محسن هاشمی در گفت‌وگو با ایکنا بیان کرد:
قرآن؛ یار اصلی آیتالله رفسنجانی در زندان/ دفترچه‌هایی که زیر عبای پدر مخفی می‌شد
گروه جامعه ــ محسن هاشمی با بیان اینکه آیتالله رفسنجانی در طول عمر سیاسی خود مسئله قرآن را به هیچ وجه فراموش نکردند، گفت: آیتالله هاشمی رفسنجانی در خاطراتشان گفته‌اند در زمان‌هایی که به زندان یا انفرادی می‌رفتند، یار اصلی‌شان قرآن بود و حرکت ایشان و اصرار به امور قرآنی همیشه در خاطر ما باقی مانده است.
به گزارش ایکنا؛ سه سال از درگذشت یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران می‌گذرد؛ ۱۹ دی‌ماه ۹۵ مردی روی در نقاب خاک کشید که کمتر کسی در تعیین‌کنندگی نقش او در پیروزی انقلاب اسلامی شک داشت. آیتالله هاشمی رفسنجانی یار دیرین امام و رهبری بود که سال‌ها در جریان مبارزه علیه رژیم شاه و پیروزی انقلاب اسلامی نقش فعالی داشت. ویژگی‌های شخصیتی و سوابق فرهنگی، مبارزاتی، سیاسی، اجتماعی و اجرایی‌اش از او شخصیتی منحصر به فرد در تاریخ روحانیت شیعه ساخته و یاد و نام او را برای همیشه در ذهن‌ها ماندگار کرده است.
در بیان علت این ماندگاری و اثرگذاری، سخنان و تحلیل‌های متعدد و متفاوتی ارائه شده است، اما او خود، زندگی و شخصیتش را مدیون قرآن دانسته و می‌گوید: «به طور قاطع می‌گویم هر چه دارم و هر چه هستم، از قرآن است و تمام زندگی‌ام را مدیون قرآنم». وی این سخنان را در آذر ماه ۱۳۸۸ در حاشیه مراسم افتتاح مرکز بین‌المللی چاپ و نشر قرآن کریم در مشهد بیان کرد. به همین مناسبت گفت‌وگویی را با محسن هاشمی رفسنجانی، پسر ایشان و رئیس شورای اسلامی شهر تهران، درباره تبیین کیفیت انس و ارتباط مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی در ابعاد مختلف قرآن (اعم از آموزش، حفظ، تفسیر و تحقیق، ترجمه، قرائت و استماع ) اختصاص داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
ایکنا _ نکاتی را در خصوص بینش دینی و قرآنی آیتالله هاشمی رفسنجانی و نقش آن در فضای سیاسی و فرهنگی کشور بفرمایید.
در مدتی که صحبت آیتالله هاشمی رفسنجانی می‌شد، توجه همه بیشتر به ابعاد اجتماعی، سیاسی و گاه اجرایی و اقتصادی ایشان معطوف بود و کمتر به موضوع قرآن پرداخته شده بود؛ در حقیقت شخصیت مرحوم آیتالله رفسنجانی با شخصیت نظام اسلامی گره خورده است. ایشان یکی از افرادی بود که همیشه در کنار امام حضور داشت و در راه انقلاب شکنجه‌ها و زندانی فراوانی را تحمل کرد.
مرحوم آیتالله رفسنجانی در این میان هرگز از راه انقلاب عقب‌نشینی نکرد و بینش سیاسی ایشان در مورد جهان اسلام را می‌توان در ترجمه کتاب سرگذشت فلسطین دید؛ همچنین تألیف کتاب امیرکبیر از سوی ایشان، نشان‌دهنده تفکر خاص ایشان در بحث استعمارستیزی و ضرورت بیداری مسلمانان در نقاط مختلف دنیاست؛ ایشان این کتاب را پس از تألیف به همه مسلمانان کشور‌های مختلف اسلامی، که در راه جلال و شکوه اسلام و بازگشت به اسلام اصیل و استقلال مسلمانان تلاش می‌کنند، تقدیم کردند. این تفکر در ادامه و استمرار راهی بود که سیدجمال‌الدین اسدآبادی می‌رفت.
