قالب‌ها و روش‌های تفسیر ریشه در قرآن دارند
معاون پژوهش ستاد تفسیر قرآن کریم قم گفت: قالب‌ها و روش‌های تفسیر همه ریشه در قرآن دارند و از روش‌های قرآنی استخراج شده است، یعنی قرآن با همین روش‌ها با انسان گفت‌وگو کرده است.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی‌اکبر ابراهیم‌پور، معاون پژوهش ستاد تفسیر قرآن کریم قم روز گذشته ۲۶ بهمن‌ماه در «کارگاه آموزشی تفسیر قرآن» ویژه مبلغان که در اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان برگزار شد با اشاره به اینکه امر تبلیغ ورثه انبیا است، اظهار کرد: تبلیغ دارای چهار رکن اساسی مبلغ، مخاطب، محتوا و روش تبلیغ است که در همه موارد، مبلغ نقشی تعیین‌کننده دارد.
وی در تشریح رکن اول تبلیغ یعنی «مبلغ»، گفت: مبلغ برای موفقیت در امر تبلیغ باید ویژگی‌هایی داشته باشد که درواقع ویژگی‌های انبیای الهی است، از جمله اینکه اخلاق‌مدار یعنی مهربان و دلسوز تک‌تک افراد جامعه باشد، همچنان که خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبرش می‌فرماید که اگر قسی‌القلب بودی هر آینه مردم از گرد تو پراکنده می‌شدند.
وی با بیان مصداقی از مهربانی در قبال مردم، بیان کرد: مصداق بارز و دم‌دستی این موضوع سردار شهید سلیمانی است که معتقد بود دختر بدحجاب نیز فرزند ماست، لذا باید با مهربانی او را جذب و در موقعیت مناسب هدایت کرد.
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور علم و حکمت را دیگر ویژگی مبلغ خواند و ادامه داد: مبلغ باید حرفش از روی حساب و کتاب و بر اساس حکمت و معرفت باشد، سوره مبارکه نحل، آیه ۱۲۵ می‌فرماید «ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ» یعنی با حکمت و پند و نصیحت مردم را به سوی خداوند دعوت کن.
وی در تبیین ویژگی سوم مبلغ، گفت: تواضع و فروتنی ضرورت اجتناب‌ناپذیر مبلغ است و این صفت در آیه «وَاخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ» کاملاً مشهود است، ضمن اینکه اخلاص در کار را می‌توان ویژگی بعدی مبلغ دانست همچنان که بر اساس سوره مبارکه شعرا، پیامبران در امر تبلیغ اجر و مزد مطالبه نمی‌کردند.
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور بیان کرد: صبر و حوصله را می‌توان از جمله دیگر ویژگی‌های اخلاقی ضروری برای مبلغ نام برد چرا که ما در مقابل دشمن غدار که شیطان در رأس آن قرار دارد هستیم و طواغیت و دشمنان ذیل آن قرار دارند که إلی ماشاءالله از امکانات برخوردارند و چه بسا فرزندان ما مبلغان و بلکه همه اقشار را نیز گرفتار دام خود کنند و ما باید با یک لوح و قلم مقابل آنان بایستیم، لذا اگر صبور نباشیم خیلی زود کم می‌آوریم و کار را رها می‌کنیم؛ لذا خداوند به پیامبرش خطاب دارد «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ».
ضرورت مخاطب‌شناسی
این کارشناس دینی رکن دوم تبلیغ را «مخاطب» برشمرد و تصریح کرد: مبلغ باید بتواند ویژگی‌های مخاطب را دقیق و کامل بشناسد یعنی از حیث جنسیت، سن و سال، تحصیلات، رسم و رسوم محل تولد و سکونت و دین و اعتقادات به شناخت کامل از مخاطب دست یابد تا بتواند محتوایی متناسب با مخاطب به وی ارائه بدهد.
قرآن؛ بهترین محتوای تبلیغ
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور در تشریح رکن سوم تبلیغ، گفت: «محتوای تبلیغ» هر چیزی می‌تواند باشد اما بهترین محتوا که خداوند از بهترین بندگانش برای انتقال آن به انسان‌ها بهره گرفته «قرآن کریم» است زیرا قرآن هم تأثیرگذار و هم هدایتگر است، یعنی متن و محتوا و نیز وزن‌آهنگ قرآن بر مخاطب تأثیرگذار است.
وی با بیان مصادیق و داستان‌هایی از تأثیرگذاری قرآن بر شنونده در زمان حیات پیامبر(ص)، افزود: در صدر اسلام هر کافری با شنیدن تلاوت قرآن کریم هدایت می‌شد و ایمان می‌آورد، چرا که محتوا و هامونی و وزن جملات قرآن کریم بر روح و فطرت خداجوی او می‌نشست و تأثیرگذار بود.
