یادداشت وارده/
فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی امت اسلام
گروه اجتماعی: رئیس دارالافتای دارالعلوم اهل سنت زاهدان می‌نویسد: اوضاع بحرانی مسلمانان، وقایع دردناک، پراکندگی و تفرقه اسف‌بار مسلمانان و شماتت دشمنان می‌طلبد تا فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی امت اسلام را شناخت و راهکاری ارائه داد تا امت اسلامی به آنچه شایسته آن است، برسد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از سیستان و بلوچستان، مفتی محمدقاسم قاسمی، رئیس دارالافتای دارالعلوم زاهدان و عضو مجمع فقه اسلامی اهل‌سنت ایران در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده است به بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی امت اسلام پرداخته است، مشروح این یادداشت در ادامه می‌آید:
خداوند متعال زمین را با انواع نعمت‌ها مزین نمود تا شما را بیازماید که کدام‌تان عملش را بهتر و نیکوتر انجام می‌دهد و عن‌قریب هر فرد جزای عملش را خواهد دید؛ زود باشد یا دیر، در دنیا باشد یا آخرت.
گویا همه جهانیان از فرد گرفته تا ملت‌ها، در یک سالن امتحان قرار دارند. خداوند متعال فراروی هر فرد، گروه، ملت و شهر، فرصت‌ها و چالش‌هایی قرار داده است. بنابراین می‌توان دنیا را مجموعه‌ای از فرصت‌ها و چالش‌ها دانست. از این رهگذر لازم است هر گروه، ملت و دولتی فرصت‌هایی را که خداوند متعال در اختیارشان قرار داده است و چالش‌هایی را که شاید با آن‌ها مواجه شوند، خوب بشناسند تا از فرصت‌ها به نحو احسن بهره ببرند و از چالش‌ها پیروزمندانه بیرون بیایند.
در حقیقت، در عصر حاضر تنها همان فردی شایسته داشتن یک زندگی خوشایند و پاکیزه است که از فرصت‌ها کمال استفاده را بکند و بداند چگونه با چالش‌ها روبرو شود. در مقابل، وای به حال آن فردی که فرصت‌ها و چالش‌های زمانه‌اش را نشناسد؛ چنین فردی ناگزیر باید با مشکلات، ناملایمات و خطرات زمانه‌اش دست و پنجه نرم کند و در آینده نیز چیزی به‌جز حسرت و افسوس نصیبش نخواهد شد.
تاریخ بهترین گواه است که مسلمانان زمانی پیروز می‌شوند و در میان دیگر اقوام، از عزت و سیادت برخوردار می‌گردند که زمانه خود را بشناسند و خود را به ابزار و وسایل روز مجهز نموده و این دستور خداوند که می‌فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِن قوة» را مد نظر قرار دهد. مسلمانان باید نسبت به چالش‌ها نیز آگاهی کسب کرده و راه‌های مبارزه با آن را بیاموزند و از وقایع درس عبرت بگیرند؛ اسباب شکست‌ها و مصیبت‌ها را وارسی کرده مواضع ضعف خود را بدانند و از پذیرفتن حق، و راه‌حل مفید و کارآمد ابا نورزند.
فرصت‌هایی که ضایع می‌شوند
اوضاع بحرانی مسلمانان، وقایع دردناک، پراکندگی و تفرقه اسف‌بار مسلمانان و شماتت دشمنان بر کسی پوشیده نیست. در چنین اوضاعی عاقلانه نیست که داعیان و مصلحان جامعه نظاره‌گر محض باشند و با خواندن اخبار و مشاهده فیلم‌ها، به "لاحول” گفتن و اظهار تأسف بسنده کنند، بلکه باید دنبال فرصتی باشند تا به داد امت برسند و ارزش‌ها و آرمان‌هایی را که نابود یا فراموش شدهاند، احیا کنند.
بی‌تردید کم نیستند فرصت‌هایی که می‌توان از آن‌ها بهره برد. به عنوان مثال چند نمونه ذکر می‌شود:
1. تربیت نسل جدید مسلمانان بر اساس الگوهای مفید و مجرّب؛
2. ملاقات با قشر تحصیلکرده و آگاه‌سازی آنان و اعتمادسازی نسبت به آینده اسلام؛ تأسیس مراکز، هیئت‌ها و فعالیت‌های دعوت‌گرانه و بیدارگر در این زمینه بسیار کارساز خواهد بود.
