برخی بزرگان قائل به معاصی صغیره نیستند/ خوف اعتقادات؛ اولین مرحله خوف
گروه اندیشه: مفسر قرآن با بیان اینکه خوف و ترس از خدا معنا ندارد، بلکه ترس از عمل است، گفت: اگر امید نداشته باشیم، اصلاً زندگی معنا و مفهوم ندارد و آن چیزی که شما را در دنیا به حیات وامی‌دارد، رجا و امید است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله‌العظمی جواد غروی علیاری، مفسر قرآن کریم در جلسه تفسیر قرآن که به تفسیر آیه 12 سوره ملک «إِنَّ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَیْبِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ کَبِیرٌ» اختصاص داشت، اظهار کرد: خشیت غیر از خوف است و آن‌هایی که خشیت دارند مشمول اجر کبیر الهی هستند. مغفرت و اجر کبیر مال آن‌هاست.
وی افزود: یکی از مسائلی که وسیله کمال انسان است، خوف است. مرحوم ملا احمد نراقی و هادی نراقی، دو کتاب در مورد عرفان، مراتب بالای کمال و مراتب بالای اخلاقی و انسانی نوشته‌اند؛ معراج‌السعادة و جامع‌السعادات. بسیار کتاب‌های نفیسی در مورد مسائل اخلاقی و عرفانی هستند. اگر بخواهید در این موارد کتاب مطالعه کنید همین دو کتاب برای شما کفایت می‌کند.
خشیت انبیاء
این مرجع تقلید شیعیان با طرح این سؤال که خوف از چیست و انسان را به کجا می‌برد؟ گفت: خوف انسان را از فرش به عرش می‌برد. خشیت مال انبیا و اولیاست، خوف مال غیر اولیاست. افراد معمولی که مرتبه‌ای از مراتب عصمت را ندارند خائف هستند.
وی درباره خوف اظهار کرد: خوف در مقابل رجا است. رجا یعنی امید بستن. کسی که خوف دارد نمی‌تواند به درجه رجا برسد. کسی که در مرحله امید الهی و رجای سبحانی است او خوف ندارد. خوف یک حالت درونی و داخلی است، خوف یک وضع اضطراب‌انگیز در وجود انسانی است. آن خوف مانع از این است که شما به جایی برسید.
آیت‌الله‌العظمی غروی علیاری با بیان اینکه این جمله که می‌گویند از خدا بترس و خوف داشته باش، حرف درستی نیست، گفت: خوف از خدا معنا ندارد. خدایی که از پدر و مادر به شما مهربان‌تر است از او می‌خواهی بترسی. این اشتباه است. خوف من الله نیست، خوف از عمل است. آن عمل شما را به خدا وصل می‌کند یا قطع می‌کند. خوف از عملکرد است. ترس از عملی است که مرتکب شده‌ایم نه از «الله». به‌وسیله رجا به خدای سبحان نائل می‌شویم و با قطع رجا به آتش و عقاب.
زندگی یعنی امید
این مفسر قرآن اظهار کرد: می‌گوییم با امید زنده هستیم و این حرف درستی است. امید نداشته باشیم اصلاً زندگی معنا و مفهوم ندارد. آن چیزی که شما را در دنیا به حیات وامی‌دارد، رجا و امید است. زندگی یعنی امید و امید یعنی حیات. خوف من‌الله نیست خوف من‌العمل است. خوف من الله یعنی آنی که به خدا عرضه می‌دارید و به‌وسیله آن می‌خواهید به ثواب و عقاب برسید آن را بررسی کنید نه از ذات باری تعالی. غلط است که گفته‌اند از ذات باری تعالی خوف داشته باش. آن چیزی که بین ما و الله ارتباط برقرار می‌کند اعمال است.
مؤمن عمر خود را بین رجا و خوف سپری می‌کند
وی اظهار کرد: مرحوم ملاصدرا می‌گوید من یک عمری در سایه رجا به جایی رسیدم، کتاب می‌نویسم به امید اینکه برای مردم نافع باشد. هر کاری انجام داده‌ام گفته‌ام برای رضای خدا. تمام اعمال باید بر محور رجا باشد. اینکه امیدوار و از عملکرد خود غافل شویم این هم غلط است. مؤمن بین رجا و خوف عمرش را سپری می‌کند. نه خوف بدون رجا نه رجای بدون خوف، تا به خشیت برسیم.