ایکنا ـ حرکت‌های قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی را از کجا و چگونه به یاد دارید؟
اولین حرکت قرآنی آیتالله هاشمی رفسنجانی را در ۹ یا ۱۰ سالگی خود به خاطر دارم. زمان‌هایی ایشان از قم به تهران می‌آمدند و با ورود به هیئت انصارالحسین، جمعه‌ها تفسیر قرآن می‌گفتند و در آنجا چند آیه قرآن را تفسیر می‌کردند. روز‌های جمعه ما را از خواب بیدار می‌کردند و با خودشان به هیئت می‌بردند. هیئت انصارالحسین همیشه لقمه نان و پنیر را بعد از تفسیر قرآن بین حضار توزیع می‌کرد و می‌دیدم که مردم با علاقه‌مندی فراوان که اکثراً بازاریان، دانشجویان و دانش‌آموزان دبیرستانی بودند آن را دنبال می‌کردند.
همچنین خاطرم هست که در بچگی و گاهی در نوجوانی صبح‌ها با خواندن دعای آیتالله هاشمی رفسنجانی از خواب بیدار می‌شدیم و برای اقامه نماز صف می‌بستیم؛ ایشان هیچ‌وقت خودشان ما را برای خواندن نماز صبح بیدار نمی‌کردند، بلکه با خواندن دعا در زمان نماز صبح و تلاوت چند صفحه از قرآن با صدای نیمه‌بلند بیدار می‌شدیم.
زمانی که ایشان به همراه آقایان طالقانی و منتظری و سایر علمای زیادی که در زندان بودند با هم قرآن می‌خواندند. ابوی بنده به عنوان یک روحانی بدصدا در آنجا معروف بود؛ اما علی‌رغم این بدصدایی اصرار داشتند که قرآن را بلند بخوانند و حرکت ایشان و اصرار به امور قرآنی همیشه در خاطر ما باقی مانده است. وقتی به خدمت مادر می‌رسیم و گاه شب‌ها تا صبح در کنارش هستیم، زمانی که صبح‌ها از خواب بلند می‌شویم، دیگر این صدا را نمی‌شنویم و همه خانواده فقدان آن را احساس می‌کنند.
ایکنا_ تحریر آثار قرآنی ایشان سرنوشتی جالب و شنیدنی دارد. از نحوه نوشتن این آثار برایمان بگویید.
یکی از نکات مهم در خصوص فعالیت‌های قرآنی ایشان به خاطرات قبل از انقلاب باز می‌گردد. آیتالله هاشمی رفسنجانی در خاطراتشان گفته‌اند زمان‌هایی که در زندان بودند، مخصوصاً در مواقعی که به انفرادی منتقل می‌شدند، یار اصلی‌شان قرآن بود، چه در زمانی که قرآن در اختیارشان نبود از حفظ آیات را تلاوت می‌کردند و زمانی که قرآن در اختیارشان بود با قلم و کاغذ به نوشتن تفسیر راهنما اقدام می‌کردند.
باز در خاطراتشان آمده است که در زندان بعد از نماز صبح تا نماز ظهر بر روی تفسیر راهنما کار می‌کردند و بعد از کمی استراحت تا بعدازظهر سایر فعالیت‌هایی را که مجبور بودند در زندان انجام می‌دادند. (یکی از فعالیت‌هایی که در زندان هرکسی مجبور بود انجام دهد شست‌وشوی ظروف و جارو کردن بود. برای هر کسی تقسیم وظایف کرده بودند و ابوی بنده نیز به این کار‌ها مشغول بود.) جالب است که بدانید بعد از نماز صبح تا ظهر کار فیش‌برداری از قرآن را انجام می‌دادند و به هیچ کار دیگری نمی‌پرداختند.
زمان ملاقات روز پنجشنبه بود و برای حفظ و نگهداری فیش‌ها از دستبرد ساواک و مأموران زندان، هر بار که با مادر به دیدار ایشان می‌رفتیم دفترچه‌ها را به مادر تحویل می‌دادند و بعد مخفیانه دفترچه‌های نو را تحویل می‌گرفتند. این دفترچه‌ها را در زیر عبای خود می‌گذاشتند تا کسی متوجه آن‌ها نشود و ما از این طریق نوشته‌های ایشان را از زندان خارج می‌کردیم. همین دفترچه‌ها بعد‌ها فیش‌هایی شد برای تنظیم کتاب تفسیر راهنمای ایشان و کتاب فرهنگ قرآنی که حدود ۵۳ جلد است.
