پیرجنگل هیرکانی و ترس زخم تبری دیگر
گروه سلامت ــ جنگل‌های پیر هیرکانی که از عصر یخبندان جان به در بردند و میلیون‌ها سال است که در برابر انواع تهدید‌ها مقاومت کرده‌اند، این روزها قرار است بار دیگر به حریم پاکشان تعدی شود و به بهانه سیراب کردن کویر، هزاران اصله درخت را از دست دهد.
به گزارش ایکنا؛ هیرکانی جنگل‌هایی است که از پارک ملی هیرکان جنوب جمهوری آذربایجان آغاز و تا استان خراسان شمالی در ایران امتداد پیدا می‌کند، این جنگل‌ها که عمری ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله دارند به دوره سوم زمین شناسی باز گشته و در واقع یکی از بازماندگان عصر یخبندان بر روی زمین محسوب می‌شوند.هیرکانی که ۵۵ هزار کیلو مترمربع مساحت دارند، زیست بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار بوده همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای است.
این جنگل‌ها با نظر موافق اعضای کمیته میراث جهانی یونسکو در ۱۴ تیرماه ۱۳۹۸ به عنوان بیست و چهارمین میراث تاریخی و طبیعی ایران ثبت و در فهرست یونسکو جای گرفت، هر چند پیش از این جمهوری آذربایجان با داشتن سهمی بسیار کمتر از ایران درخواست ثبت این جنگل‌ها را به یونسکو ارائه داده بودند، اما یونسکو با ثبت آن به نام آذربایجان مخالفت کرده بود.
توسعه تخریب
جنگل‌های هیرکانی در دهه‌های گذشته با سرعت گرفتن توسعه عمرانی، چرای بی‌رویه، برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت و ساز، تصرف غیرقانونی زمین‌ها، توسعه ناپایدار گردشگری، توسعه بی‌رویه کشاورزی، آتش‌سوزی و ... موجب تخریب این جنگل‌ها و از دست رفتن تنوع گیاهی و جانوری آن شده است.
اهمیت این جنگل‌ها زمانی مشخص می‌شود که بدانیم که یک پارک ملی، ۴ منطقه حفاظت شده، ۴ پناهگاه حیات وحش و یک شبه جزیره ثبت شده در آن قرار دارند، پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت شده جهان‌نما، منطقه حفاظت شده البرز مرکزی، منطقه حفاظت شده سیاه کشیم، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه، پناهگاه حیات وحش دو دانگه و چهار دانگه، پناهگاه حیات وحش سمسکنده، شبه‌جزیره و تالاب میانکاله، پناهگاه حیات وحش دشت‌ناز و پناهگاه حیات وحش سلکه این مجموعه سترگ را تشکیل می‌دهند.
اجرای طرح‌های بی‌مطالعه
بخش عمده‌ای از حیات وحش نقاطی مانند میانکاله در دوره قاجار به دلیل شکار بی‌رویه منقرض شدند، از سویی مدیریت غیر علمی و غیر کارشناسانه و اجرای طرح‌های بی‌مطالعه تحویل دادن آن به بخش خصوصی در حال حاضر یکی از نگرانی‌های اصلی کارشناسان و فعالان محیط زیست است.
همچنین آتش سوزی‌هایی که هرازگاهی دامن جنگل‌های ایران را نیز می‌گیرد این مناطق ویژه استان گلستان را نیز دربر گرفته و همزمان اکولوژی منطقه و زندگی ساکنان بومی را در معرض خطر قرار داده است.
این موارد موجب شده تا سرانجام برنامه توسعه ملل متحد undp با همکاری سازمان مراتع و جنگل‌ها یک طرح ۵ ساله را برای حفظ و احیای این جنگل‌ها آغاز کنند. این طرح که از آن به عنوان مدیریت مشارکتی و چند منظوره جنگل‌های هیرکانی نام برده می‌شود، الگویی برای رسیدن به مدیرت پایدار جنگل‌هاست.
این طرح که با همکاری جوامع محلی همزمان با حفاظت از جنگل و منابع آن، بهره‌برداری هوشمندانه را برای بقای مشاغل ساکنان بومی نیز در نظر گرفته بود تا حدودی موجب شد تا مردمی که سابق بر این با برداشت و چرای بی‌رویه دام در این جنگل‌ها خود از جمله عوامل تخریب این جنگل‌ها بودند به یکی از محافظان آن تبدیل شوند، طرح مدیریت چند منظوره جنگل‌های هیرکانی موجب شد تا بخش‌هایی از این جنگل‌ها که تخریب شده بود احیا شود.
اما ویلاسازی‌ها، تغییر کاربری‌های بی‌رویه همچنان این جنگل‌ها را تهدید کرده و طرحی مانند انتقال آب خزر به کویر مرکزی نیز تهدید اخیری است که این جنگل‌ها را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد زیرا مستلزم کشیدن ۱۱ کیلومتر جاده جنگلی است، این کار از بین رفتن هزار اصله درخت، فرسایش و تغییر اکوسیستم منطقه به دنبال دارد. این پروژه به گفته یوسف‌نژاد، نماینده ساری و عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی، موجب «قطع ۴ هزار درخت ممنوع‌القطع، ۲۶ هزار اصله درخت جنگلی هیرکانی و بیش از ۵۰ هزار پایه درختی جنگلی و نابودی چندین میلیون تن خاک مرغوب می‌شود». همین امر موجب شده است تا برخی از کارشناسان این امر را زنگ خطری برای این جنگل‌های میلیون‌ها ساله و متراکم کشور بدانند. این موضوع که اخیراً با چراغ سبز رئیس جمهور و ریاست سازمان محیط زیست قرار گرفته است مخالفان زیادی به ویژه در میان نمایندگان مجلس دارد.
تجاوز به محیط زیست
هرگونه تخریب محیط زیست برهم زننده تعادل اکولوژیکی آن مخالفت صریح با آیات قرآن است؛ چنانکه خداوند در آیه ۴۹ سوره قمر می‌فرمایند: «إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ: ماییم که هر چیزی را به اندازه آفریدیم» از سوی دیگر، قرآن کریم از نابود کردن و تخریب محیط زیست به عنوان اعتداء (تجاوز) نام برده شده است و بر این اساس کسانی که رفتار ناشایست نسبت به محیط زیست داشته باشند، از رحمت و محبت خداوند محروم خواهند بود. (مائده، ۸۶) همچنین است که قرآن کریم زمین را که جنگل‌ها بخشی جدایی ناپذیر از آن هستند به عنوان میراث ماندگاری برای صالحان در نظر گرفته است؛ آیا حق این است که با طرح‌های بی‌برنامه و غیر کارشناسی آن‌ها این میراث را از بین برد و در این امانت خیانت کرد، یاحق الناس و حقوق طبیعت را قربانی کنیم.
مسلماً نه تنها جنگل‌های هیرکانی بلکه جنگل‌های زاگرس، ارسباران، حرا و.. تالاب‌ها، مراتع، کوهستان‌ها، دریاچه‌ها، غار‌ها تماماً انفال بوده و هرگونه تعدی به آن‌ها چه از جانب مردم و چه از جانب دولت‌ها تجاوز به حریم طبیعت، حق الناس و بیت‌المال است.
به قلم؛ یاسر مختاری
انتهای پیام مطالب مرتبط
