اقلیت مسلمان جهان و 10 رویداد 2020؛ از ختم پرونده‌ای سیاه در نیوزیلند تا شوک کرونا

به گزارش ایکنا، سال 2020 در حالی تا چند روز دیگر به پایان می‌رسد که سالی همراه با اتفاقات کوچک و بزرگ در صحنه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در جهان بود و جامعه بشری تحت تأثیر این حوادث قرار گرفت.

مسلمانان جهان نیز در 2020 از تحولات این سال، که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر آنها تأثیرگذار بود، مستثنا نبودند و اتفاقات زیادی در دنیای اسلام رخ داد. شورش‌های دهلی در اعتراض به قانون تبعیض‌آمیز دولت هند علیه مسلمانان، ادامه حملات تروریستی در کشورهای اسلامی از سوی افراط‌گرایان، رشد اسلام‌هراسی، تأثیرگذاری اقلیت‌های مسلمان در تحولات سرنوشت‌ساز کشورهای مختلف و وضعیت وخیم جسمانی شیخ زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه، از مهمترین مسائلی بودند که در سال 2020 کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفتند. 

در این گزارش تلاش شده که به 10 اتفاق و تحول مهم در دنیای مسلمانان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، که در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفتند، به ترتیب مهم تا اهم پرداخته شود.

10- برگزاری دادگاه عامل کشتار کرایست چرچ

کشتار مسجد کرایست‌چرچ در نیوزیلند را می‌توان به عنوان یکی از بدترین اتفاقات سال 2019 دانست که برای اولین بار این کشور آرام را در بین کشورهای درگیر با پدیده اسلام‌هراسی قرار داد. کشتار کرایست‌‌چرچ علاوه بر اینکه در تاریخ این کشور اتفاقی بی‌سابقه بود، باعث افزایش توجهات به موضوع اسلام‌هراسی در این نقطه از جهان شد.

در نهایت دادگاه عالی نیوزیلند 27 آگوست 2020، برنتون تارانت ۲۹ ساله و استرالیایی را به دلیل ارتکاب به ۵۱ قتل و ۴۱ اقدام به قتل به حبس ابد و بدون امکان درخواست عفو محکوم کرد. این سنگین‌ترین حکمی است که تاکنون در تاریخ نیوزیلند به یک فرد داده شده و با این تصمیم دادگاه، این فرد استرالیایی باقی عمر خود را زندان خواهد بود اما این حادثه وجه دیگری هم داشت. براساس گزارشی که در مورد این رویداد و ابعاد آن از سوی کمیسیون سلطنتی تهیه شده بود، دستگاه امنیتی نیوزیلند خطر افراط‌گرایان جناح راست‌ را بیش از اندازه دست‌کم گرفته و بیشتر تمرکز خود را بر اسلام‌گرایان افراطی گذاشته بود که در نهایت باعث رخ دادن این کشتار وحشتناک شد.

9- رشد تأمین مالی اسلامی در کشورهای غیراسلامی

تأمین مالی اسلامی و مسائل مرتبط به آن مانند بانکداری از جمله حوزه‌های اقتصادی در جهان است که روز به روز در حال گسترش است. کشورهایی مانند اندونزی و مالزی تلاش دارند که با سرمایه‌گذاری‌ و حمایت‌ از شرکت‌ها و مؤسسات فعال در زمینه تأمین مالی اسلامی خود را به مرکز این خدمات در جهان تبدیل کنند اما در سال‌های اخیر حوزه تأمین مالی اسلامی علاوه بر کشورهای اسلامی در کشورهای غیراسلامی در حال رشد و گسترش است. در واقع به دلیل افزایش جمعیت مسلمان در بسیاری از کشورهای غیراسلامی مانند کشورهای قاره اروپا، خدمات تأمین مالی اسلامی نه تنها از سوی بانک‌های اسلامی این کشورها به متقاضیان ارائه می‌شود؛ بلکه از سوی نظام بانکداری این کشورها هم به رسمیت شناخته شده است.

