شور حسینی بدون شعور حسینی نمی‌تواند گره‌گشای مشکلات امروز جامعه باشد

نهضت حورزاده، مدیرعامل اتحادیه مؤسسات مردمی و تشکل‌های قرآن و عترت اردبیل در گفتگو با ایکنا از اردبیل، در خصوص رعایت حق‌الناس در هیئت‌ها و عزاداری‌ها مطالبی را ارائه کرده است که به شرح ذیل است:

۱. کدام بخش از شیوه‌های عزاداری امروزه در هیئات منطبق با موازین اسلامی نیست؟
اگر بخواهیم مصادیق تضییع حقوق مردم را در عزاداری‌ها که منطبق با موازین اسلامی نیست، بیان کنیم شاید بتوان به این موارد اشاره کرد:
 بستن راه‌ها و کوچه‌ها و معابر عمومی: برخی از هیئت ها، حسینیه‌های موقتی را در کوچه‌ها برپا می‌دارند که نه تنها محل آرامش همسایگان را به هم می‌زند بلکه موجب بسته شدن راه می‌شود و تردد و آمد و شد مردم را دچار اختلال می‌کند. بدتر از آن اینکه برخی از جوانان در این مراکز اجتماع کرده و آمد و شد زنان را با مشکل جدی مواجه می‌سازند که این اجتماعات و بستن راه از گناهانی است که به سبب تضییع حق الناس و اذیت و آزار مردم پدید می‌آید.
 نواختن طبل و سنج به گونه‌ای گوش خراش به ویژه در کوچه و پس کوچه‌های محلات و گذر‌های تنگ و در کنار بیمارستان‌ها از جمله مصادیق اذیت و آزار مردم و تضییع حقوق آنان است که می‌بایست ترک و حقوق مردم رعایت شود.
 نصب وسایل جانبی مانند ضبط و باند بر روی ماشین و بلند کردن صدای نوحه تا حدی که گوش سایر شهروندان را آزار می‌دهد، سعی می‌کنند خواسته و ناخواسته جلب توجه کنند. آن‌ها شاید فکر می‌کنند که اگر از موسیقی سنگین و نوحه استفاده کنند، ارادت خود را نشان می‌دهند، اما غافل از اینکه با این کار نه تنها حرمت این ماه را نگه نداشته بلکه باعث آزار و اذیت عزاداران حسینی نیز می‌شوند.
 باتوجه به اینکه معمولا حداکثر تا ساعت ۱۲ شب هیئت‌ها و تکایا باید مراسم خود را به اتمام برسانند، بسیار دیده شده که جوانان و نوجوانان از این ساعت به بعد در کوچه ها، خیابان‌ها و محلات دور هم جمع می‌شوند و ذات عزاداری را از یاد برده و شب زنده داری می‌کنند و در برخی از این محافل دوستانه مشاهده شده که برای گذراندن اوقات، سرگرمی هایی، چون سیگار، قلیان و… در جمع این دوستان ظاهر می‌شود.
قربانی کردن حیوانات در جلوی هیئت‌ها و دسته جات عزاداری: مکرر دیده شده که در خیابان‌ها و معابر شهر‌ها و روستا‌ها به مسئله اجتناب از نجاساتی مثل خون بی توجهی می‌شود و عده‌ای در جلوی هیئت‌ها و دسته جات، گاو و گوسفند قربانی می‌کنند و خون این حیوانات در سطح خیابان پخش می‌شود و جماعتی که در آنجا حضور دارند برای دوری از آلوده شدن به نجاست خون دچار مضیقه شده و عده‌ای هم در برابر این صحنه بی مبالاتی نشان می‌دهند. باید توجه داشت که اگر قربانی کردن در برابر دسته جات یک عمل مستحبی است، آلوده کردن سر و وضع و لباس عابران با این خون‌های ریخته شده، گناهی بس بزرگ است و موجب مسئولیت می‌شود و فرد در برابر تک تک این افراد، مدیون و مسئول بوده و در واقع حق آن‌ها را ضایع کرده است.
 یکی دیگر از مشکلاتی که برخی از محافل و مجالس عزاداری برای افراد پیش می‌آورند، مانند صدای عزاداری و نوحه خوانی برای همسایه ها، یا ایجاد راه بندان و ترافیک در معابر عمومی و… است که در برخی موارد واقعا انسان را دچار تردید و شک می‌کند که آیا می‌توان به قیمت حق الناس و اذیت دیگران عزاداری کرد؟
واضح است که اشکال خرافی عزاداری، چون قمه زنی، رواج زبان حال‌های مبتذل، سبک‌های غنایی، رواج شیوه‌های ناپسند سینه زنی و زنجیرزنی در حد آسیب رساندن به خود، استفاده از آلات موسیقی در عزاداری ها، اذیت کردن و آزار رساندن به دیگران با روش‌های گوناگونی، چون پخش صدا‌ها و نوحه‌ها از بلندگو‌های محافل عزاداری تا پاسی از شب، ایجاد ترافیک و مانند آن نه تنها موجب تقرب به خدا و پیوند با اهل بیت (ع) نمی‌شود؛ بلکه بزرگ‌ترین توهین به امام حسین (ع) و سایر قهرمانان کربلا به حساب می‌آید و سبب معرفی وارونه دین اسلام و حماسه سازان کربلا می‌شود و بیم آن می‌رود مصداق این آیه باشیم که: قل هل ننبئکم بالاخسرین اعمالا، الذین ضل سعیهم فی الحیاه الدنیا و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا (کهف، آیه ۱۰۳) بگو ایا به شما خبر دهیم که زیانکارترین مردم در کار‌ها چه کسانی هستند؟ آن‌ها که تلاشهایشان در زندگی دنیا گم و نابود شده، با این حال فکر می‌کنند کار نیک انجام می‌دهند!
بنابراین هیئات مذهبی باید توجه داشته باشند که امام حسین (ع) به گفته خودشان برای اصلاح امت جدشان رسول الله (ص) قیام کرده‌اند و این با اهداف امام حسین منافات دارد که حقوق دیگران در هیئات مذهبی رعایت نشود.