3. ارتباط با عموم مردم و برانگیختن غیرت اسلامی در وجود آنان و تشویق‌شان به بازگشت به تعالیم ناب اسلامی و عمل به دستورات شریعت؛ برگزاری کنفرانس‌ها و جلسات عمومی برای نیل به این هدف مفید هستند. یقیناً اگر امت اسلامی تزکیه شده و اعمالش اصلاح شود، خداوند متعال برکات آسمان و زمین را بر آن‌ها سرازیر می‌کند. چنان‌که قرآن عظیم‌الشأن می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آَمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ » (اعراف: 96)
4. در این هیچ شکی نیست که بسیاری از سردمداران کشورهای اسلامی، تربیت‌شده مکتب غرب و زاده فرهنگ غربی هستند. لذا بر علما و اندیشمندان لازم است نهایت سعی و تلاش‌شان را جهت اسلامی کردن نظام تعلیم و تربیت و مزین نمودن آن به سبک و شیوه‌ای که با عقاید اسلامی و عناصر سازنده آن و اهداف و نیازهایش سازگاری و مناسبت داشته باشد مبذول دارند. علما و اندیشمندان مسلمان باید تمام شعبه‌های تعلیم و تربیت را از روح مادی‌گرایی و سرکشی از احکام الهی و بی‌ارزش جلوه دادن ارزش‌های اخلاقی و معنوی پاک کنند و در آن روح تقوا و انابت و فکر آخرت و مهربانی با همه انسان‌ها بدمند.
علامه ندوی می‌گوید: «قطعاً این کار، با وجود موانع و مشکلاتی که در مسیرش است و با وجود اینکه نتیجه‌اش دیر نمایان می‌شود، تنها راه حل برای مقابله با موج غرب‌گرایی و مدرنیته‌ای است که تمام جهان اسلام را در نوردیده و بنیه فکر اسلامی، ساز و کار اجتماعی و حیات و بقای آن را تهدید می‌کند. امروزه حال و روز مسلمانان شبیه گله گوسفندی است که غربی‌ها بر آن‌ها حکمرانی می‌کنند و در کمال آرامش و سکوت، به هر سمت و سویی که بخواهند آنان را سوق می‌دهند.» (الصراع بین الفکرة الإسلامیة والفکرة الغربیة، ص: 196 )
پس نتیجه می‌گیریم تنها راه تغییر مسیر کشورهای اسلامی و بازگرداندن آن‌ها به یک زندگی اسلامی، اهمیت دادن به تربیت این قشر بر اساس تعالیم اسلام است، چه آن‌که همین قشر در آینده نه چندان دور زمامداران امور کشورهای اسلامی و وارثان افراد صالح امت می‌شوند.
با چشم‌انداز فوق، لازم است به ترتیب دانش‌آموزان مدارس ابتدایی، متوسطه، دانشجویان و آنانی که فارغ‌التحصیل شدهاند اهمیت داده شود. نیاز شدید اوضاع کنونی همین را تقاضا می‌کند که از فرصت‌ها استفاده شود و هر فرد و گروهی خود را مسئول بداند.
امروز افراد جامعه ما فرصت‌های زیادی از جمله: وجود اساتید ماهر، وجود کتاب‌خانه‌های بزرگ، محیط آرام و بدون تنش، سلامتی و فراغت، وجود مشایخ و مربی‌های اهل دل و شخصیت‌های راهنما را در اختیار دارند که باید به آن‌ها توجه نموده و کمال استفاده را ببرند.
چه زیبا گفته علامه شاه ولی‌الله دهلوی در کتاب «حجة‌الله‌البالغة»: « یقیناً رسیدن به آرزوها با تحمل مشکلات بزرگ ممکن بوده و کسب علوم، با فشار آوردن بر عقل و مطالعه عمیق و با دقت امکان‌پذیر است.»
و چه زیبا گفته است عارف بزرگ، ابن عطاءالله سکندری: «کسی که آغاز سوزان نداشته باشد، پایان درخشان نخواهد داشت.»