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور ادامه داد: دلیل دیگری که می‌توان برای قرآن کریم به عنوان بهترین محتوای تبلیغ آورد جامع و غنی بودن این کتاب آسمانی است چرا که هر آنچه برای هدایت بشر لازم است در قرآن آمده و قرآن کتاب هدایت است، خداوند در آیه دوم سوره مبارکه بقره در مورد قرآن می‌فرماید «ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ ۛ فِيهِ ۛ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ».
وی تصریح کرد: تبلیغ قرآن پشیمانی ندارد، ملاصدرا که در فلسفه صاحب سبک بود در مقدمه تفسیر سوره مبارکه واقعه می‌نویسد: «خیال می‌کردم که در علوم مختلف برای خودم کسی شده‌ام، اما به خودم که نگریستم درونم را تهی یافتم، ترسیدم و به قرآن کریم پناه بردم و دریافتم تمام عمر را به جای ایستادن در نور، در سایه ایستاده بودم، در قرآن هر آنچه می‌خواستم یافتم»، امام خمینی(ره) نیز در صحیفه نور توصیه می‌کنند کهبا قرآن باشید تا در پایان عمر مانند این پدر پیرتان پشیمان نشوید.
معاون پژوهش ستاد تفسیر قرآن کریم قم در ادامه رکن چهارم تبلیغ یعنی «روش و قالب» را یادآور شد و بیان کرد: بهترین محتوا اگر در قالب، روش و بسته‌بندی خوب ارائه نشود، به هدر می‌رود، قرآن بهترین محتوا است لذا برای ارائه آن به مخاطب و تأثیرگذاری و هدایتگر بودن امر تبلیغ، باید بتوان قرآن را در قالبی صحیح با بهره‌گیری از روش‌های بیان تفسیر قرآن، به مخاطب ارائه کرد.
تشریح روش پرسش داخلی
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور با طرح این پرسش که قالب‌های تفسیر قرآن چگونه به دست می‌آیند، گفت: قالب‌ها و روش‌های تفسیر همه ریشه در قرآن دارند و از روش‌های قرآنی استخراج شده است، یعنی قرآن با همین روش‌ها با انسان گفت‌وگو کرده است، یکی از این قالب‌ها «روش پرسش داخلی» است.
وی افزود: خداوند در قرآن خطاب به انسان‌ها تأکید می‌کند که اگر چیزی را نمی‌دانید از اهل‌ذکر بپرسید «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» در این آیه از فعل امر جمع حاضر استفاده شده است و نشان می‌دهد خداوند به جمع مخاطبان که حاضر هستند خطاب می‌کند، خدا همچنین پیامبرش را همواره آگاهی می‌دهد که برای هر سؤالی از جانب مردم آماده باش، همین آمادگی برای علما و مبلغان نیز لازم و ضروری است که با مطالعه و ممارست باید به بالاترین سطح آمادگی دست یافت.
این کارشناس دینی تصریح کرد: در قرآن کریم ماده «سئل» و مشتقاتش ۱۲۸ بار، ادات استفهام شامل «همزه استفهام» ۴۵۰ بار، «هَل» ۹۰ بار و «کیف» ۷۰ بار آمده است، ضمن اینکه مابقی ادات استفهام در هزار آیه ظاهر شده است و این میزان بالای تکرار نشان می‌دهد که پرسش بسیار مهم است.
حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور با طرح این نکته که چرا پرسش به عنوان یکی از قالب‌های تبلیغ مهم است، تصریح کرد: نقش سؤال، آماده‌سازی ذهن مخاطب برای دریافت پاسخ است لذا در روش پرسشی آیه‌ای از قرآن به تناسب حال مخاطب را انتخاب و تفسیر آن را با دقت مطالعه می‌کنیم، سپس گلچین نکات آیه را که برای مخاطب سودمند و تأثیرگذار باشد آماده می‌کنیم، در مرحله بعدی پرسش‌هایی را از آیه طرح می‌کنیم که پاسخش یک نکته تفسیری را به مخاطب بیاموزد.
معاون پژوهش ستاد تفسیر قرآن کریم قم گفت: در روش پرسش داخلی از داخل آیه پرسش‌هایی طرح می‌شود که پاسخ هر یک از پرسش‌ها نکته‌های تفسیری مستخرج از کتاب‌های تفسیر است و هر پرسش ذهن مخاطب را برای دریافت نکته تفسیری آماده می‌کند، ثمره روش پرسش داخلی، جذابیت و ماندگاری نکات برای مخاطب است.
یادآوری می‌شود، در ادامه این کارگاه آیات ابتدایی سوره مبارکه الرحمن توسط مدرس به روش پرسش داخلی تفسیر شد و هر یک از حاضران با انتخاب آیاتی از قرآن کریم و تفسیر آن،به تمرین این روش پرداختند.
انتهای پیام