۲. آیا برپایی مراسم عزاداری و تعظیم شعائر دینی مجوزی برای زیرپا گذاشتن حق الناس است یا نه؟
با نگاهی به آموزه‌های اسلامی و روح احکام و قوانین اسلامی این معنا دانسته می‌شود که نه تنها اعمال خیر و صالح اعمالی است که انسان‌ها در انجام آن مورد اذیت و آزار قرار نمی‌گیرند بلکه حتی موجودات دیگر نیز از شر اعمال ما در امان هستند. بی گمان اذیت و آزار دیگران از گناهان بزرگ است. اگر مومنان، مورد اذیت و آزار قرار گیرند این عمل، زشت‌تر و بدتر خواهد بود.
جالب اینکه خداوند بر تعظیم شعائر الهی فرمان می‌دهد و می‌فرماید: «و من یعظم شعائر الله فان‌ها من تقوی القلوب»؛ هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دلهاست. (حج، آیه ۳۲) پس کسی که می‌خواهد دارای تقوای قلبی شود می‌بایست شعائر الهی را بزرگ دارد. بی گمان بزرگداشت شعائر الهی به رعایت و مواظبت همه اصول و اساس اسلام و آیینی است که بدان فرمان داده شده است.
خداوند حج را به عنوان بزرگ‌ترین شعائر الهی معرفی می‌کند و از حاجیان می‌خواهد تا با مراعات همه آیین و مناسک حج و مراعات واجبات و مستحبات در تکریم و تعظیم آن بکوشند.
از همه جالب‌تر اینکه در تعظیم شعائر الهی حج هرگونه اذیت و آزار نسبت به مردمان در سخن گفتن و رفتار و جدل و درگیری کلامی و فیزیکی منع شده است (بقره، ایه۱۹۷) و از حجاج خواسته شده تا به دور از هر گونه اعمال زشت و بد و خشونت آمیز کلامی و رفتاری، حج را به جا آورند. (همان) و در این میان باید به گونه‌ای عمل کنند که حتی موجودات دیگر نیز اذیت و آزار نشوند و به محیط زیست گیاهی و جانوری آسیب و زیانی نرسد وگرنه باید ضرر و زیان را با مناسک و اعمالی جبران کنند. (مائده، آیات۹۴ تا ۹۷)
از این هم شگفت‌تر اینکه حتی جانوران موذی مانند کک و شپش که در روی بدن انسان سکونت کرده و در حال خوردن خون و تغذیه است می‌بایست مورد اذیت و آزار قرار نگیرند، چرا که آن‌ها براساس طبیعت خود عمل می‌کنند و ما در انجام مناسک نمی‌بایست به گونه‌ای عمل کنیم که به برگ درختی و شاخه آن یا جانوری اذیت و آزار برسد و از تغذیه در محیط زیست خود منع شود.
وقتی خداوند انجام شعائر الهی واجبی، چون حج را به گونه‌ای قرار می‌دهد که بدون اذیت و آزار جانوری باشد، چگونه ممکن است انجام شعائر مستحبی، چون عزاداری را با اذیت و آزار، موجب قرب و تقرب به خدا و پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) بداند؟
پس در انجام عمل عزاداری باید مواظبت کرد تا موجبات اذیت و آزار دیگران فراهم نیاید؛ چرا که عمل واجب با گناه جمع نمی‌شود چه رسد که عمل مستحب با گناه و حرامی قرین شود.