آخرین مورد از این دست به بریتانیا بازمی‌گردد که بانک انگلستان راه‌اندازی تسهیلات مالی مبتنی بر شریعت را در دستور کار خود قرار داد. دوم دسامبر 2020 در هفته تأمین مالی اسلامی در لندن، یکی از مسئولان بانک انگلستان این خبر را اعلام کرد تا این بانک به اولین بانک غیراسلامی در بریتانیا و اروپا تبدیل شود که از تأمین مالی اسلامی حمایت و آن را به رسمیت شناخته است.

6- اعتراضات دهلی‌نو

پس از اینکه در سال گذشته، دولت هند به رهبری نارندرا مودی الحاقیه قانون جدید شهروندی هند را تصویب کرد، اعتراضات زیادی از سوی مسلمانان هند به دلیل ماهیت این موضوع صورت گرفت. این لایحه اصلاح قانون شهروندی مصوب سال ۱۹۵۵ است که براساس آن،‌ به پناهندگان غیرمسلمان از پاکستان، بنگلادش و افغانستان که به خاطر فرار از آزار و اذیت ‌دینی به هند می‌آیند، تابعیت هندی داده می‌شود و این لایحه شامل مسلمانان نمی‌شود.

این اعتراضات در زمستان و در هنگام سفر دونالد ترامپ (فوریه 2020) به هند به اوج خود رسید و مناطق مسلمان‌نشین دهلی‌نو، پایتخت این کشور صحنه درگیری بین مسلمانان و هندوهایی شد که حمایت پلیس این کشور را با خود داشتند. حداقل ۱۳ نفر از جمله یک پلیس جان خود را از دست دادند و بیش از ۱۵۰ نفر نیز مجروح شدند.

بیشتر درگیری‌ها در مناطق مسلمان‌نشین اطراف دهلی نو روی داد و هندوها با سنگ، قمه و در مواردی با سلاح گرم به مسلمانان و حتی مأموران پلیس ضد شورش حمله کردند. خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع بیمارستانی در پایتخت هند نوشت که بیشتر افرادی که در جریان درگیری به بیمارستان منتقل شدند، با سلاح گرم زخمی شده بودند. انتشار تصاویر و فیلم‌هایی که هندو‌ها، مسلمانان را مورد ضرب و شتم و آزار قرار داده‌ بودند، آن هم در کشوری که همواره به دلیل تنوع قومی و دینی خود مورد توجه بوده است، باعث اعتراض جهانیان به دولت هند شد. 

7- واکنش جهانی به اسلام‌ستیزی رئیس‌جمهور فرانسه

پس از اینکه یک معلم تاریخ فرانسوی به دست افراطی منسوب به گروه‌های اسلام‌گرا به دلیل نشان دادن کاریکاتوری توهین‌آمیز از پیامبر اسلام(ص) در پاریس به قتل رسید و حملات تروریستی که بعد از آن در پاریس، حومه و شهر نیس، در جنوب این کشور رخ داد؛ امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در اظهاراتی اسلام را دینی در بحران توصیف کرد. این اظهارات اسلام‌ستیزانه در کنار فشار به مؤسسات و مساجد فرانسه به بهانه مبارزه با افراطی‌گری باعث اعتراضات بسیاری از سوی مسلمانان سراسر جهان شد.

این اقدامات باعث نشد که دولت فرانسه از فشار به مسلمانان این کشور بکاهد. دوم  اکتبر(۱۱ مهرماه) دولت فرانسه لایحه‌ای را تصویب کرد که براساس آن، نظارت دولت بر تمام مساجد فرانسه و تأمین مالی آنها افزایش خواهد یافت و آموزش امامان مساجد از سوی دولت فرانسه انجام خواهد گرفت. لایحه‌ای که ممکن است در ابتدای سال 2021 به تصویب نهایی برسد و فشارها بر اقلیت مسلمان فرانسه را افزایش دهد.

