قم؛ پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال 1400

به گزارش ایکنا، به نقل از ستاد ارتباطات رسانه‌ای فهما، آیین معرفی شهر مقدس قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر ایران اسلامی، عصر امروز 16 مردادماه، در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) با حضور آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی، تولیت حرم مطهر کریمه اهل بیت(س)، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین حبیب‌رضا ارزانی، مشاور وزیر و رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور و سید‌موسی حسینی‌کاشانی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین ارزانی، در این آیین طی سخنانی اظهار کرد: از زمان آغاز رویداد ملی فهما، تا به امروز که پایتخت این رویداد ملی معرفی شد، یک سال زمان طی شد؛ در استان قم  شاهد حضور و فعالیت چشمیگر کانون‌های فرهنگی هنری در برنامه‌های مختلف بودیم.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ادامه داد: طبق فرمایش مقام رهبری(مدظله العالی) عموم فعالیت‌های ما متمرکز بر اندیشه‌ورزی و تفکر بود تا بررسی کنیم که با چه مدلی می‌توانیم به مطلوب رسیده و کارکردهای متکثری که برای مساجد وجود دارد را نَه ایجاد، بلکه احیا کنیم، چراکه این کارکردها در صدر اسلام بوده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین ارزانی گفت: ما در حقیقت وظیفه اصلی و ذاتی خود را انجام می دهیم؛ م‌لفه مهمی که فهما دنبال می‌کرد بحث هم‌گرایی و هم‌افزایی است، امام جماعت در مسجد رئیس و جلودار است بنابراین همه نهادها و سازمان‌هایی که در مسجد حضور دارند به امام جماعت کمک می کنند تا آن هدف والا محقق شود؛ ذیل همین نگاه بود که بیش از یک سال تلاش شد و چندین کمیته میان ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری و  پایگاهی بسیج در مساجد شکل گرفت و اکنون بعد از گذشت 26 سال اولین تفاهم‌نامه میان ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد و سازمان بسیج و بسیج مستضعفان منعقد شد.‌

وی با اشاره به اهداف پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی گفت: تلاش ما بر فعال سازی عرصه‌های فرهنگ و هنر براساس آن چیزی است که با معیارها و استاندارها و شاخصه های مسجد قابل تألیف است، هر هنری قابلیت عرضه در مسجد را ندارد، هنری در مسجد قابل عرضه است که متعالی باشد، هنر نَه برای هنر بلکه برای تعالی.

مشاور وزیر و رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، ادامه داد: بحث بعدی آموزش و تربیت نیروهای متخصص و متعهد انقلابی است، موضوع دیگری که باید به آن توجه شود اینکه برخی فعالیت‌هایی که در مساجد انجام می شود روزآمد نیست، ما برای روزآمد کردن این فعالیت‌ها تلاش می‌کنیم و در این عرصه برخی فعالیت‌ها مدل های خوبی برای دنیاست که تلاش می‌کنیم آنها را استانداردسازی و شاخص‌سازی کرده و با زبان روز عرضه کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین ارزانی گفت: بچه‌های مسجد خالصانه تلاش می‌کنند اما این تلاش‌ها نیاز به آموزش دارد، ما در  قالب طرح ملی فهما تلاش می‌کنیم تا این استانداردسازی آموزشی را برای آنها داشته باشیم. در مجموع برای ایجاد رقابت سالم در یک زیست بوم فرهنگی هنری در دل مسجد تلاش کردیم و نام این زیست بوم را فهما گذاشتیم.

وی افزود: رویداد ملی فهما در قالب هشت عرصه شامل «قرآن و عترت»، «شبکه‌سازی و ساماندهی»، «هنر متعالی»، «کتاب و کتابخوانی»، «مناسبت‌های ملی و مذهبی»، «فضای مجازی و رسانه»، «غنی سازی اوقات فراغت» و «خلاقیت و نوآوری  و همچنین 18 شاخص و در ذیل آن 72 موضوع شکل گرفت که در این مسیر کار هماهنگ، منسجم و شبانه‌روزی انجام شد و در پایان کار و جمع‌بندی آن که مربوط به قبل از شیوع کرونا می شود، توانستیم همه اعضای کانون‌ها را در سامانه بچه‌های مسجد ثبت کنیم،  همه موارد فعالیت کانون‌ها در این سامانه ارائه و امتیازدهی از صفر تا 20 هزار امتیاز ثبت شد.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، گفت: در پایان و پس از بررسی شاخص‌ها، برای اینکه ضریب اطمینان بالاتر برود، هشت گروه داوری که از شاخصین ملی در رشته‌های مختلف بودند، فعالیت‌ها را ارزیابی کردند. در این میان استان قم از ابتدا برتر نبود اما به شدت تلاش کرد و به این جایگاه رسید، تا جایی که در تمامی شاخص‌ها به جز چند مورد که رتبه دوم و سوم را به دست آورد در باقی موارد موفق به کسب رتبه اول شد؛ بر این اساس استان قم تا پایان سال 1400 پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران است،

وی در ادامه گفت: مدل‌های بسیار ارزشمندی در جمهوری اسلامی داریم که نتوانستیم درست عرضه و استانداردسازی کنیم، یکی از این مدل‌ها فعالیت های مسجدی است که قابلیت عرضه جهانی دارد.

