده، ولی آنچه مسلم است اینکه تعداد مؤسسات و حجم کاری که باید انجام شود، واقعاً کم است و در مقایسه با کاری که بر زمین مانده، به مؤسسات بیشتری نیاز داریم. شاید خیلی‌ها این حرف را قبول نداشته باشند، چنانکه برخی معتقدند مؤسسات قرآنی زیادی وجود دارد و حتی برخی بر این اعتقادند که مؤسسات کار موازی انجام می‌دهند، ولی من معتقدم با توجه به جمعیتی که باید پوشش داده شود، تعداد مؤسسات بسیار کم است.
وی افزود: از طرف دیگر، روش‌های آموزشی نیز به‌روز نیست. من در این خصوص از مؤسسه خودم انتقاد می‌کنم و از کار مؤسسات دیگر اطلاع ندارم، ولی سبک آموزشی کلاسیک با محوریت کلاس و تخته و معلم، با وجود این همه فضاهای مختلف رسانه‌ای شاید دیگر جواب ندهد و لازم است در آموزش مسائل دینی و قرآنی از ابزارهای دیگر استفاده کنیم. ضمن اینکه امکانات مؤسسات متأسفانه بسیار محدود است، چون این نگاه وجود داشته که برای فعالیت‌های دینی نباید پول دریافت کرد، معمولاً مؤسسات با کمک‌های خیرین اداره شده‌اند و لذا مبالغی که دریافت کرده‌اند، صرف هزینه‌های جاری آنها شده است و نتوانسته‌اند مجموعه خود را تجهیز کنند. امکانات مؤسسات در بعد آموزشی، کمک آموزشی و حتی اداری بسیار فرسوده و قدیمی است و در این شرایط، فاقد ابزار لازم برای انجام فعالیت‌های خود هستند. البته مؤسساتی وجود دارند که با این مشکل مواجه نیستند، ولی عمده آنها در این زمینه ضعیف‌اند و به شدت نیاز به کمک دارند.
مدیر مؤسسه مهر تابان مهدوی با بیان اینکه مؤسسات عمدتاً فاقد نیروی متخصص کافی هستند، اضافه کرد: نیروی متخصص وجود دارد، ولی تعداد آنها کم است. با اینکه از گذشته، بسیاری از مراجع برای تربیت نیروی انسانی تلاش می‌کردند، ولی تعداد آنها در حال حاضر بسیار کم بوده و تعداد مؤسساتی هم که وظیفه تربیت نیروی انسانی را به عهده دارند، کمتر شده است.
وی بیان کرد: باید بستر لازم برای فعالیت مؤثر مؤسسات فراهم شود. قوانین دست‌وپاگیر و ضوابط و بروکراسی‌های طولانی اداری، در مسائل فرهنگی به صورت خاص‌تر خودش را نشان می‌دهد، مثلاً اگر مؤسسه‌ای فرهنگی بخواهد فعالیتی مثل اجرای نمایش انجام دهد، چنانکه تجربه خود ماست، مدت زمانی که باید برای کسب مجوز و طی مراحل تعریف شده صرف کند، واقعاً فرسایشی و زائد است. بنابراین اولین کاری که باید انجام شود، این است که قوانین اضافی و زائدی که امکان حذف آنها وجود دارد، حذف شود.
مدیر مؤسسه مهر تابان مهدوی افزود: مؤسسات فرهنگی باید مورد اعتماد قرار گرفته و به رسمیت شناخته شوند. هنوز هم وقتی در جلسات با مراکز مختلف گفت‌وگو می‌شود، این نگاه وجود دارد که افراد از روی بیکاری مؤسسه‌ای ایجاد کرده و مشغول فعالیت هستند و حتی تصور برخی این است کسی که نمی‌تواند هیچ کاری انجام دهد، به سراغ کار فرهنگی می‌رود، در حالی که امروزه کار فرهنگی بسیار تخصصی شده است و امکان اینکه کسی بتواند بدون تخصص در این عرصه باقی بماند، وجود ندارد. در واقع هنوز این اعتماد در میان مراکز دولتی و خصوصی وجود ندارد که می‌توانند پروژه‌ای را به یک مجموعه فرهنگی سپرده تا به خوبی برایشان اجرا کند. آن بخش از کارها که در حال حاضر با واگذاری یا برون‌سپاری پیش می‌رود، به دلیل این است که الزامات قانونی دارد، وگرنه در همین حد نیز انجام نمی‌شد و متأسفانه حرف مؤسسات خریدار ندارد.
مؤسسات قرآنی در زمینه مهجوریت‌زدایی از قرآن نقش مؤثری دارند، اما برای اینکه این نقش مهم تحقق پیدا کند، ابتدا باید مؤسسات قرآنی به عنوان یک ظرفیت فرهنگی و مردمی به رسمیت شناخته شوند و مورد حمایت قرار گیرند و صرفاً به عنوان مرکزی برای آموزش و گذراندن اوقات فراغت مورد توجه قرار نگیرند. این مهم در گرو آن است که فعالیت این مؤسسات از منظر کمی و کیفی، آسیب‌شناسی و مورد بازنگری قرار گیرد، به‌گونه‌ای که در نوع فعالیت‌ها، سیاست‌ها و روش‌های آموزشی آنان بازنگری شود، و فعالیت آنها براساس برنامه‌ریزی‌های مدون علمی و پژوهشی و ارتباطی از جمله مخاطب‌شناسی و متناسب با نیازهای روز جامعه تدوین و اجرایی شود. در واقع باید اهداف و برنامه‌های مؤسسات قرآنی به گونه‌ای تدوین شود که هدف غایی آن صرفاً اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی و انجام یک‌سری فعالیت‌های آموزش‌‍محور نباشد، بلکه این اهداف و برنامه‌‌ریزی‌ها باید به گونه‌ای تدوین شود که مهجوریت‌زدایی از قرآن به عنوان هدف و سیاست محوری و اساسی مورد توجه قرار گیرد.
انتهای پیام
