آیا کرونا مانع حضانت فرزند است

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس خارج فقه آیت‌الله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» ‌چهارشنبه، 15 مردادماه در فضای مجازی منتشر شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: در اطاعت و عدم اطاعت از همسر، میان زن و مرد تفاوتی وجود دارد. اگر مرد مانع انفاق زن بشود، ناشز محسوب می‌شود و اگر زن مطیع مرد نباشد، ناشزه محسوب می‌شود. ما توضیح دادیم که زن چه زمانی ناشزه محسوب می‌شود. گفتیم وقتی تکالیفی که عرف به او واگذار کرده است را انجام ندهد، صدق نشوز می‌کند. عبارت صاحب جواهر در تتمه کتاب النکاح در بحث نشوز این است: «ضرورة تحقق النشوز بالعبوس والاعراض والتثاقل وإظهار الكراهة له بالفعل والقول ونحوهما مما ينقص استمتاعه بها وتلذذه بها». ایشان می‌فرماید تحقق نشوز با عبوس است، یعنی همسر به شوهرش اخم بکند. همچنین صدق نشوز بسته به اعراض و تثاقل است، یعنی وقتی از او درخواستی می‌کند، سنگینی کند و انجام ندهد و همچنین اظهار کراهت و بدبینی به او داشته باشد، چه به سخن باشد، چه کاری بکند که نشانه عبوس و تثاقل باشد و مانند آن؛ مثلاً کاری کند که دلیلی بر بی‌اهمیتی باشد.

وی ادامه داد: مرحوم صاحب جواهر تصریح دارد: «بل لا ينبغي التأمل في تحققه بتبرمها بحوائجه المتعلقة بالاستمتاع أو الدالة على كراهتها له»؛ ایشان می‌فرماید اگر همسر نسبت به حوائجی که متعلق به شوهر است، اخم بکند یا دلالت کند بر اینکه این زن از شوهر بدش می‌‌آید، جزء نشوز است. پس نشوز در امور متعلق به شوهر علی الاطلاق است، چه امور خانوادگی و چه اموری که مربوط به شخصیت مرد باشد. در مورد تزاحم حقوق هم گفتیم که زن تا می‌تواند باید جمع بکند، ولی اگر نتوانست جمع بکند، باید اگر بحث نفس مطرح است، حفظ جان را مقدم کند و به قدر ضرورت اطاعت نکند.

استاد حوزه علمیه تأکید کرد: یکی از بحث‌های منطبق با همین مباحث خانوادگی این است که اگر زن و مردی که حضانت فرزندی را دارند، دچار بیماری کرونا شوند، آیا در این صورت حضانت مادر لغو می‌شود یا لغو نمی‌شود؟ به عبارت بهتر، آیا تقدم با حق کودک و کسی است که می‌خواهد مورد حضانت واقع بشود یا تقدم با حق مادر و پدری است که می‌خواهند حضانت را داشته باشند. به طور فشرده عرض می‌کنیم عنوان حضانت از ماده «حضن» است و در زبان عربی به مرغ‌هایی که تخم یا جوجه خودشان را زیر بال و پرشان می‌گیرند، عنوان «حضانت» را به کار می‌برند.

وی افزود: به لحاظ معنای اصطلاحی، حضانت یعنی اینکه کسی کارهای دیگری را متقبل بشود و کارهای او را انجام بدهد. حالا اینکه تربیت هم دخالت در حضانت دارد یا کارهای دیگری که مربوط به تعلیم و تربیت داخل در حضانت است یا نیست یک بحث دیگری است. اگر یک روزی حضانت شامل تعلیم و تربیت هم بود، شخصی که حضانت را قبول کرده است باید هزینه تعلیم و تربیت را هم بپردازد. بنابراین حضانت یک مفهوم عام است و شامل کودک و غیر آن می‌شود. حالا این پرسش را مطرح می‌کنیم که آیا حضانت حقیقت شرعیه است یا حقیقت عرفیه است؟ عرض ما این است که اکثر احکام اسلامی به عنوان ممضی مطرحند و وقتی چنین باشد، بحث حضانت هم بحث عرفی می‌شود که شارع برای آن حد و حدودی معین کرده است. در عرف، حضانت به این معناست که کسی سرپرستی دیگری را بر عهده داشته باشد.

وی افزود: آیا در قرآن بحثی از حضانت داریم؟ در قرآن بحثی از حضانت نداریم، ولی در دو جای قرآن بحث کفالت مطرح شده است. یکی در داستان حضرت مریم و حضرت زکریا و یکی در داستان حضرت موسی که بحث کفالت مطرح شده است. می‌توانیم بگوییم نسبت حضانت و کفالت، عموم و خصوص مطلق است. بنابراین کفالت شامل حضانت هم می‌شود. یک بحث دیگر این است که حضانت حق است یا حکم است. عرض ما این است که حضانت یک حقی است که شرع مقدس برای افرادی مقدر کرده است.

وی در پایان گفت: در اسلام شرط است که زن و مرد برای حضانت مسلمان باشند، همچنین باید عفیفه باشند و به امورات بچه رسیدگی کنند. اگر شرط بدانیم که در حضانت، باید بچه محفوظ باشد و اصل حضانت برای حفظ فرزند است، و از طرفی اگر زن و شوهر مریض باشند، با حضانت طفل سازگاری ندارد، می‌توانیم بگوییم در اینجا حق حضانت زن یا مرد از بین می‌رود؛ چه در مدت حضات هفت ساله باشد، چه در زمان حضانت نه ساله باشد. البته شاید در بعضی از موارد، منافاتی بین بیماری و حضانت وجود نداشته باشد؛ یعنی مادر هم مریض باشد و هم حاضنه باشد، به خاطر اینکه حضانت همیشه بالمباشره نیست و بالسبب است. مثلاً طرف کسی را به عنوان مراقبت استخدام می‌کند.