فلسفه تاکید بر خواندن دعای «اَللّهُمَّ عَرِّفْنى نَفْسَكَ...»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شبستان نوشت: حجت الاسلام دکتر اسدالله مصطفوی، استاد دانشگاه و کارشناس مباحث مهدوی در تبیین و بررسی «نقش و جایگاه آموزه مهدویت در مباحث فرهنگی»، اظهار کرد: دین نقش مهمی در فرهنگ داشته و مهمترین عامل آن به شمار می رود و یکی از ارکان مهم تعالی و ارتقای فرهنگ است که در طول تاریخ در ساختار و تکامل فرهنگ جوامع مختلف نقش مهمی ایفا نموده است. زیرا دین ریشه در فطرت انسان دارد. بنابراین، دین همچون نیروی محرکی است که در بینش و رفتار انسان تاثیرگذار بوده و موجب بروز هنجارهای متناسب با باورها و بینش های دینی می شود و از این راه درصدد تحکیم و تقویت بنیان های فرهنگی جامعه برمی آید و به آن کمک می کند.

 وی افزود: بنابراین، میان «دین» و «فرهنگ» رابطه عمیق و فعالی وجود دارد. در تعریفی، «فرهنگ» را به اعتقادات، ارزش ها، اخلاق و رفتارهای متأثر از این سه تعریف کرده اند. با توجه به این تعریف، کارکرد اندیشه مهدویت در حوزه فرهنگ را می توان یکی از کارکردهای مهم آن برشمرد؛ زیرا اندیشه مهدویت مجموعه ای از عناصر مختلف و متنوع را دربر دارد و حوزه های مختلفی را دربر می گیرد که مجموع آنها را می توان «فرهنگ مهدویت» نامید.

 کارشاس مرکز تخصصی مهدویت تصریح کرد: مجموعه این عناصر، کارکرد و بازدهی فرهنگ مهدویت را به نمایش می گذارد و این کارکردها موجب پویایی و حیات جامعه منتظر می شود. این عناصر را می توان در حوزه بینش ها، ارزش ها، هنجارها، رفتارها و سمبل هایی که از سوی اندیشه مهدویت می تواند به جامعه منتظر عرضه شود، مورد بحث قرار داد. و مجموع این عناصر در 4 محور دسته بندی می شود که عبارتند از: ۱-کارکرد در حوزه بینش ها، 2- کارکرد در حوزه ارزش ها 3- کارکرد در حوزه هنجارهای رفتاری و 4- کارکرد در حوزه نمادها و جلوه های ظاهری.

 حجت الاسلام مصطفوی در توضیح «کارکرد آموزه مهدویت در حوزه بینش ها» گفت: در این قسمت درباره چگونگی تأثیر اندیشه مهدویت در ساحت «بینشی فرهنگ» بحث کرده و در رابطه با مهمترین عناصر از باور مهدویت که در حوزه بینشی فرهنگ، منشاء اثر است به نکاتی را اشاره می کنیم. قبل از هر چیز باید بدانیم که «بینش» عبارت است از یک روش نسبتاً ثابت در فکر. و «فرهنگ» تشکیل یافته از عقایدی است که مردم یک جامعه بدان معتقد بوده و به آن باور دارند. باور و اعتقاد نقش مهمی در رفتار و کردار آدمی دارد و سرچشمه اصلی آن به حساب می آید. بر اساس باورها و اعتقادات، هر فردی خود را به کردار و رفتاری خاص پایبند می کند یا از انجام کار خاصی اجتناب می ورزد. در حقیقت ارزش های حاکم بر یک جامعه بر طبق باورها و بینش های افراد آن جامعه شکل می گیرد و در رفتار مردم بروز و ظهور پیدا می کند و نمادها و سمبل ها بر اساس آن سامان می یابند و تحت تاثیر آن قرار می گیرند. بنابراین، باورها و عقاید از عوامل موثر در تحکیم و تعالی فرهنگ و رکن اول از ارکان فرهنگ به حساب می آیند.

 نقش مهدویت در تحقق بُعد بینشی فرهنگ

 وی ادامه داد: از یک سو اعتقادات و باورها یکی از ارکان فرهنگ به شمار می روند و از سوی دیگر می بینیم که اندیشه مهدویت، از بنیان های فکری و باورهای اصیلی برخوردار است. بنابراین، می تواند در فرهنگسازی و تقویت و تحکیم بنیان های فرهنگ مفید باشد و فرهنگ نوینی را به جامعه عرضه کند.