در ادامه این مراسم سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، طی سخنانی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های حضرت رسول(ص) این بود که آن حضرت رسالت خود را با کتاب آغاز کرد و وحی مکتوب از آغاز بعثت همراه پیامبر(ص) بود، اظهار کرد: از ویژگی‌های خاص نبی مکرم اسلام این بود که بعثت نبوی از مسجد آغاز شد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر زمانی که دولت شهر اسلامی می خواهد شکل گیرد و پیامبر(ص) به مدینه می‌آید، نخستین قدم خود را با تأسیس مسجد آغاز می‌کند، بنابراین به نظر می‌آید دو فاز اصلی بعثت و رسالت نبوی، کتاب قرآن و دیگری مسجد است که از آغاز بعثت و در تدوام تمدن‌سازی اسلامی پیوند با این مهم دارد. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه انقلاب اسلامی نیز در تدوام این مسیر پیامبر(ص) با مسجد پیوند وسیعی داشت، اظهار کرد: در دوران مختلف از جمله دفاع مقدس این پیوند بروز و ظهور ویژه ای داشت و فعالیت‌های متعددی در دل مسجد شکل گرفت.

صالحی یادآور شد: یکی از مجموعه‌های فعال در مساجد، کانون‌های فرهنگی هنری هستند، اکنون در سطح کشور 25 هزار و 500 کانون با بیش از دو میلیون عضو حضور دارند که مشخصات آنها در سامانه بچه‌های مسجد ثبت شده است، این گستره از ظرفیت‌های قابل توجه فرهنگی، دینی و انقلابی ما است و اقتضا می‌کند که آن را گسترش و تعمیق ببخشیم.

وی افزود: دوستان ما در کانون‌های فرهنگی هنری مساجد ایده‌های مختلفی را در سال‌های اخیر و در تداوم فعالیت‌های پیشین دنبال کردند، یکی از این ایده‌ها(فهما) است و بیش از 25 هزار کانون در سال گذشته درگیر با یک رقابت وسیع و متنوع در قالب هشت شاخه، شاخص و محورهای مختلف و در نهایت 72 موضوع شدند قابل توجه بوده و از درون این رقابت پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران بیرون آمده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: هدف این بود که در یک رقابت و مسابقه به رتبه‌ای برسیم که الگوها متمایز و مشخص شود و سپس این الگوها تکثیر شود، به نظر بنده در این مسیر و رقابت که در سال گذشته انجام شد محصولات و تأثیرات متعددی را در درون کانون‌های فرهنگی هنری و بیرون از آن داشته‌ایم که باید نسبت به گسترش و عمق بخشی آن در سال‌های آینده بیشتر تلاش شود.

صالحی ابراز کرد: در این میان باید به چند نکته توجه کنیم، نکته اول اینکه باید بتوانیم ایده‌ها و ابتکارات خلاقانه کانون‌ها را منتشر کنیم، این کانون‌ها مردمی هستند و تنوعی که در فضای کانون‌ها می‌بینیم یک ظرفیت است، نشر این ابتکارات و خلاقیت‌ها فرصت مبارکی است زیرا بخشی از این دو میلیون نفر عضو در کانون‌ها اگر نگوییم همه اما اکثریت قاطع اعضا نوجوان و جوان هستند که فضای سنی آنها حول ابتکار و خلاقیت می‌چرخد.

وی ادامه داد: نکته دوم این حرکت آن است که می‌تواند به کمک ایجاد شبکه‌های مفهومی و موضوعی بیاید، به عبارتی دیگر در سطح این 25 هزار و 500 کانون و دو میلیون نیروی جوان شبکه‌های مهفومی و موضوعی پدید می‌آید، در واقع در 72 موضوع و هشت شاخص در شکل کلان پیوستگی و شبکه‌سازی مجموعه‌ای ایجاد می‌شود، برای مثال کانون‌هایی که در حوزه نقاشی، سرود، حوزه‌های دینی و مذهبی و تلاوت قرآن فعال هستند با یکدیگر ذیل یک شبکه مرتبط شده و در کنار هم قرار بگیرند، این امر کمک به شکل‌گیری شبکه‌هایی در هر حوزه و موضوع می‌شود که سبب خواهد شد بسیاری از حوزه‌ها فعال و ظرفیت تصاعدی پیدا کنند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: رویداد فهما در سال 98 می‌تواند چشم‌اندازی برای سال‌های آتی باشد، اما سومین نکته در این رویداد الگوسازی است، به این معنا که وقتی شاخه‌های مختلف 25 هزار و 500 کانون به سمت الگوسازی حرکت کنند، کارهای متعددی می‌توان انجام داد تا کانون‌هایی که ممکن است در فضایی وارد نشده باشند تشویق به ورود شده و فعالیت کنند.