وی گفت: کمال انسان در اینجاست، وصول به کمال هم در دنیا و هم عقبی، همین جاست. مصدر، محل و اساس همین جاست. تمام کارهایی که من و شما می‌کنیم چون خوف از آتش و عقاب نداریم به آنجا نرسیده‌ایم. چون دنبال این معنا نیستیم که چگونه الهی باشیم، دیمی زندگی می‌کنیم دیمی هم از دنیا می‌رویم و وارد قبر می‌شویم.
خوف اعتقادات؛ اولین مرحله خوف
آیت‌الله‌العظمی غروی علیاری به مراحل پنج‌گانه خوف اشاره و اظهار کرد: اولین مرحله خوف، خوف از عقاید و اعتقادات و مذاهب باطل یا حق است. از اینکه این اعتقادات پدری یا اعتقاداتی که خودم به دست آورده‌ام آیا مرا به جهنم می‌برد یا به بهشت. آیا همین آن چیزی است که پیامبران گفته‌اند. اولین مرحله خوف، خوف اعتقادات است. بزرگان از این لرزیده‌اند که این اعتقاداتی که دارم آیا این اعتقاداتی است که پیغمبرم آورده است، این مذهب، مذهب صحیح است یا باطل.
برخی بزرگان قائل به معاصی صغیره نیستند
وی عنوان کرد: دومین درجه خوف، اعتقاد و خوف از این است که در عمری که دارم تا به قبر بروم چه باید بکنم و تکلیفم چیست. فهم تکلیف و بصیرت و عدم غفلت در مبانی دین دومین درجه خوف است. سوم، خوف از معاصی کبیره و صغیره است. یک سلسله معاصی کبیره و یک سلسله‌ای هم معاصی صغیره داریم. برخی بزرگان اصلاً قائل به صغیره نیستند می‌گویند هر عملی که از بشر سر می‌زند کبیره است. یعنی به عبارت دیگر کسی که در مقابل خدا بایستد و کاری انجام بدهد و سخط خدا را به دست بیاورد آن عمل کبیره است. خیال نکنید که صغیره است. مثلاً در مجلسی نشسته‌ام و به غیبت دیگران گوش می‌کنم، همین که آن را استماع می‌کنی گناه است. خداوند می‌پرسد 70، 80 سال عمر دادم کجا مصرف کردی، این عمر را من در اختیار شما گذاشتم چه کاری انجام دادی. کجا این عمر را فنا کردی. در بطالت، در بصیرت، در راه دین من، در راه اخلاقیات و اعتقادات صحیح، در راه معاش صحیح و الهی و یا در راه زندگی نجس و باطل.
این مفسر قرآن خوف مبتلا شدن به امور نفسانی را چهارمین مرحله خوف دانست و گفت: عمر را سپری کردیم اما برای دین، مذهب، آیین، ترویج دین خدا، اخلاقیات و معارف چه کاری انجام دادیم. مرحوم آقای طباطبایی کتابی به نام سنن‌النبی نوشته است. نگاه کنید که چه مطالب بسیار عالی از نظر معیشت، زندگی، سلوک، رفتار و روش پیغمبر(ص) دارد و ما چکار می‌کنیم. این کتاب را یک دوره مطالعه کنید. ملا محسن فیض برای ایران، اسلام و تشیع آبروست. هم داماد و هم شاگرد مرحوم صدرالمتألهین بوده است. کتابی با نام «المحجة البیضاء» نوشته که هشت جلد است و به فارسی هم ترجمه شده است. آدم می‌خواهد بفهمد در دنیا چگونه باید زندگی کند، برای چه آمدیم و چه باید بکنیم، کجا باید برویم و از ما چه خواسته‌اند، وظایف محوله به انسان در این کتاب آمده و گنجانده شده است.
یادآور می‌شود، جلسه تفسیر عمومی آیت‌الله‌العظمی جواد غروی علیاری، جمعه شب، 18 اردیبهشت بعد از نماز مغرب و عشاء در مسجد جامع فاطمیه واقع در تهران نو، خیابان وحیدیه، میدان تسلیحات برگزار شد.