6ـ وضعیت حاد و بغرنج اقلیت مسلمان روهینگیا در میانمار

جنایات مداوم نیروهای مسلح میانمار و شبه‌نظامیان بودایی علیه اقلیت مسلمان روهینگیا از سال 2017 شروع شده و تاکنون هزاران مسلمان اقلیت روهینگیا مجبور به ترک خانه خود و پناهندگی به کشورهای دیگر مانند بنگلادش شده‌اند. این اقدامات که با حمایت غیرمستقیم آنگ سان سوچی، رئیس دولت میانمار صورت گرفته، باعث شد که دولت گامبیا به نمایندگی از کشورهای اسلامی وی را به دادگاه بین‌المللی لاهه به اتهام ارتکاب به جنایات جنگی بکشاند.

با این همه وضعیت اقلیت روهینگیا در میانمار همچنان تأسف‌بار است. این پناهندگان در اردوگاه‌های پناهندگی بنگلادش و سایر کشورهای همسایه میانمار در وضعیت ناگواری به‌سر می‌برند. اقدام اخیر دولت بنگلادش برای انتقال این افراد به جزیره باسان چار که وضعیت اقلیمی نامناسبی دارد، باعث معطوف شدن دوباره توجهات جهانی به این اقلیت مسلمان شد.

5 ـ ادامه اقدامات تروریستی در کشورهای اسلامی

در شرایطی که دولت‌ها و رسانه‌های غربی، افراط‌گرایان به ظاهر اسلام‌گرا را عامل تروریسم در کشورهای خود می‌دانند، کشورهای اسلامی و مسلمانان همچنان اولین و بزرگترین قربانیان افراط‌گرایی باقی ماندند.

اقدامات تروریستی، کشتار و ربودن شهروندان کشورهای عمدتاً مسلمان در 2020 همچنان ادامه پیدا کرد. افراط‌گرایان عضو گروه‌هایی مانند بوکوحرام، داعش، القاعده و طالبان در بسیاری از کشورهای اسلامی مانند افغانستان و نیجریه اقدام به ارتکاب اعمال تروریستی خود پرداختند؛ روندی که به نظر می‌رسد که با توجه به ادامه شرایط سیاسی کنونی همچنان ادامه داشته باشد و  تنها قربانیان آن افراد بی‌گناه هستند.

4 ـ وضعیت نگران‌کننده شیخ زکزاکی

وضعیت نگران‌کننده شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه که از سوی دولت این کشور زندانی شده همچنان در صدر اخبار  مسلمانان آفریقا بود. پس از اینکه در سال ۲۰۱۵ شیخ و همسرش به بهانه واهی اختلال در نظم عمومی دستگیر شدند، در سال ۲۰۱۶ دادگاه عالی حکم بی‌گناهی و دستور آزادی وی را صادر و اعلام کرد که باید به او غرامت پرداخته شود. اما وی آزاد نشد و پرونده او به دادگاه ایالتی کادونا ارجاع داده شد.

با این همه انتشار اخبار و تصاویری از وضعیت نگران‌کننده وی باعث شد که سازمان‌های حقوق بشری به دلیل سهل‌انگاری عمدی و تلاش دولت نیجریه برای حذف یک چهره مذهبی اعتراضات زیادی انجام دهند.

3 ـ اعتراضات به وضعیت مسلمانان اویغور در چین

حکومت چین به دلایل ایدئولوژیک همواره مخالف حضور دین و دینداران در اجتماع بوده و همواره حکومت این کشور به دلیل فشارهای زیادی که به افراد باورمند به دین (اعم از مسلمانان و مسیحیان) آورده، مورد انتقاد بوده است. اما در سال‌های اخیر این دیدگاه حکومت چین، تبدیل به اعمال نوعی دین ستیزی آشکار در قبال پیروان ادیان مختلف شده و در این میان وضعیت مسلمانان اقلیت اویغور که در شمال غربی این کشور زندگی می‌کنند بیش از همه اسفبارتر است.

در سال 2020، انتشار تصاویری از کمپ‌های کار اجباری دولت چین برای اویغورها و انتشار اخباری در مورد فشار، شکنجه، قتل‌های سیستماتیک و مجبور کردن مسلمانان برای تغییر باورهای خود، انتقادات جهانی از سوی دولت‌ها و سازمان‌های حقوق بشری برانگیخت. این وضعیت تا جایی پیش رفت که پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان در کتاب اخیر خود از آنها به عنوان افراد تحت ستم یاد کرده است.

