سرّ شب‌های قدر در روز عرفه/ خلوت دعای عرفه امسال را از دست ندهیم

عباس تقویان، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان بخشی از معارف عمیق روز و صحرای عرفه پرداخت و با تأکید بر اینکه روز عرفه و اعمال این روز را باید در لابه‌لای اعمال حج ببینیم، گفت: اگر بخواهیم معرفت کاملی نسبت به عرفه داشته باشیم باید کل مناسک حج را از نظر بگذرانیم و ببینیم حج خانه خدا اساساً چه خصوصیتی دارد که در درون این مناسک و مشاعر، چنین رازی قرار داده شده است.

حج؛ بستری برای بنده‌پروری

وی ادامه داد: هر عبادتی اسرار خاص خود را دارد، اما حج خانه خدا به واسطه اجتماعش به تمام جنبه‌های عبودی و تکالیف سخت و طاقت‌فرسایی که در خود دارد، ما را به این مسئله رهنمون می‌کند که خداوند می‌خواهد بستری برای بنده‌پروری فراهم کند و مناسک حج از ابتدا تا سرانجام آن دارای چنین ویژگی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: در حج لایه‌های پنهانی از عبودیت و تقرب به ذات اقدس الهی وجود دارد. زائران بعد از به جا آوردن حج عمره روز هشتم ذی‌الحجه تلبیه گفته راهی بیابان عرفات که خارج از مکه قرار دارد می‌شوند.

وی حج عمره‌ای که قبل از حرکت به سمت عرفات انجام می‌شود، را مقدمه‌ای برای تربیت و انسان‌سازی حجاج دانست و گفت: زمانی که زائران به سمت عرفات حرکت می‌کنند به حدودی از بلوغ و بندگی رسیده‌اند و می‌روند تا در صحرای عرفات خودشان را بیشتر بشناسند و تقرب بیشتری به خدا پیدا کنند.

وقتی دوباره زاده می‌شوی

تقویان در ادامه به بیان مفهوم واژه عرفه پرداخت و گفت: کلمه عرفه از عرفان و معرفت گرفته شده و نام‌گذاری این سرزمین مقدس به همین مسئله بازمی‌گردد. عرفه جایی است که انسان به نهایت عرفان شهودی و معرفت ربوبی دست پیدا می‌کند. پس از وقوف در عرفات حجاج در مشعر وقوف می‌کنند. مشعر نیز از ریشه شعور است. معرفت عرفاتی و شعور مشعری در کنار هم حاجی را به وقوف در منا واصل می‌کند که در ادامه آن ذبح و قربانی و خروج از احرام انجام می‌شود و در این هنگام است که زائر مقام حاجی بودن را دریافت و به درجه بالایی از معرفت و شعور می‌رسد به نحوی که گویا مجدداً زاده شده است.  

این استاد دانشگاه با خاطرنشان کردن این مسئله که صحرای عرفات و روز عرفه با یاد و نام امام حسین(ع) گره خورده است، گفت: مسئله نیمه تمام ماندن حج سیدالشهدا(ع) و حرکت ایشان به سمت کربلا از جمله دیگر اسرار عرفات است که هر چه بیشتر در آن تفکر کنیم یافته‌های معنوی و مفهومی بیشتری کسب خواهیم کرد.

اسرار عرفات با امام حسین(ع) گره خورده است

وی اضافه کرد: نگاهی اجمالی به دعای عرفه امام حسین(ع) نشان‌دهنده عمق معرفت ایشان به خداوند است. فرازهای این دعا ارتباط عمیقی با اسرار صحرای عرفات دارد. این دعا سرشار از اظهاربندگی و معیارهای قرب‌روبی است و امام حسین(ع) نعمت‌های الهی را می‌شمارند و عظمت خداوند را با نعمت‌ها مطرح و بعد خود را به عنوان یک انسان در برابر این عظمت قرار می‌دهند و می‌فرمایند که خدایا من بنده کوچکی هستم که نمی‌توانم از عهده شکر این همه نعمت بربیایم.

تقویان افزود: این نهایت اقرار به بندگی یک بنده است که نزد خداوند به ناتوانی خود در برابر شمارش نعمت‌های الهی اشاره کند. اوج معرفت انسان نسبت به ذات اقدس ربوبی معرفت داشتن به مضامین دعای عرفه است و این دعا ما را به افق‌ها و معرفت‌هایی بی‌بدیل می‌رساند. عرفان حقیقی به واسطه خداشناسی رخ می‌دهد و خداشناسی از مسیر خودشناسی به دست می‌آید.

راه دست‌یابی به تمام بنیان عرفان اسلامی در یک دعا

وی با اشاره به اینکه تحقق حدیث هر کس خود را شناخت خدای خود را می‌شناسد به خوبی در مضامین دعای عرفه خود را نشان می‌دهد، افزود: امام حسین(ع) به صورت مفصل به انسان نشان می‌دهند که چگونه نسبت به نفس خود معرفت پیدا کند و از این خودشناسی چگونه به خداشناسی برسد و همین مسئله بنیان و درون مایه عرفان اسلامی است و اگر کسی خواسته باشد به عمق معرفت ربوبی برسد، راه همین است.

روز عرفه شب قدر است

تقویان به روایت‌های فراوانی که به ارتباط لیالی قدر و عرفه نیز اشاره کرد و گفت: شب‌های قدر، شب‌های توبه و قرب الهی است. در ادعیه و روایت‌ها به صورت مکرر بیان شده کسانی که نتوانسته‌اند شب قدر را به خوبی درک کنند، امیدی نداشته باشند جز به درک روز عرفه. سِرّی که در شب‌های قدر هست در روز عرفه نیز وجود دارد و خواصی که خداوند برای شب قدر در نظر گرفته برای شب و روز عرفه نیز درنظر گرفته است و این نشان‌دهنده پیوند عمیقی است که بین عرفه و شب قدر وجود دارد و امروز فرصت مغتنمی است که بتوانیم با درک واقعی روز عرفه و خواندن دعای عرفه فضیلت این روز را کسب کنیم.

تقویان در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به اینکه امسال اجتماع‌های بزرگ قرائت دعای عرفه در کربلای معلی، صحرای عرفات و مساجد و اماکن مذهبی وجود ندارد، اظهار کرد: این ایام، ایام خودشناسی است و راه‌های فراوانی برای رسیدن به این معرفت وجود دارد و مؤمنان نگران نباشند که چون در اجتماع‌ها قرار ندارند، فیض دعای آن‌ها کمتر می‌شود، بلکه از این فرصت قرائت دعا در خلوت برای خلوت بیشتر با خداوند استفاده کنند.