صالحی افزود: به نظر می‌آید تداوم این اهداف و موارد مشابه در سال نخست انتخاب پایتخت فهما، می‌تواند چشم‌اندازی را برای سال‌های آینده فراهم کند، علاوه بر این تأثیرات این انتخاب در فضای بیرون مسجد نیز مؤثر است، این اتفاق می‌تواند منجر به تأثیرگذاری جریان مسجدی بر جریان‌های فرامسجدی شود.

وی ادامه داد: اینکه جریان تئاتر به مسجد بیاید و روی غیرمسجد اثر بگذارد، جریان سرود و فضاهای آوایی مسجد بر فضای غیرمسجد اثر بگذارد، جریان هنرهای تجسمی مسجد بر فضای هنرهای تجسمی غیرمسجد اثر بگذارد یک جریان فرهنگی دینی را ایجاد می‌کند. یکی از مواردی که همواره دغدغه بوده و هست این است که 80 میلیون ایرانی در تمام ایام سال احساس کنند که با مسجد مرتبط هستند. این نگاه باعث می‌شود که 25 هزار و 500 کانون و سایر نهادها همچون پایگاه‌های بسیج بتوانند بر جریان فرامسجدی اثرگذار باشند، این موارد از مولفه‌هایی بود که فهما به دنبال آن بود.

قم؛ پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال 1400

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: این که استان قم به عنوان اولین پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی انتخاب شد، امری مبارک است، طبیعی است که قم پایتخت فرهنگی تشیع است، پایتخت فرهنگی و مرکز اصلی انقلاب اسلامی است و بوی انقلاب از قم استشمام می‌شود. به یک معنا پایه‌های اصلی انقلاب اسلامی ایران و مسجد ارتباط وسیعی با قم داشتند و بنابراین از آنجایی که ظرفیت قم قابل توجه بود در نتیجه این انتخاب صورت پذیرفت.

صالحی اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی ناشی از شیوع ویروس کرونا، انتخاب قم به عنوان پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران اسلامی تا سال 1400 امتداد دارد، از سوی دیگر از آنجایی که اولین سال برگزاری و انتخاب پایتخت است طبیعتا این انتخاب روی سال‌های آتی نیز تأثیر می گذارد زیرا از ورای این پایتختی اتفاقات دیگر در کانون‌ها رقم می‌خورد، یعنی مسیر در شریان جریان فعالیت‌های شهرستان‌ها و استان‌های ایران حرکت می‎کند، اما طبیعتاٌ شروع کننده این مسیر قم است، بنابراین هراندازه که این شروع محکم‌تر و پر برنامه‌تر باشد طبیعتاً دیگران را نسبت به مسیرهای بعدی رهنمون می‌کند.

وی تصریح کرد: در گذشته نیز همین گونه بود، شهر مقدس قم از سال 1341 خیزش‌ها را آغاز و به تدریج سایر شهرها نیز حرکت خود را آغاز کردند، سال 1356 نیز خیزش مجدد از قم آغاز شد و به سایر شهرها راه یافت، ما امیدواریم که بحث پایتخت فرهنگ و هنر مساجد ایران با این نگاه شروع شود که نقطه آغاز قم است و در این مسیر اگر استان قم با توجه به توانایی‌هایی که داشته و دارد حرکت کند، شاهد تاثیرات شگرفی خواهیم بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: ظرفیت حوزه علمیه قم اقیانوس بی‌پایانی است، از سوی دیگر فضاها و موقعیت‌های قم و مراکز فرهنگی و دینی که در این شهر وجود دارد قابل توجه است، در نتیجه این ظرفیت‌ها می‌تواند کمک کند تا در یک سال و نیم آینده شاهد این باشیم که کانون‌های فرهنگی هنری این استان و سایر استان‎ها اتفاقات خوبی را رقم زده و شاهد نوآوری باشیم به گونه ای که امسال و سال آینده بتوانیم فعالیت استان‌ها و شهرستان‌های دیگر را با ارجاع به قم و فعالیت‌های و برنامه‌های این استان برای تحول و حرکت فرهنگی در مساجد و کانون‌های مساجد ببینیم. 

صالحی در پایان گفت: این انتخاب را که با دهه امامت و ولایت، در آستانه عید غدیر و شب جمعه مصادف شده است به فال نیک می گیریم و امیدواریم که منشً خیر و برکت مادی و معنوی برای استان و جامعه مسلمانان ایران و بلکه جهان شود.