برای دعوت‌گران، مشایخ، تاجران، مردان و زنان فرصت‌های زیادی وجود دارد. مهم این است که فرصت‌ها و چگونگی استفاده از آن، شناخته شده و از آن به نفع اسلام و مسلمانان بهره برده شود. خوشبخت واقعی کسی است که از فرصت‌ها استفاده کند و بدبخت و جاهل همان است که از فرصت‌ها روی‌گردان باشد.
مفتی محمدقاسم قاسمی، رئیس دارالافتای دارالعلوم زاهدان و عضو مجمع فقه اسلامی اهل‌سنت ایران
خداوند متعال زمین را با انواع نعمت‌ها مزین نمود تا شما را بیازماید که کدام‌تان عملش را بهتر و نیکوتر انجام می‌دهد و عن‌قریب هر فرد جزای عملش را خواهد دید؛ زود باشد یا دیر، در دنیا باشد یا آخرت.
گویا همه جهانیان از فرد گرفته تا ملت‌ها، در یک سالن امتحان قرار دارند. خداوند متعال فراروی هر فرد، گروه، ملت و شهر، فرصت‌ها و چالش‌هایی قرار داده است. بنابراین می‌توان دنیا را مجموعه‌ای از فرصت‌ها و چالش‌ها دانست. از این رهگذر لازم است هر گروه، ملت و دولتی فرصت‌هایی را که خداوند متعال در اختیارشان قرار داده است و چالش‌هایی را که شاید با آن‌ها مواجه شوند، خوب بشناسند تا از فرصت‌ها به نحو احسن بهره ببرند و از چالش‌ها پیروزمندانه بیرون بیایند.
در حقیقت، در عصر حاضر تنها همان فردی شایسته داشتن یک زندگی خوشایند و پاکیزه است که از فرصت‌ها کمال استفاده را بکند و بداند چگونه با چالش‌ها روبرو شود. در مقابل، وای به حال آن فردی که فرصت‌ها و چالش‌های زمانه‌اش را نشناسد؛ چنین فردی ناگزیر باید با مشکلات، ناملایمات و خطرات زمانه‌اش دست و پنجه نرم کند و در آینده نیز چیزی به‌جز حسرت و افسوس نصیبش نخواهد شد.
تاریخ بهترین گواه است که مسلمانان زمانی پیروز می‌شوند و در میان دیگر اقوام، از عزت و سیادت برخوردار می‌گردند که زمانه خود را بشناسند و خود را به ابزار و وسایل روز مجهز نموده و این دستور خداوند که می‌فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِن قوة» را مد نظر قرار دهد. مسلمانان باید نسبت به چالش‌ها نیز آگاهی کسب کرده و راه‌های مبارزه با آن را بیاموزند و از وقایع درس عبرت بگیرند؛ اسباب شکست‌ها و مصیبت‌ها را وارسی کرده مواضع ضعف خود را بدانند و از پذیرفتن حق، و راه‌حل مفید و کارآمد ابا نورزند.
فرصت‌هایی که ضایع می‌شوند
اوضاع بحرانی مسلمانان، وقایع دردناک، پراکندگی و تفرقه اسف‌بار مسلمانان و شماتت دشمنان بر کسی پوشیده نیست. در چنین اوضاعی عاقلانه نیست که داعیان و مصلحان جامعه نظاره‌گر محض باشند و با خواندن اخبار و مشاهده فیلم‌ها، به "لاحول” گفتن و اظهار تأسف بسنده کنند، بلکه باید دنبال فرصتی باشند تا به داد امت برسند و ارزش‌ها و آرمان‌هایی را که نابود یا فراموش شدهاند، احیا کنند.
بی‌تردید کم نیستند فرصت‌هایی که می‌توان از آن‌ها بهره برد. به عنوان مثال چند نمونه ذکر می‌شود:
1. تربیت نسل جدید مسلمانان بر اساس الگوهای مفید و مجرّب؛
2. ملاقات با قشر تحصیلکرده و آگاه‌سازی آنان و اعتمادسازی نسبت به آینده اسلام؛ تأسیس مراکز، هیئت‌ها و فعالیت‌های دعوت‌گرانه و بیدارگر در این زمینه بسیار کارساز خواهد بود.
