تمام حالات انسان و حوادث روزگار آزمون الهی است / پیشرفت علمی پس از مشکلات

سلیمان خاکبان، استاد دانشگاه قم، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به نگاه قرآن کریم به پدیده‌ها و حوادث گفت: در منظومه اسلامی تمامی حوادث اعم از تلخ و شیرین امتحان و ابتلاست و تنها حوادث بد مجالی برای آزمون الهی نیست. در روایات بیان شده که خداوند برخی را با فقر و برخی را با ثروت و غنی آزمایش می‌کند.

وی افزود: بنابراین دارایی و ثروت و تندرستی و سلامتی نشانه خوب بودن افراد و لزوماً عنایت الهی نیست؛ بلکه سلامتی و ثروت، امتحان و فقر و بیماری هم برای امتحان است؛ بلاها بزرگترین امتحان الهی هستند و سبب می‌شوند که به یاد غفلت‌ها، کم‌کاری‌ها و ناشکری‌ها و نعمات خدا بیفتیم.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه با نگاه مثبت به این حوادث زمینه برای پیشرفت علمی بشر فراهم می‌شود، اضافه کرد: برخی مطرح می‌کنند که چرا این بلاها مثلاً برای کشور ما که شیعه و مسلمان هستیم بیشتر رخ می‌دهد؟ اولاً بیشتر مردم دنیا خداپرست و دیندارند و این طور نیست که فکر کنیم خدا را قبول ندارند. در مجموع این اشتباه است که فکر کنیم وقتی مصیبتی رخ می‌دهد زمان ابتلا و امتحان است.

خاکبان با ذکر اینکه بیماری و نعمت و ... فضایی برای آزمون است، اظهار کرد: قرآن در سوره مبارکه ملک فرموده: «الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛ یعنی موت و حیات برای آزمون شما در نیکوکاری است؛ بنابراین در تفکر دینی همه حالات ابتلاست.»

بیشتر بخوانید:

• داوری اردکانی: فلسفه با مصلحت‌بینی دست‌کاری نمی‌شود
•  یثربی: دنیایی به‌ هم ریخته و بی‌نظم در اذهان مردم ترسیم کرده‌ایم انسان امروز و نگرش آخرالزمانی به حوادث تلخ

استاد دانشگاه قم با اشاره به اینکه هر کسی باید به شکل خاصی امتحان دهد، افزود: در انتخاباتی که برگزار شد، این طور نیست که کسانی رأی آورده‌اند خداوند آنان را دوست داشته و افراد خیلی خوبی بوده‌اند و کسانی که رأی نیاورده‌اند افراد خوبی نیستند؛ هر دو امتحان می‌شوند. کسانی که منتخب شده‌اند، در آزمون صداقت و خدمت به مردم و امانتداری قرار گرفته‌اند و کسانی که رأی نیاورده‌اند هم در معرض این آزمون هستند که نگاه آنان به کشور، خون شهدا و آرمان‌های انقلاب چگونه خواهد بود.

بیماری کرونا آزمونی اجتماعی است

خاکبان با بیان اینکه آزمون افراد سالم سخت‌تر است، اضافه کرد: در همین مسئله بیماری کرونا، کسانی بودند که از فرصت نیاز مردم به برخی تجهیزات مانند ماسک به نفع خود اقدام به گرانفروشی کردند و در این آزمون مردود شدند و عده‌ای هم در آزمون خدمت به مردم موفق‌ بودند؛ لذا لحظه لحظه زندگی و نفسی که می‌کشیم ابتلاست.

استاد دانشگاه قم در پاسخ به اینکه در قرآن کریم در برخی موارد فرموده مصیبت‌ها از خداست و در موارد دیگر آن را به نفس انسان و اعمالش نسبت داده است. حال چگونه می‌توانیم این دو را جمع کنیم؟ تصریح کرد: دو مفهوم توحید فعلی و فاعلی در تعابیر دینی داریم؛ توحید فعلی معتقد است که هر فعلی در نهایت به خدا بازمی‌گردد و همان طور که وجود همه موجودات به ذات مقدس باری‌تعالی بازمی‌گردد، صفات نیکو هم به خدا برمی‌گردد؛ صفات بد جنبه عدمی دارند؛ یعنی کسی که شجاع نیست ترسوست؛ بنابراین تمام ویژگی‌های مثبت مانند محبت مادری و علم علما به خدا بازمی‌گردد.

وی افزود: هر موجودی که در عالم می‌جنبد جنبش او تجلی فعل الهی است؛ هر رخداد عالم از نظر توحید فعلی به خدا بازگشت دارد ولی مسئله نوع موضع‌گیری ما در برابر این حادثه و فعل است؛ به بیان دیگر براساس قرآن، همه آسمان و زمین جندلله هستند؛ حتی فراعنه و طواغیت و ابلیس هم اگر اراده الهی تعلق بگیرد، جندلله و مایه ابتلا هستند؛ حتی امور بدی که برای ما رخ می دهند امتحان است. گرچه برخی فکر می‌کنند وقتی ما به بیماری و بحران مبتلا شدیم، خدا ما را رها کرده است.

لحظه لحظه زندگی ابتلاست

خاکبان با اشاره به آیات 15 و 16 سوره فجر، ابراز کرد: خداوند می‌فرماید: «فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ ﴿۱۵﴾؛ اما انسان هنگامى كه پروردگارش وى را مى ‏آزمايد و عزيزش مى‌دارد و نعمت فراوان به او مى‏‌دهد مى‏‌گويد پروردگارم مرا گرامى داشته است» ولی «وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ؛ و اما چون وى را مى‌‏آزمايد و روزى‏‌اش را بر او تنگ مى‏‌گرداند مى‏ گويد پروردگارم مرا خوار كرده است.» این منطق غلط انسان است که خیال می‌کند وقتی خداوند به کسی یا جامعه‌ای نعمت داد او را تکریم کرده و آنها خیلی خوب هستند و از دیگران برترند. این طور نیست؛ خداوند با صراحت فرموده که این نعمت و اکرام، امتحان و ابتلاست، همان طور که تنگی معیشت و مشکلاتی که برای انسان رخ می‌دهد اهانت به انسان یا جامعه انسانی نیست.

وی تصریح کرد: بنابراین وقتی خداوند فرمود که بدی‌ها و خوبی‌ها همه از اوست، منظور این است که بازگشت همه حوادث و پدیده‌های عالم به خداوند است و نحوه مواجهه و موضع‌گیری ما تعیین‌کننده موفقیت یا عدم موفقیت ما در این امتحانات است و باید مراقب باشیم که خطا نکنیم و از مسیر درست دین و عقل خارج نشویم.

استاد دانشگاه قم با  ذکر اینکه تمامی حوادث عالم حکیمانه است، بیان کرد: اگر به قضا و قدر الهی در شرایطی که بیماری کرونا ملت ایران را تهدید می‌کند، معتقد باشیم و موارد بهداشتی را رعایت کنیم و آن را آزمون و ابتلا بدانیم، مواجهه روانی منطقی‌تری خواهیم داشت.