 استاد دانشگاه ابراز کرد: در تعریف فرهنگ برآمده از اندیشه مهدویت، می توان گفت «فرهنگ مهدویت» منبعث از اندیشه ها، باورها، اصول و اعتقادات مربوط به آموزه مهدویت است. لذا مهدویت می تواند ساحات مختلف فرهنگ را تحت تاثیر خود قرار دهد که یکی از آن ساحت ها مربوط به بُعد بینشی فرهنگ است. در واقع سوال این است که: اندیشه مهدویت چگونه می تواند در ساحت اعتقادی و بینشی فرهنگ دارای کارکرد باشد؟ و از چه کارکردهایی در این زمینه برخوردار است؟

 مصطفوی بیان کرد: مهمترین کارکردهای بینشی باور به مهدویت، در حوزه فرهنگ عبارتند از: 1- «تحکیم و تقویت ایمان»: باور به امامت و مهدویت مبتنی بر مبانی فکری و کلامی متقنی است. اعتقاد به مهدویت به عنوان یک باورداشت دینی می تواند در بُعد ایمان دارای تاثیر باشد و ایمان نیز امری اعتقادی و داخل در حوزه بینش ها است. زیرا ملاک اصلی امور اعتقادی، سر و کار داشتن آن با قلب و ضمیر شخص است.

 تحکیم و تقویت مبانی کلامی مهدویت می تواند موجب تعالی و تقویت بعد بینشی فرهنگ شود

کارشناس مرکز تخصصی مهدویت تصریح کرد: وقتی چیزی در باطن انسان نفوذ کند و با آن گره بخورد به دنبال آن نفس و روح آدمی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و موجب بروز آثاری در اعمال و رفتار انسان می شود. از این حالت در روایات اسلامی به ایمان تعبیر می شود. امیرالمومنین علی (ع) فرمود: «ایمان عبارت است از شناخت قلبی (اعتقاد قلبی) و اقرار و اعتراف آنچه که در قلب است به زبان و عمل با اعضا و جوارح.» مهمترین مظاهر ایمان در شناخت خداوند متجلی می شود و با این وصف، شناخت خداوند بیش و پیش از هر چیزی برای انسان ضروری است. تحصیل معرفت در مورد خداوند و صفات او در حقیقت اوج سیر و سلوک انسان به سمت درجات کمال و مراتب عالی انسانی است.

 وی در همین رابطه گفت: اعتقاد به مهدویت علاوه بر باور به خداوند و معاد و نبوت و امامت است. در حقیقت نبوت و معاد و امامت از شئون و آثار اسماء و صفاتی چون هادی، حکیم و لطیف و عدل الهی سرچشمه می گیرد، زیرا وجود اسماء و صفاتی از این قبیل اقتضا می کند تا خداوند برای هدایت انسان وحی بفرستد و پیامبران را مبعوث کند. باور به مهدویت می تواند با راهکارهای لازم، زمینه شناخت مردم از دین الهی را فراهم آورد و از این راه به شناخت بیشتر مردم نسبت به خداوند، نبوت و معاد کمک کند و به تعالی و تقویت فرهنگ در بُعد بینشی یاری رساند.

 مصطفوی خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت این نکته در زمان غیبت به منتظران توصیه شده این دعا را زیاد بخوانند: «اَللّهُمَّ عَرِّفْنى نَفْسَكَ فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى نَفْسَكَ لَمْ اَعْرِف نَبِيَّكَ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى رَسُولَكَ...» نیاز مردم به وجود امام و حجت در هر عصر و زمان از اشارات مهم این دعا است. زیرا شرح و بیان مسایل مختلف دین، اعم از عقاید، اخلاقیات، تفسیر محکم و متشابه و خاص و عام و ناسخ و منسوخ کتاب و سنت، به وجود حجت الهی و تفسیر معصومانه او بستگی دارد. پس لازم است در هر عصر کسی باشد که مرجع مردم در تمام امور باشد. تحکیم و تقویت مبانی کلامی مهدویت می تواند در معتقدین به امام زمان (ع) به ایجاد بینش ها و نگرش های صحیح کمک کرده و موجب تعالی و تقویت بعد بینشی فرهنگ می شود. تحکیم ایمان و تقویت آن در سایه اندیشه مهدویت موجب تحول در افراد خواهد شد و به تبع آن فرهنگ عمومی را تحت تاثیر خویش قرار داده و موجب پویایی و تعالی آن می شود.