تفسیر راهنما ماحصل یادداشت‌های زندان اوین ایشان است که از دی ماه ۱۳۵۴ آغاز می‌شود و تا پیروزی انقلاب ادامه می‌یابد. مجموع یادداشت‌های ایشان در ۲۲ دفتر دویست برگی نوشته شده بود. دل‌مشغولی ایشان در زندان همین تدوین و فیش‌برداری تفسیر راهنما بود که در مجموع ۳۲ هزار برداشت با ۸ هزار عنوان، پایه‌های اولیه و اصلی تفسیر راهنما را تشکیل می‌داد. این دفترچه‌ها امروز در خانه موزه آیتالله هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از اسناد ایشان به نمایش گذاشته شده است.
ایشان در طول عمر سیاسی خود قرآن را به هیچ وجه فراموش نکردند. می‌توان گفت که یک تا دو ساعت در روز‌های معمول به خواندن قرآن مشغول بودند و در زمان‌هایی که زندان بودند، در مورد قرآن بیشتر فعال بودند. بعد از انقلاب هم فعالیتشان را رها نکردند و به پیشنهاد ایشان مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم در قم تشکیل شد. در این مرکز با همکاری گروهی از طلبه‌ها بر روی تفسیر راهنما و فرهنگ قرآن کار کردند. حتی در زمان ریاست جمهوری کشور و مسئولیتشان در تشخیص مصلحت نظام، نظارت‌های ایشان بر این گروه کم نشد و جلساتی را مکرراً در این خصوص برگزار می‌کردند. در این جلسات هم توضیحات و نظرات دیگران را دریافت می‌کردند. در مجموع تا اواخر عمرشان روی موضوع قرآنی کاملاً فعال بودند و کار جدی می‌کردند.
ایکنا_ سپهر سیاسی آیتالله هاشمی رفسنجانی چگونه بود؟
در مورد سپهر سیاسی ایشان باید گفت: تمامی کسانی که بر اساس یک مکتب و ایدئولوژی و هدف مقدس کار می‌کنند، اقرار کرده‌اند که شخصیت ایشان به گونه‌ای بود که چه باشند و چه نباشند اثرگذارند. امروز که آیتالله هاشمی رفسنجانی نیستند، اساتید و کسانی که روی مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کار می‌کنند می‌توانند به نحو بهتری نظرات ایشان را ارزیابی و از آن‌ها استفاده کنند؛ چرا که دیگر خودشان نیستند و در نتیجه، بغض فردی هم وجود ندارد. لذا به راحتی می‌توانند این مسائل را بخوانند و بد را از خوب آن‌ها جدا کنند و آنچه را به واقع خوب است در اختیار مردم بگذارند.
سیاست ما هم در خانواده همین است و هدف ما این نیست که از ایشان بت بسازیم یا آن را تقدیس کنیم؛ لذا سعی می‌کنیم آنچه را تز ایشان بود ارزیابی کنیم و آنچه در جامعه در مورد اخلاق، سیاست، مسائل اجتماعی، فرهنگی و همه ابعاد مثبت آیتالله هاشمی رفسنجانی بوده استفاده کنیم. خوشبختانه این اتفاق در حال رخ دادن است و ایشان هنوز هم در جامعه اثرگذار است.
به گزارش ایکنا؛ آیتالله هاشمی رفسنجانی علاوه بر سخنرانی‌ها و خطبه‌هایی که در موضوعات قرآنی و تبیین معارف اسلامی داشتند، دو اثر ماندگار و علمی ارزشمند دارند که برای پژوهشگران علوم قرآنی و حوزوی بسیار قابل استفاده و منشأ اثر است که عبارت‌اند از: دوره بیست و یک جلدی تفسیر راهنما و دوره ۳۳ جلدی «فرهنگ قرآن».