2 ـ نقش مهم مسلمانان در پیروزی بایدن در رقابت‌های ریاست‌جمهوری

انتخابات امسال ریاست‌جمهوری آمریکا را می‌توان مهمترین انتخابات تاریخ معاصر ایالات متحده دانست که در آن نقش اقلیت‌های نژادی و دینی بیش از هر زمان دیگری برجسته بود. بیشتر مسلمانان آمریکا با توجه به نوع نگاه دونالد ترامپ به مسلمانان، در این انتخابات به حزب دموکرات و نامزد آن متمایل شدند. بایدن وعده داده که از مسلمانان، حمایت خواهد كرد و همانگونه كه در وب‌سایت مبارزات انتخاباتی وی اعلام شد، قانون ممنوعیت سفر دولت ترامپ علیه شهروندان چند کشور اسلامی را در روز اول آغاز به کار دولت خود لغو خواهد كرد.

تلاش برای جلب آرای مسلمانان تا آنجایی پیش رفت که تیم تبلیغاتی جو بایدن، از آیات قرآن برای این کار استفاده کرد. بایدن اولین نامزد ریاست‌‌جمهوری در تاریخ آمریکا شد که قبل از انتخابات با سازمان‌های اسلامی آمریکا مانند CAIR صحبت کرده است. پیروزی بایدن در این انتخابات امید مسلمانان این کشور را برای بهبود وضعیت خود و رفع نابرابری بالا برده است.

1 ـ و اما شیوع کرونا و تغییر در سبک زندگی دینی مسلمانان

مهمترین اتفاقی که سال 2020 را از سایر سال‌ها متمایز کرد، شیوع ویروس کرونا و تأثیرات عمیق آن بر ابعاد مختلف جامعه بشری از سیاست گرفته تا مسائل فرهنگی بود. از دسامبر ۲۰۱۹ (آذر ۱۳۹۸) تا امروز 22 دسامبر ۲۰۲۰ (2 دی ۱۳۹۹) بیش از یک سال می‌گذرد. حدود  یک سال پیش نخستین مورد ابتلا به ویروس ناشناخته کرونا در شهر ووهان چین ثبت شد و تا امروز بیش از ۷۵ میلیون و ۳۴۳ هزار نفر در ۲۱۸ کشور جهان درگیر این بیماری شده‌اند و آمریکا با نزدیک به ۱۸ میلیون مبتلا و حدود ۳۲۱ هزار فوتی، در صدر جدول قرار دارد.

تا لحظه تنظیم این گزارش، شیوع ویروس کرونا در جهان که تقریباً یک ساله شده است یک میلیون و ۷۰۸ هزار و ۸۳۷ انسان را در سراسر جهان قربانی کرده است.

شیوع کرونا تغییرات بسیاری در زندگی اجتماعی افراد ایجاد کرد و مسلمانان هم از این تحولات بی‌نصیب نماندند. لغو مناسک عبادی عمره و محدودیت بی‌سابقه برای ادای حج تمتع، کاهش یا ممنوعیت حضور نمازگزاران در مساجد و اماکن مذهبی و سایر موارد مشابه باعث شد که عبادات و مراسم مذهبی مسلمانان به مانند پیروان سایر ادیان تحت تأثیر قرار گیرد.

با این همه مسلمانان در سراسر جهان تلاش کردند عبادات خود را با استفاده از روش‌های جایگزین و فناوری‌های جدید انجام دهند. مراسم حج، با حضور زائران داخلی عربستان انجام شد، فضای مجازی جای دید و بازدیدهای رمضانی را گرفت، استفاده از ابزارهای مالی آنلاین برای پرداخت صدقات افزایش یافت و مساجد با رعایت شیوه‌‌نامه‌های بهداشتی تلاش کردند برگزاری نماز جماعت را ممکن کنند؛ روش‌هایی که شاید با ادامه شیوع کرونا در سال 2021 هم ادامه یابد.

گزارش از محمدحسن گودرزی