بازگشت به قرآن تنها راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی است

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام سیدعیسی مسترحمی، مدیرگروه قرآن و علوم طبیعی جامعه المصطفی شامگاه پنجشنبه نهم فروردین ماه در نشست علمی «منطق نظریه پردازی علمی در قرآن کریم» که در بخش حوزوی نمایشگاه بین المللی قرآن برگزار شد، قرآن کریم را منبع عظیم نظریه پردازی در عرصه علوم دانست و افزود: قرآن کریم، کتابی است که به مباحث علمی پرداخته است. وجود آیات فراوان مرتبط با موضوعات مختلف علوم طبیعی و انسانی که لازم است از دانش بشری برای فهم این مجموعه از آیات کمک بگیریم.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی اظهار کرد: خداوند متعال در راستای هدایت از راه‎های مختلفی از جمله داستان و مثل و موضوعات صریح اخلاقی و هدایتی و مباحث دانشی و علمی بهره برده است. از دیگر سوی نیاز بشر نیز روز افزون است و دانش نیز به رفع نیاز‌ها کمک می‌کند. قرآن کریم بهترین منبع پاسخگویی به نیاز‌های خانوادگی و مدیریتی و روانی و بهداشتی و سیاسی و اجتماعی بشر است.

مسترحمی ادامه داد: ما به دنبال احیای تمدن اسلامی هستیم. ولی باید بدانیم که بازگشت به قرآن کریم و مفاهیم علمی قرآن تنها راه بازگشت به تمدن نوین اسلامی است.

پژوهشگر میان رشته‌ای قرآن کریم بیان کرد: اصلاح علوم اسلامی از مهمترین رویکرد‌های ما است. هر دانشی مبتنی بر مبانی انسان شناسی و معرفت شناسی و هستی شناسی است. نیاز است که قرآن را به عنوان یک مبنای مهم برای جهت دهی به علوم مورد توجه قرار دهیم.

وی گفت: رفع تعارض ظاهری بین آیات قرآن و علم از نکات جالب توجه علمی است. ما معتقدیم که بین کتاب تکوین و تشریع هیچ تفاوتی وجود ندارد. یعنی این قرآن همان حقایقی را بازگو می‌کند که در این دنیا وجود دارد. برای رفع این توهم مباحث علمی باید مورد دقت نظر قرار گیرد. در همین راستا مساله اعجاز علمی مساله مهم و ابزار کارآیی در زمینه اثبات حقانیت قرآن کریم است. بسیاری از مواردی که باعث اسلام آوردن غیر مسلمانان شده همین اعجازات علمی قرآن است.

مدیرگروه قرآن و علوم طبیعی جامعه المصطفی افزود: آیات قرآن به چند دسته تقسیم می‌شوند. برخی از این آیات به عنوان اشارات علمی مطرح هستند. قرآن از نکات علمی که مردم از آن‌ها آگاه بودند استفاده می‌کند. مثل عجیب بودن خلقت شتر که خداوند می‌خواهد با بیان این مساله به قدرت خود اشاره کند.

حجت الاسلام مسترحمی اظهارکرد: عمده مردم در جبهه مخالفت ابتدایی با قرآن بودند. در زمان نزول قرآن عمده دانشمندان و مردم معتقد به سکون زمین بودند و عمده دانشمندان زمین را ساکن می‌دانستند. بحث حرکت داشتن زمین در قرآن کریم و در دست کم دوازده دسته آیات مطرح شده است. به دلیل اینکه چند نفر از دانشمندان فرضیه تحرک زمین را مطرح کرده بودند نمی‌توانیم از مساله اعجاز در اینجا نام ببریم.

وی خاطرنشان کرد: در عصر نزول تا اواسط قرن گذشته، دانشمندان قائل به ثابت بودن مدل کیهانی بودند. اینکه می‌گفتند مدل این جهان یک مدل ثابت است. با وجود انقباض گاز‌های بین ستاره‌ای و… نمای کلی کیهان را ثابت می‌دانستند، ولی قرآن کریم از گسترش آسمان‌ها سخن می‌گوید. امروز با گسترش علوم این بیان قرآنی کاملا ثابت شده است.