۳. طبق نظر مراجع تقلید آیا به خاطر منافع معنوی این مراسم میتوان ایجاد این مزاحمت‌های را برای همسایگان نادیده گرفت؟
وقتی از حضرت آقا در خصوص ادامه حرکت دسته‌های عزاداری در شب‌های محرم، تا نصف شب، همراه با استفاده از طبل و نی سوال می‌شود ایشان در جواب می‌فرمایند: به راه انداختن دسته‌های عزاداری برای سیدالشهدا (ع) و اصحاب آن حضرت و شرکت در امثال این مراسم، امر بسیار پسندیده و مطلوبی است و از بزرگ‌ترین اعمالی است که انسان را به خداوند نزدیک می‌کند؛ ولی باید از هر عملی که باعث اذیّت دیگران می‌شود و یا فی نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهیز کرد.

۴. چگونه میتوان بین برپایی مراسم عزاداری در هئیت‌ها با رعایت حق الناس جمع کرد؟ (معرفی مدل‌های موفق)
عزاداری به ویژه عزاداری ایام محرم و صفر برای تعظیم شعار بزرگ اسلام امری بسیار پسندیده و از اعمال صالح و باقیات صالحات است؛ زیرا با این کار، هم تکریم و تعظیم مقام و منزلت امام حسین (ع) انجام می‌شود و هم تذکر و عبرتی است تا با پیروی از آن حضرت و تفکر در فلسفه قیام عاشورایی، امکان بهره مندی دنیوی و اخروی از بهترین سیره برای آدمی فراهم آید؛ اما باید توجه داشت که انسان نمی‌تواند برای انجام واجبات دین خود، موجبات اذیت و آزار دیگران را فراهم آورد حال چه رسد که بخواهد با انجام مستحبی، گناه و حرامی را مرتکب شود که همان اذیت و آزار مردم و تضییع حقوق آنان است.
فراموش نکنیم امور خیر و نیک همواره از نظر اسلام به عنوان مستحب مورد توجه و تاکید بوده است؛ اما این بدان معنا نیست که ما بخواهیم با هر مستحبی به هر شکلی به خداوند نزدیک شویم و تقرب جوییم و آن را زمینه ساز محبت خداوندی بدانیم؛ چرا که اگر عمل به مستحب ما را از واجبی، چون نماز بازدارد، یا بدتر از آن به گناه و حرامی بیندازد، آن عمل، دیگر مستحب نخواهد بود. از این رو در روایت از امیر مومنان علی (ع) آمده که فرمودند: لاقربه بالنوافل اذا أضرت بالفرایض؛ عمل مستحب، انسان را به خدا نزدیک نمی‌کند، اگر به واجب زیان رساند. (نهج البلاغه، حکمت ۳۹) پس اگر احیا و شب زنده داری، موجب قضای نماز صبح شود یا برنامه‌های عاشورا نماز واجب را به هم زند و موجبات فوت آن شود، چنین اعمال مستحبی خیر نیست و عامل تقرب به خداوند به شمار نمی‌رود.
به حمدلله چند سالی است که در شب عاشورا با تأسی گرفتن از مولایمان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) محفل انسی با قرآن در مساجد استان برگزار می‌گردد؛ و با این کار به دنبال احیاء سیره و مکتب امام حسین (ع) در بین اعضای هیئات خود هست؛ و در کنار این محافل مراسم سخنرانی بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) که بر موضوع‌محور و مفید بودن منابر تاکید دارند و می‌فرمایند: «منبر‌ها و سخنرانی‌های جلسات شما سازنده باشد، یعنی به گونه‌ای باشد که اگر کسی مثلا سه سال در هیئت شما رفت و آمد می‌کند بعد از این مدت عوام از این جلسه بیرون نرود. فهمیده و آگاه و با معلومات خارج شود. منبر باید آدم‌ساز و فکرساز باشد.» برگزار می‌شود