3. ارتباط با عموم مردم و برانگیختن غیرت اسلامی در وجود آنان و تشویق‌شان به بازگشت به تعالیم ناب اسلامی و عمل به دستورات شریعت؛ برگزاری کنفرانس‌ها و جلسات عمومی برای نیل به این هدف مفید هستند. یقیناً اگر امت اسلامی تزکیه شده و اعمالش اصلاح شود، خداوند متعال برکات آسمان و زمین را بر آن‌ها سرازیر می‌کند. چنان‌که قرآن عظیم‌الشأن می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آَمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ » (اعراف: 96)
4. در این هیچ شکی نیست که بسیاری از سردمداران کشورهای اسلامی، تربیت‌شده مکتب غرب و زاده فرهنگ غربی هستند. لذا بر علما و اندیشمندان لازم است نهایت سعی و تلاش‌شان را جهت اسلامی کردن نظام تعلیم و تربیت و مزین نمودن آن به سبک و شیوه‌ای که با عقاید اسلامی و عناصر سازنده آن و اهداف و نیازهایش سازگاری و مناسبت داشته باشد مبذول دارند. علما و اندیشمندان مسلمان باید تمام شعبه‌های تعلیم و تربیت را از روح مادی‌گرایی و سرکشی از احکام الهی و بی‌ارزش جلوه دادن ارزش‌های اخلاقی و معنوی پاک کنند و در آن روح تقوا و انابت و فکر آخرت و مهربانی با همه انسان‌ها بدمند.
علامه ندوی می‌گوید: «قطعاً این کار، با وجود موانع و مشکلاتی که در مسیرش است و با وجود اینکه نتیجه‌اش دیر نمایان می‌شود، تنها راه حل برای مقابله با موج غرب‌گرایی و مدرنیته‌ای است که تمام جهان اسلام را در نوردیده و بنیه فکر اسلامی، ساز و کار اجتماعی و حیات و بقای آن را تهدید می‌کند. امروزه حال و روز مسلمانان شبیه گله گوسفندی است که غربی‌ها بر آن‌ها حکمرانی می‌کنند و در کمال آرامش و سکوت، به هر سمت و سویی که بخواهند آنان را سوق می‌دهند.» (الصراع بین الفکرة الإسلامیة والفکرة الغربیة، ص: 196 )
پس نتیجه می‌گیریم تنها راه تغییر مسیر کشورهای اسلامی و بازگرداندن آن‌ها به یک زندگی اسلامی، اهمیت دادن به تربیت این قشر بر اساس تعالیم اسلام است، چه آن‌که همین قشر در آینده نه چندان دور زمامداران امور کشورهای اسلامی و وارثان افراد صالح امت می‌شوند.
با چشم‌انداز فوق، لازم است به ترتیب دانش‌آموزان مدارس ابتدایی، متوسطه، دانشجویان و آنانی که فارغ‌التحصیل شدهاند اهمیت داده شود. نیاز شدید اوضاع کنونی همین را تقاضا می‌کند که از فرصت‌ها استفاده شود و هر فرد و گروهی خود را مسئول بداند.
امروز افراد جامعه ما فرصت‌های زیادی از جمله: وجود اساتید ماهر، وجود کتاب‌خانه‌های بزرگ، محیط آرام و بدون تنش، سلامتی و فراغت، وجود مشایخ و مربی‌های اهل دل و شخصیت‌های راهنما را در اختیار دارند که باید به آن‌ها توجه نموده و کمال استفاده را ببرند.
چه زیبا گفته علامه شاه ولی‌الله دهلوی در کتاب «حجة‌الله‌البالغة»: « یقیناً رسیدن به آرزوها با تحمل مشکلات بزرگ ممکن بوده و کسب علوم، با فشار آوردن بر عقل و مطالعه عمیق و با دقت امکان‌پذیر است.»
و چه زیبا گفته است عارف بزرگ، ابن عطاءالله سکندری: «کسی که آغاز سوزان نداشته باشد، پایان درخشان نخواهد داشت.»
برای دعوت‌گران، مشایخ، تاجران، مردان و زنان فرصت‌های زیادی وجود دارد. مهم این است که فرصت‌ها و چگونگی استفاده از آن، شناخته شده و از آن به نفع اسلام و مسلمانان بهره برده شود. خوشبخت واقعی کسی است که از فرصت‌ها استفاده کند و بدبخت و جاهل همان است که از فرصت‌ها روی‌گردان باشد.
مفتی محمدقاسم قاسمی، رئیس دارالافتای دارالعلوم زاهدان و عضو مجمع فقه اسلامی اهل‌سنت ایران