پژوهشگر میان رشته‌ای قرآن کریم با اشاره به نظریه پردازی‌های قرآن بیان کرد: این مباحث از عصر نزول بیان شده است و تا امروز علم هیچ موضوعی له یا علیه آن مطرح نکرده است. یعنی علم نتوانسته آن را به محک بگذارد. مسایلی چون اینکه آسمان‌های دیگری وجود دارند یا روح بخشی از وجود انسان را تشکیل می‌دهد یا حیوانات باهم صحبت می‌کنند و یا اجنه وجود دارند.

وی گفت: در اینجا از نگاه و دریچه یک دانشمند علوم تجربی به این مساله نگاه می‌کنیم. چون دانشمند تجربی تا مساله‌ای را در محک تجربه نیازماید آن را قبول نمی‌کند.

استاد جامعه المصطفی افزود: قرآن کریم حق است. آن منبعی می‌تواند منبع نظریه پردازی باشد که خطا ناپذیر باشد. تجربه بشر همیشه با خطا و محدودیت مواجه است. ولی قرآن منبع کامل است. 

وی با بیان اینکه جامعیت قرآن به معنای بیان جزییات علوم نیست ولی یک منبع جهانی است، گفت: اگر قرآن بیان می‌کند که هدایت قرآن دارای شمول است این کتاب می‌تواند منبعی برای نظریه پردازی باشد، زیرا منبعی است که از سوی خدایی نازل شده است که راز آسمان و زمین را می‌داند.

استاد حوزه علمیه افزود: قرآن فصل الخطاب و فرقان است. جداکردن حق از باطل صرفا در حوزه اعتقادی و اخلاقی و شرعی نیست بلکه هر چیزی که انسان را به دو راهی برساند، در اینجا قرآن وارد می‌شود و مشکل را حل می‌کند. روش تربیتی صحیح را قرآن به ما نشان می‌دهد.

مسترحمی یادآور شد: در نظریه‌پردازی باید یا نص یا ظاهر آیه وجود داشته باشد و هیچ‌گونه معارضی نداشته باشد. نظریه پردازی با بحث اشارات متفاوت است. گزاره‌ای که از قرآن به عنوان نظریه قرآنی بیان می‌شود باید قابل آزمون باشد، زیرا وقتی از علم صحبت می‌کنیم باید این موارد را در این حیطه لحاظ کنیم.

وی گفت: نظریه‌پردازی قرآنی در حوزه مبانی، روش‌ها، اهداف، نظام‌سازی و موضوع‌سازی برای علوم قابل انجام است. اگر سخن از هوشمندی طبیعت در قرآن به میان می‌آید باید برای دانشمند علوم تجربی یک ایده و نظریه باشد. همچنین اگر قرآن از یک جهان دیگر سخن می‌گوید و از ارتباط این دنیا با دنیای ماوراء، مباحثی مطرح می‌کند باید برای دانشمندان یک منبع حرکت علمی باشد.

پژوهشگر میان رشته‌ای قرآن کریم بیان کرد: قرآن انسان را دارای روح و فردیت خاص می‌داند که در اجزای دیگر طبیعت وجود ندارد. این مباحث ایده‌های نویی برای دانشمندان علوم تجربی و انسانی به همراه دارد.

وی گفت: در حوزه مباحث ارزش شناختی نیز همین گونه است. قرآن از ارزش‌های واقعی به جای ارزش‌های نسبی سخن می‌گوید. پس هر دانشی که به دنبال تحقق و کسب ارزش‌ها است باید از قرآن بهره ببرد.

این نویسنده حوزوی یادآور شد: اگر به علوم تربیتی وارد شویم که به دنبال تغییر رفتار هستند باید به قرآن مراجعه کنند و روش‌های بسیار فراتر از آنچه در دانش امروزی از آن سخن به میان می‌آید را بیابند.

وی اظهار کرد: انواع نظارت‌های مرتبط به درون انسان و اجزا و جوارح و شروح و فرشتگان ناظر و… در قرآن بیان شده است و این ناظران می‌توانند جرم را کاهش دهند. اگر این ناظران واقعی اجرای خوبی‌ها و تحقق خوبی‌ها وارد دانش حقوق و جرم شناسی و امنیت کنیم تاثیرات عمیقی به همراه دارد.

این محقق قرآنی افزود: در دانش روانشناسی به دنبال رشد و تکمیل شخصیت و رفع نگرانی و استرس هستیم. قرآن در همه این حوزه دارای طرح و ایده است.