۵. آیا دستگاه یا نهادی برای رسیدگی شکایات یا تخلفات هئیت‌ها وجود دارد؟
دستگاه ناظر بر فعالیت هیئات مذهبی در اداره کل تبلیغات اسلامی هر استان وجود دارد که این دستگاه وظیفه رسیدگی به شکایات و تخلفات را نیز به عهده دارد.

۶. پیشنهاد شما برای گفتگو با مسئولان هییت‌ها و اجرای شعائر اصیل اسلامی چیست؟ (مثلا تشکیل گروهی متشکل از روحانی محل، ریش سفیدان و ... برای گفتگو).
عزاداری دو حیث دارد: یک حیث محتوایی است و مطالبی که گفته می‌شود، یک حیث قالب و شیوه عزاداری است. از نظر محتوا آنچه که گفته می‌شود نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن مذهب نباشد، موجب تنقیص مقام اباعبدالله علیه‌السلام و معصومین علیهم‌السلام نباشد و همچنین موجب پایین آمدن مقام خود مومنین و عزاداران هم نباشد؛ یعنی از نظر محتوا مطالب مستند باشد، خلاف عقاید مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام نباشد، خلاف مرام اهل‌بیت علیهم‌السلام نباشد. نسبت به شیوه عزادارای اولا همراه با کار حرام نباشد مثل موسیقی حرام و امثال اینها، و موجب وهن مذهب هم نباشد، یعنی کاری نکنند که سوژه به دست دشمنان بیفتد و با این شیوه عزاداری که داریم، آن‌ها علیه مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام و پیروان مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام تبلیغ سوء داشته باشند.
با عنایت به اینکه هر اقدام و حرکتی در مکتب و دانشگاه امام حسین (علیه السلام) بی اجر نخواهد ماند در همین راستا اگر تدابیری اندیشیده شود که در فرصت عزاداری‌های ایام محرم تلاش گردد تا درک واقعی و صحیح از معارف عاشورا و کربلا کسب شود. چرا که استفاده از دانشگاه عاشورا با وجود اساتیدی همچون حضرت ابوالفضل (علیه السلام) و حضرت علی اکبر (علیه السلام) در واقع مدیریت عمر است.
باید در کنار شور حسینی به بحث معرفت افزایی هم در هیئات اهتمام جدی داشته باشیم چرا که شور حسینی بدون شعور حسینی نمی‌تواند گره گشای مشکلات امروز جامعه باشد.

گفتگو از: ابراهیم عزیززاده - دبیر ایکنا اردبیل
انتهای پیام